Η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε σε ένα σημαντικό βήμα για το μέλλον των καλλιεργειών, καθώς Συμβούλιο και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε μια προσωρινή συμφωνία για τους νέους κανόνες που θα διέπουν τις γονιδιακές τεχνικές στα φυτά. Η ρύθμιση αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα, στη διασφάλιση ίσων όρων για όλους τους παραγωγούς και στην ενδυνάμωση της ασφάλειας των τροφίμων και της βιωσιμότητας στην Ευρώπη. Εφόσον εγκριθεί, το νέο πλαίσιο θα επιτρέψει την ανάπτυξη φυτικών ποικιλιών πιο ανθεκτικών στις σύγχρονες περιβαλλοντικές πιέσεις και με μειωμένες ανάγκες σε λιπάσματα και φυτοπροστατευτικά, παρέχοντας στους Ευρωπαίους αγρότες πρόσβαση σε εργαλεία που μέχρι σήμερα δεν ήταν διαθέσιμα.
Τι Είναι οι Νέες Γονιδιακές Τεχνικές (NGTs)
Οι NGTs περιγράφουν μια σειρά τεχνολογιών που επιτρέπουν την προσαρμογή του γενετικού υλικού ενός φυτού με τρόπους που μπορούν να συμβούν και στη φύση ή μέσω συμβατικών μεθόδων βελτίωσης. Με αυτές τις τεχνικές, οι επιστήμονες μπορούν να αναπτύξουν γρηγορότερα νέες ποικιλίες με πιο στοχευμένα χαρακτηριστικά, όπως αντοχή στην ξηρασία ή στις πλημμύρες, καθώς και μειωμένες ανάγκες σε λιπάσματα και φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Η Επιτροπή τονίζει ότι οι τεχνολογίες αυτές δεν υπήρχαν το 2001, όταν θεσπίστηκε η υφιστάμενη νομοθεσία για τα Γενετικά Τροποποιημένα και γι’ αυτό τα NGT φυτά αντιμετωπίζονταν μέχρι σήμερα με το ίδιο ακριβώς πλαίσιο.
Κατηγορία 1: Φυτά Ισοδύναμα με Συμβατικά
Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται φυτά που, σύμφωνα με το νέο πλαίσιο, θεωρούνται ισοδύναμα με συμβατικά φυτά. Οι εθνικές αρχές θα πρέπει να επιβεβαιώνουν την κατάταξή τους στην Κατηγορία 1, χωρίς όμως να απαιτείται επανέλεγχος για τις επόμενες γενιές των ίδιων φυτών. Μια βασική αλλαγή είναι ότι τα προϊόντα αυτών των φυτών δεν θα φέρουν ειδική επισήμανση, με εξαίρεση τα σπόρια και άλλο αναπαραγωγικό υλικό, τα οποία θα πρέπει να επισημαίνονται. Αυτό αποσκοπεί στο να διατηρηθεί η αρχή της ισοδυναμίας με τα συμβατικά φυτά, ενώ ταυτόχρονα δίνει τη δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους παραγωγούς να διασφαλίσουν μια αλυσίδα παραγωγής απαλλαγμένη από NGT υλικό, εφόσον το επιθυμούν. Σημαντικό είναι επίσης ότι αποκλείονται από την Κατηγορία 1 φυτά που έχουν σχεδιαστεί για αντοχή σε ζιζανιοκτόνα ή για παραγωγή γνωστής εντομοκτόνου ουσίας· τέτοια φυτά θα εντάσσονται αυτόματα στη δεύτερη κατηγορία με αυστηρότερο καθεστώς.
Κατηγορία 2: Τι Ισχύει για τα Φυτά με πιο Σύνθετες Τροποποιήσεις
Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει φυτά με πιο περίπλοκες ή λιγότερο «φυσικού τύπου» γενετικές τροποποιήσεις. Για αυτά, η νέα συμφωνία διατηρεί το υφιστάμενο καθεστώς των ΓΤΟ, με υποχρεωτική αξιολόγηση, άδεια κυκλοφορίας, επισήμανση και ιχνηλασιμότητα. Αν μια ετικέτα αναφέρει τα τροποποιημένα χαρακτηριστικά, θα πρέπει να καλύπτει όλα τα σχετικά γνωρίσματα ώστε οι καταναλωτές να έχουν πλήρη πληροφόρηση. Επιπλέον, τα κράτη μέλη διατηρούν το δικαίωμα να αποκλείσουν την καλλιέργεια φυτών της Κατηγορίας 2 στο έδαφός τους, ενώ μπορούν, αν το επιθυμούν, να λάβουν μέτρα για την αποφυγή ακούσιας παρουσίας αυτών των φυτών σε άλλες καλλιέργειες.
Πνευματική Ιδιοκτησία και Διαφάνεια στις Πατέντες
Ένα σημαντικό μέρος της συμφωνίας αφορά το καθεστώς πνευματικής ιδιοκτησίας. Παρότι οι πατέντες διέπονται από την υφιστάμενη ευρωπαϊκή οδηγία για τη βιοτεχνολογία, η νέα ρύθμιση ζητά από εταιρείες και βελτιωτές που καταχωρούν φυτά Κατηγορίας 1 να δηλώνουν κάθε σχετική ή εκκρεμή πατέντα σε δημόσια βάση δεδομένων. Η προαιρετική δήλωση προθέσεων για παραχώρηση άδειας χρήσης ενισχύει περαιτέρω τη διαφάνεια. Παράλληλα, δημιουργείται ομάδα ειδικών που θα εξετάζει τις επιπτώσεις των πατεντών στον κλάδο, ενώ η Επιτροπή θα δημοσιεύσει εντός ενός έτους μελέτη για την πρόσβαση των αγροτών σε σπόρους και την ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού τομέα φυτοβελτίωσης, με δυνατότητα λήψης νομοθετικών μέτρων ανάλογα με τα ευρήματα.
Η προσωρινή συμφωνία δεν έχει ακόμη τεθεί σε ισχύ. Χρειάζεται τυπική έγκριση από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν υιοθετηθεί επίσημα. Εφόσον εφαρμοστεί, θα αποτελέσει το πρώτο ξεχωριστό πλαίσιο για τα NGT φυτά στην Ευρώπη, διατηρώντας παράλληλα ανέπαφο το υπάρχον πλαίσιο για τους ΓΤΟ.
Η Συνέχεια της Διαδικασίας
Η ΕΕ επιχειρεί να συνδυάσει την ανάγκη για νέες, πιο ανθεκτικές ποικιλίες με τη διατήρηση υψηλών προτύπων προστασίας για την υγεία και το περιβάλλον. Οι νέες γονιδιακές τεχνικές υπόσχονται ταχύτερη ανάπτυξη φυτών που μπορούν να αντεπεξέλθουν καλύτερα στις κλιματικές πιέσεις, ενώ το προτεινόμενο πλαίσιο θέτει σαφείς κανόνες ώστε η εφαρμογή τους να παραμένει ελεγχόμενη και ασφαλής. Το επόμενο διάστημα θα δείξει πώς θα κινηθούν το Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο για την οριστική έγκριση της συμφωνίας, αλλά και πώς θα διαμορφωθεί στην πράξη η νέα αυτή εποχή για τους Ευρωπαίους παραγωγούς.
Πηγή: Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
