«Δούλεψα όλο το χρόνο και μου κόψανε την επιδότηση γιατί στο χωράφι είχε πέντε θάμνους». Η φράση αυτή, που ακούγεται συχνά στα ΚΥΔ, αποτυπώνει την πραγματικότητα πολλών αγροτών.
Οι μη επιλέξιμες εκτάσεις αποτελούν πια έναν από τους πιο συχνούς λόγους περικοπής των ενισχύσεων, αφήνοντας τους παραγωγούς μπερδεμένους και συχνά απογοητευμένους.
Τι θεωρείται μη επιλέξιμη έκταση
Η έννοια των μη επιλέξιμων εκτάσεων αποτελεί ένα από τα πιο συχνά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί κατά την υποβολή της δήλωσης ΟΣΔΕ. Παρά το γεγονός ότι οι αγρότες δηλώνουν τα χωράφια τους όπως τα καλλιεργούν, οι δορυφορικοί έλεγχοι και τα αυστηρά κριτήρια της ΚΑΠ οδηγούν συχνά σε περικοπές ενισχύσεων. Οι μη επιλέξιμες εκτάσεις διακρίνονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες, που παρουσιάζονται αναλυτικά παρακάτω.
Δασωμένες ή θαμνώδεις εκτάσεις
Αγροτεμάχια που έχουν καλυφθεί από δέντρα, θάμνους ή πυκνή βλάστηση και δεν είναι δυνατό να καλλιεργηθούν. Ο δορυφορικός έλεγχος εντοπίζει τέτοιες περιοχές και τις χαρακτηρίζει αυτόματα μη επιλέξιμες. Συχνά πρόκειται για παλιούς ελαιώνες ή αμπέλια που εγκαταλείφθηκαν και “έπιασαν” χορτάρι και θάμνους.
Αγροτεμάχια με μόνιμες κατασκευές
Δρόμοι, αποθήκες, στάνες ή άλλες κατασκευές μέσα στο αγροτεμάχιο δεν επιδοτούνται. Το ίδιο ισχύει και για αυλές ή μόνιμες περιφράξεις που καταλαμβάνουν μέρος της δηλωμένης έκτασης. Ακόμη και αν το υπόλοιπο χωράφι είναι καλλιεργούμενο, η επιδότηση μειώνεται ανάλογα με το κομμάτι που κρίνεται μη επιλέξιμο.
«Σε χωράφι της Θεσσαλίας, μικρή αποθήκη και ένας τσιμεντόδρομος μέσα στο αγροτεμάχιο οδήγησαν σε περικοπή, παρότι ο υπόλοιπος χώρος καλλιεργούνταν κανονικά.»
Εκτάσεις με υπερβολική κλίση ή βραχώδεις περιοχές
Οι περιοχές που λόγω κλίσης ή πετρώδους εδάφους δεν μπορούν να καλλιεργηθούν, δεν θεωρούνται επιλέξιμες. Ειδικά σε ορεινά χωριά, οι παραγωγοί βλέπουν να κόβεται τμήμα των εκτάσεών τους, παρότι καλλιεργούν όπως μπορούν.
Μη καθαρές εκτάσεις
Αγροτεμάχια που παρουσιάζουν έντονη παρουσία αγριόχορτων, εγκατάλειψη ή ελλιπή καλλιεργητική φροντίδα, μπαίνουν στο στόχαστρο. Ειδικά στο monitoring, ακόμα και μικρές λωρίδες με ψηλή βλάστηση μπορεί να καταγραφούν ως μη επιλέξιμες.
«Αγρότης με βαμβάκι στη Μακεδονία βρέθηκε με περικοπή, επειδή σε λωρίδα του χωραφιού είχε αναπτυχθεί έντονη αυτοφυής βλάστηση, κάτι που εντόπισε το monitoring.»
Αρδευτικά κανάλια, ρέματα ή μόνιμα νερά
Κάθε τμήμα χωραφιού που καλύπτεται μόνιμα από νερό ή βρίσκεται σε ρέμα/κανάλι θεωρείται μη επιλέξιμο. Αυτό αφορά κυρίως καλλιέργειες σε πεδινές εκτάσεις με αρδευτικά δίκτυα.
«Παραγωγός ρυζιού στην Φθιώτιδα είδε τμήμα της έκτασής του να κόβεται ως μη επιλέξιμο, καθώς ένα αρδευτικό κανάλι διασχίζει το χωράφι και θεωρήθηκε μόνιμη κατάληψη νερού.»
Πώς προκύπτουν τα προβλήματα
Με την εφαρμογή του monitoring και των δορυφορικών ελέγχων, η διαδικασία ελέγχου έχει γίνει αυστηρότερη. Ακόμη και μικρές λεπτομέρειες, όπως ένας θάμνος σε γωνία του αγροτεμαχίου ή μια ακαλλιέργητη λωρίδα, μπορεί να οδηγήσουν σε περικοπή επιδότησης.
