Κάθε χειμώνα, την περίοδο που οι αγροτικές εργασίες επιβραδύνονται και ο προγραμματισμός της επόμενης καλλιεργητικής χρονιάς μπαίνει στο τραπέζι, επανέρχεται ένα θεσμικό πλαίσιο που πολλοί θεωρούν «γνωστό», αλλά στην πράξη συνεχίζει να δημιουργεί προβλήματα, παρανοήσεις και –κυρίως– κυρώσεις. Ο Κώδικας Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για την Προστασία των Νερών από τη Νιτρορύπανση Γεωργικής Προέλευσης δεν αποτελεί σύσταση ή κατευθυντήρια οδηγία. Είναι εγκεκριμένος με ΦΕΚ, εφαρμόζεται σε όλη την ελληνική επικράτεια και συνδέεται άμεσα με ελέγχους, Πολλαπλή Συμμόρφωση, Οικολογικά Σχήματα και περιβαλλοντικές δεσμεύσεις. Την περίοδο αυτή, η ανάγκη επαναφοράς και κατανόησης του Κώδικα αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς αφορά τους χρονικούς περιορισμούς που προβλέπονται για τη λίπανση.
Ένα πλαίσιο πανελλαδικής εφαρμογής, όχι μόνο για τις «ευπρόσβλητες ζώνες»
Ο Κώδικας εφαρμόζεται σε όλες τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις της χώρας, ανεξαρτήτως περιοχής. Για τις εκμεταλλεύσεις που βρίσκονται εντός των Ζωνών Ευπρόσβλητων στη Νιτρορύπανση προβλέπονται πρόσθετες υποχρεώσεις, όπως αυτές εξειδικεύονται στα αντίστοιχα Προγράμματα Δράσης. Ωστόσο, η βασική υποχρέωση τήρησης των Ορθών Γεωργικών Πρακτικών αφορά το σύνολο των παραγωγών. Ο Κώδικας ορίζει σαφώς ότι η προστασία των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων από τα νιτρικά ιόντα αποτελεί ευθύνη κάθε γεωργικής δραστηριότητας, ανεξαρτήτως ένταξης ή μη σε ειδικό καθεστώς
Η νιτρορύπανση ως αποτέλεσμα γεωργικών πρακτικών
Στο θεσμικό πλαίσιο περιγράφεται αναλυτικά ο μηχανισμός μέσω του οποίου τα νιτρικά ιόντα, προερχόμενα από αζωτούχα λιπάσματα ή κτηνοτροφικά απόβλητα, μετακινούνται στο έδαφος. Λόγω της υψηλής διαλυτότητάς τους και της αδυναμίας συγκράτησής τους από τα εδαφικά σωματίδια, τα νιτρικά εκπλύνονται εύκολα προς τα βαθύτερα στρώματα και καταλήγουν στον υδροφόρο ορίζοντα ή μεταφέρονται μέσω επιφανειακής απορροής σε υδάτινους αποδέκτες. Η συσσώρευσή τους οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, ευτροφισμό και, τελικά, σε κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και τα υδατικά οικοσυστήματα.
Τι προβλέπεται για τη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων
Η εφαρμογή αζωτούχων λιπασμάτων πρέπει να γίνεται με τρόπο ελεγχόμενο, ώστε οι συνολικά προστιθέμενες μονάδες αζώτου να μην υπερβαίνουν τις πραγματικές ανάγκες των καλλιεργειών. Το ΦΕΚ επισημαίνει ότι το πλεονάζον άζωτο όχι μόνο δεν αυξάνει την παραγωγή, αλλά προκαλεί οικονομική ζημιά και περιβαλλοντική επιβάρυνση. Για τον υπολογισμό των αναγκών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη το είδος της καλλιέργειας, τα βλαστικά στάδια, οι ιδιότητες του εδάφους, τα αποτελέσματα εδαφολογικών αναλύσεων, το ιστορικό λίπανσης, η άρδευση και οι κλιματικές συνθήκες
Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στις εκμεταλλεύσεις εντός ευπρόσβλητων ζωνών, όπου το άθροισμα του αζώτου από λιπάσματα και διαθέσιμου αζώτου από κτηνοτροφικά απόβλητα δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τα ανώτατα όρια που καθορίζονται στο Πρόγραμμα Δράσης.
Χρονικοί και χωρικοί περιορισμοί που δεν επιδέχονται παρερμηνεία
Ο Κώδικας προβλέπει ρητά ότι η εφαρμογή αζωτούχων λιπασμάτων πρέπει να αποφεύγεται κατά το χρονικό διάστημα από 1η Δεκεμβρίου έως 31η Ιανουαρίου, καθώς την περίοδο αυτή τα φυτά παρουσιάζουν χαμηλούς ή μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης και το άζωτο δεν μπορεί να αξιοποιηθεί. Η εξαίρεση αφορά συγκεκριμένες κατηγορίες καλλιεργειών, όπως τα χειμερινά κηπευτικά και οι καλλιέργειες υπό κάλυψη, όπως ακριβώς αναφέρεται στο ΦΕΚ.
Παράλληλα, απαγορεύεται η εφαρμογή λιπασμάτων σε παγωμένα, πλημμυρισμένα ή κορεσμένα εδάφη, όταν αναμένεται βροχόπτωση στο αμέσως επόμενο διάστημα ή όταν επικρατούν ισχυροί άνεμοι. Προβλέπονται επίσης συγκεκριμένες αποστάσεις ασφαλείας από υδάτινους όγκους και υδροληψίες, οι οποίες οριοθετούν ζώνες ανάσχεσης και δεν αφήνουν περιθώριο αυθαίρετης ερμηνείας
Καταγραφή, αποθήκευση και έλεγχος: η σύνδεση με την Πολλαπλή Συμμόρφωση
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην υποχρέωση τήρησης ιστορικού λίπανσης ανά αγροτεμάχιο. Ο παραγωγός οφείλει να καταγράφει το είδος, την ποσότητα και τον χρόνο εφαρμογής λιπασμάτων και κοπριάς, διατηρώντας τα σχετικά στοιχεία διαθέσιμα για έλεγχο από τις αρμόδιες αρχές. Η πρόβλεψη αυτή συνδέεται άμεσα με τους ελέγχους Πολλαπλής Συμμόρφωσης και αποτελεί κρίσιμο στοιχείο σε περιπτώσεις περικοπών ενισχύσεων ή επιβολής κυρώσεων. Παράλληλα, ο Κώδικας ρυθμίζει αναλυτικά τις προϋποθέσεις αποθήκευσης και μεταφοράς αζωτούχων λιπασμάτων, θέτοντας αποστάσεις ασφαλείας, τεχνικές προδιαγραφές και απαγορεύσεις που αφορούν άμεσα την προστασία των νερών.
Ένα θεσμικό πλαίσιο που αφορά άμεσα τον παραγωγό
Ο Κώδικας Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για τη Νιτρορύπανση δεν είναι ένα κείμενο που αφορά το παρελθόν. Αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία εδράζονται περιβαλλοντικοί έλεγχοι, ερμηνείες υπηρεσιών, προγράμματα δράσης και δεσμεύσεις που συνοδεύουν τις άμεσες ενισχύσεις. Για τον παραγωγό, η γνώση και η τήρησή του δεν συνιστούν απλώς περιβαλλοντική ευαισθησία, αλλά ουσιαστικό μέρος της σύγχρονης αγροτικής δραστηριότητας και της σχέσης του με το σύστημα ενισχύσεων και ελέγχων.
Διαβάστε εδώ το σχετικό ΦΕΚ
