Η συμβολαιακή γεωργία έχει εδραιωθεί ως ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία συνεργασίας ανάμεσα σε παραγωγούς και επιχειρήσεις. Δεν πρόκειται απλώς για μια εμπορική συμφωνία, αλλά για έναν θεσμό που μπορεί να εξασφαλίσει σταθερότητα στην αγορά και σημαντικά φορολογικά οφέλη — εφόσον τηρηθούν σωστά οι διαδικασίες. Σήμερα, σχεδόν κάθε παραγωγός έχει ακούσει για τη συμβολαιακή. Λίγοι, όμως, γνωρίζουν επακριβώς τις προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος για να ισχύσουν οι φορολογικές εκπτώσεις που τη συνοδεύουν.
Σύμφωνα με το ισχύον πλαίσιο (Ν. 4935/2022), οι επαγγελματίες αγρότες δικαιούνται μείωση φόρου κατά 50%, ενώ οι ετεροεπαγγελματίες και τα νομικά πρόσωπα της αγροτικής παραγωγής έκπτωση 30%, για διάστημα έως και εννέα έτη. Όμως, για να φτάσουν αυτά τα οφέλη στην πράξη, χρειάζεται να υπάρχει κάτι πολύ πιο βασικό: έγκαιρη υπογραφή και καταχώριση των συμβάσεων. Γιατί, όπως δείχνει η εμπειρία των τελευταίων ετών, η καθυστέρηση μπορεί να κοστίσει ακριβά.
Ποιοι δικαιούνται και τι υποχρεώσεις έχουν
Δικαιούχοι των φορολογικών εκπτώσεων είναι οι επαγγελματίες αγρότες, καθώς και οι ετεροεπαγγελματίες και τα νομικά πρόσωπα της αγροτικής παραγωγής. Για να μπορέσει ένας παραγωγός να επωφεληθεί από τη φορολογική έκπτωση, πρέπει να πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Σύμφωνα με το ισχύον πλαίσιο:
Οι επαγγελματίες αγρότες οφείλουν να παραδίδουν, μέσω σύμβασης συμβολαιακής γεωργίας, τουλάχιστον το 75% της ετήσιας παραγωγής τους. Οι ετεροεπαγγελματίες ή τα νομικά πρόσωπα, αντίστοιχα, το 40%.
Η σύμβαση πρέπει να υπογράφεται πριν ή το αργότερο κατά την πρώτη πώληση και να καταχωρείται στην εφαρμογή της ΑΑΔΕ έως το τέλος του επόμενου μήνα από την υπογραφή της. Παράλληλα, κάθε παραγωγός χρειάζεται να διαθέτει ξεχωριστή σύμβαση για κάθε προϊόν που δεν θεωρείται ομοειδές. Για παράδειγμα, το γάλα και το κρέας απαιτούν διαφορετικές συμβάσεις, ενώ πορτοκάλια και μανταρίνια μπορούν να καλύπτονται από μία ενιαία, εφόσον ανήκουν στην ίδια οικογένεια προϊόντων.
Εκπρόθεσμες συμβάσεις και ευθύνες
Η εμπειρία των τελευταίων ετών έχει δείξει ότι μεγάλο μέρος των συμβάσεων συμβολαιακής γεωργίας υποβάλλεται εκπρόθεσμα, γεγονός που μπορεί να στερήσει από τους παραγωγούς το σημαντικό φορολογικό όφελος που προβλέπει ο νόμος. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι αγοραστικές εταιρείες καθυστερούν να παραδώσουν τα συμφωνητικά, προβάλλοντας τη γνωστή δικαιολογία ότι «θα δοθούν αργότερα». Ωστόσο, όταν φτάνει η ώρα του ελέγχου, η ευθύνη βαραίνει τον ίδιο τον παραγωγό, καθώς αυτός είναι ο δικαιούχος της έκπτωσης και οφείλει να διασφαλίσει ότι όλα τα δικαιολογητικά του είναι εμπρόθεσμα και πλήρη.
Η καθυστέρηση μπορεί να κοστίσει ακριβά: χωρίς εγκαίρως καταχωρημένη σύμβαση, η έκπτωση φόρου χάνεται για το σύνολο των καθαρών κερδών. Η ενεργή στάση του αγρότη —να ζητά, να ελέγχει και να απαιτεί τη σύμβαση— αποτελεί την πιο αποτελεσματική του άμυνα απέναντι στη γραφειοκρατία.
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι παραγωγοί
Η σύμβαση συμβολαιακής πρέπει να υπογράφεται πριν από την πρώτη πώληση και να καταχωρείται έως το τέλος του επόμενου μήνα από την ημερομηνία υπογραφής. Επιπλέον, κάθε παραγωγός θα πρέπει να ελέγχει ότι η συμφωνία του καλύπτει όλα τα προϊόντα που διακινεί και ότι οι ποσότητες που δηλώνονται συμβαδίζουν με την πραγματική του παραγωγή.
Ακόμη κι αν η αγοράστρια εταιρεία καθυστερεί, ο παραγωγός οφείλει να επιμένει να παραλάβει το συμφωνητικό εγκαίρως — γιατί η ευθύνη της φορολογικής κατοχύρωσης ανήκει αποκλειστικά σε αυτόν. Η σωστή τήρηση των προθεσμιών και των διαδικασιών δεν είναι απλώς γραφειοκρατία∙ είναι το κλειδί για να διατηρηθούν τα οφέλη που δίνει ο νόμος σε όσους τηρούν τις υποχρεώσεις τους.
Το αγκάθι του ιδιωτικού συμφωνητικού
Ένα από τα σημεία που συνεχίζουν να προκαλούν προβληματισμό αφορά την προκαταβολική υπογραφή των συμφωνιών ανάμεσα σε παραγωγούς και αγοραστές. Η πρακτική αυτή έχει αποδειχθεί πολλές φορές παγίδα για τους αγρότες, οι οποίοι δεσμεύονται σε τιμές πριν ξεκινήσει η εμπορική περίοδος, χάνοντας ενδεχομένως το όφελος από τις μεταγενέστερες αυξήσεις της αγοράς.
Για τον λόγο αυτό, έχει τεθεί το ζήτημα να επαναξιολογηθεί η υποχρέωση υπογραφής προκαταβολικά, ώστε να διασφαλιστεί μεγαλύτερη ευελιξία και προστασία των παραγωγών. Η συμβολαιακή γεωργία μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο σταθερότητας — όχι όμως σε βάρος εκείνων που τη στηρίζουν στην πράξη.
Η ευθύνη και η δύναμη στους ίδιους τους παραγωγούς
Η συμβολαιακή γεωργία μπορεί να αποτελέσει εργαλείο σταθερότητας και ανάπτυξης για τον πρωτογενή τομέα — αρκεί να λειτουργεί με διαφάνεια, συνέπεια και αμοιβαία εμπιστοσύνη ανάμεσα σε παραγωγούς και επιχειρήσεις. Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι δεν πρέπει να περιμένουν παθητικά τις εταιρείες, αλλά να διεκδικούν ενεργά τις συμβάσεις που κατοχυρώνουν τη δουλειά και τα δικαιώματά τους.
Η σωστή ενημέρωση και η έγκαιρη δράση είναι οι πραγματικοί τους σύμμαχοι. Μόνο έτσι η συμβολαιακή θα λειτουργήσει όπως σχεδιάστηκε: ως μέσο σιγουριάς, προβλεψιμότητας και δίκαιης συνεργασίας για κάθε παραγωγό που στηρίζει την ελληνική γη.