Παράλληλα, παρατηρούνται καθυστερήσεις και ασάφειες στον τρόπο που ο ΟΠΕΚΕΠΕ ενημερώνει τους παραγωγούς, με αποτέλεσμα αρκετοί να μαθαίνουν εκ των υστέρων για τον αποκλεισμό τους.
Τι πρέπει να κάνουν οι παραγωγοί
Για να αποφύγουν προβλήματα με τις ενισχύσεις, οι παραγωγοί χρειάζεται να φροντίζουν ώστε τα αγροτεμάχια τους να είναι καθαρά από θάμνους και αυτοφυή βλάστηση, να δηλώνουν με ακρίβεια τα όρια και τη χρήση κάθε αγροτεμαχίου και να συμβουλεύονται εγκαίρως το ΚΥΔ για τυχόν παρατηρήσεις που εμφανίζονται στην εφαρμογή ΟΣΔΕ. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν βάσιμα επιχειρήματα, είναι σημαντικό να ζητούν διορθώσεις ή να καταθέτουν ενστάσεις, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι δεν θα χάσουν άδικα την ενίσχυσή τους.
Η ευθύνη του κρατικού μηχανισμού
Οι αγρότες καλούνται κάθε χρόνο να προσαρμόζονται σε νέες απαιτήσεις και να επωμίζονται το κόστος καθαρισμών, διορθώσεων και ενστάσεων. Ο έλεγχος των εκτάσεων είναι απαραίτητος για τη διασφάλιση της νομιμότητας, όμως η απουσία έγκαιρης και ξεκάθαρης ενημέρωσης από τον ΟΠΕΚΕΠΕ οδηγεί σε αδικίες. Πολλοί παραγωγοί ενημερώνονται εκ των υστέρων για περικοπές που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί με σαφέστερες οδηγίες ή με έγκαιρη ειδοποίηση.
Η πολιτεία οφείλει να σταθεί αρωγός, όχι τιμωρός, απέναντι στον αγρότη. Αντί να περιορίζεται σε τεχνικούς ελέγχους και πολύπλοκα συστήματα, χρειάζεται να επενδύσει σε απλές, πρακτικές λύσεις ενημέρωσης και σε ουσιαστική στήριξη. Διαφορετικά, το βάρος μεταφέρεται άδικα στους παραγωγούς, που βρίσκονται να χάνουν ενισχύσεις για λεπτομέρειες που συχνά δεν γνώριζαν καν.
Η ουσία για τον παραγωγό
Οι μη επιλέξιμες εκτάσεις αποτελούν μια πραγματικότητα που δύσκολα θα εξαλειφθεί, καθώς συνδέονται με τους κανόνες και τις αυστηρές απαιτήσεις της ΚΑΠ. Αυτό που μπορεί να γίνει είναι οι παραγωγοί να είναι πιο προσεκτικοί στη φροντίδα και στη δήλωση των χωραφιών τους, ενώ ταυτόχρονα η πολιτεία οφείλει να στηρίζει με σαφείς οδηγίες, έγκαιρη ενημέρωση και δίκαιες διαδικασίες. Μόνο έτσι θα περιοριστούν οι άδικες περικοπές και θα καλλιεργηθεί η εμπιστοσύνη του αγροτικού κόσμου στο σύστημα.
Συχνές ερωτήσεις
Αν υπάρχει ρέμα ή αρδευτικό κανάλι στην άκρη του χωραφιού, χάνω όλη την επιδότηση;
Όχι, η απώλεια αφορά μόνο το κομμάτι που καταλαμβάνεται από το ρέμα ή το κανάλι. Ωστόσο, είναι σημαντικό να δηλώνεται σωστά το όριο, ώστε να μην περικόπτεται μεγαλύτερη έκταση από την πραγματική.
Τι γίνεται αν σε τμήμα του χωραφιού υπάρχουν θάμνοι ή αυτοφυής βλάστηση;
Το κομμάτι που καλύπτεται από βλάστηση θεωρείται μη επιλέξιμο. Με το monitoring, ακόμα και μικρές λωρίδες μπορούν να καταγραφούν, γι’ αυτό απαιτείται καθαρισμός και καλή καλλιεργητική φροντίδα.
Μπορώ να κάνω ένσταση αν θεωρώ ότι το χωράφι μου κόπηκε άδικα;
Ναι. Ο παραγωγός έχει δικαίωμα να καταθέσει διορθώσεις ή ενστάσεις μέσω του ΚΥΔ, αρκεί να υπάρχουν τεκμήρια (π.χ. φωτογραφίες, βεβαιώσεις). Πολλές φορές η έγκαιρη ένσταση αποτρέπει μεγαλύτερες απώλειες.
Οι μόνιμες κατασκευές, όπως στάνες ή αποθήκες, επηρεάζουν όλο το αγροτεμάχιο;
Όχι, αλλά το τμήμα που καταλαμβάνουν δεν θεωρείται επιλέξιμο. Αν όμως το εμβαδόν δεν δηλωθεί σωστά, υπάρχει κίνδυνος να περικοπεί περισσότερη έκταση από το αναγκαίο.
