Η χειμερινή περίοδος φέρνει προκλήσεις για κάθε κτηνοτροφική μονάδα. Οι χαμηλές θερμοκρασίες, η υγρασία και οι αυξημένες ανάγκες των ζώων σε ενέργεια απαιτούν προσεκτική διαχείριση, όπως και η προστασία τους από πιθανές ασθένειες. Η σωστή προετοιμασία από πλευράς κτηνοτρόφων είναι καθοριστική για τη διατήρηση της υγείας και της παραγωγικότητας του κοπαδιού, ιδιαίτερα για τα πιο ευάλωτα ζώα της μονάδας.
Προστασία από Λοιμώδη και Μεταδοτικά Νοσήματα
Παρότι οι χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα δεν ευνοούν τη μετάδοση λοιμωδών ασθενειών, οι κτηνοτρόφοι οφείλουν να εξετάζουν συστηματικά τα ζώα της μονάδας ή εκείνα που πρόκειται να αγοράσουν. Όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα άμεσης κλινικής εκτίμησης, είναι απαραίτητο να υπάρχουν ειδικοί χώροι απομόνωσης – οι γνωστές αίθουσες καραντίνας – τοποθετημένες μακριά από το αρμεκτήριο ή τη γαλακτοκομική αίθουσα. Τα ζώα με ύποπτα συμπτώματα, καθώς και τα νεοεισερχόμενα που ενδέχεται να είναι φορείς ασθενειών, πρέπει να παραμένουν εκεί για περίπου έναν μήνα, μέχρι να διαπιστωθεί ότι είναι απολύτως υγιή και μπορούν να ενσωματωθούν με το υπόλοιπο κοπάδι. Σε αντίθετη περίπτωση, όταν εκδηλώνονται συμπτώματα μεταδοτικών ασθενειών, τα ζώα παραμένουν απομονωμένα και εφαρμόζονται τα απαιτούμενα μέτρα, όπως ο εμβολιασμός ή ακόμη και η απομάκρυνσή τους από τη μονάδα.
Φροντίδα Αμνοεριφίων τον Χειμώνα
Τα αμνοερίφια αποτελούν την πιο ευάλωτη κατηγορία ζώων κατά τη διάρκεια του χειμώνα και χρειάζονται ιδιαίτερη μεταχείριση. Ο κτηνοτρόφος πρέπει να φροντίζει ώστε η στρωμνή στο χώρο παραμονής τους να είναι πάντα στεγνή και καθαρή, αφαιρώντας καθημερινά τα σημεία που έχουν ρυπανθεί. Στον απογαλακτισμό, όταν τα μικρά απομακρύνονται από τις μητέρες και τοποθετούνται σε ξεχωριστό χώρο, είναι σημαντικό να διαθέτουν πρόσθετη πηγή θερμότητας, όπως υπέρυθρες λάμπες, προκειμένου να παραμείνουν ζεστά. Τα πολύ νεαρά αμνοερίφια δεν πρέπει να βγαίνουν στη βοσκή, καθώς το πεπτικό τους σύστημα δεν έχει ακόμη προσαρμοστεί. Μόνο όταν φτάσουν περίπου τους δύο μήνες και εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες, μπορούν να οδηγηθούν σε καλούς βοσκοτόπους.
Διατροφή: Ο Θεμέλιος Λίθος της Υγείας
Τον χειμώνα, τα ζώα έχουν αυξημένες ανάγκες σε ενέργεια για να αντέξουν το κρύο και να διατηρήσουν σταθερή τη θερμοκρασία του σώματός τους. Η διατροφή τους πρέπει να εμπλουτίζεται με ζωοτροφές πλούσιες σε ενέργεια, όπως κριθάρι και καλαμπόκι. Παράλληλα, η συνολική διατροφή των αιγοπροβάτων θεωρείται κατά πολλούς ο βασικότερος παράγοντας που καθορίζει την υγεία μιας εκτροφής. Για να επιτελεί τον ρόλο της, πρέπει να είναι ισορροπημένη ως προς τα θρεπτικά συστατικά, όπως πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, ανόργανα στοιχεία, βιταμίνες και ξηρή ουσία, και να ανταποκρίνεται στις πεπτικές και μεταβολικές ανάγκες του ζώου, ανάλογα με τη φάση παραγωγής στην οποία βρίσκεται το κοπάδι. Η διατροφή πρέπει, τέλος, να είναι πλήρως ασφαλής τόσο για τα ζώα όσο και για τα παραγόμενα προϊόντα.
Προστασία από Καιρικά Φαινόμενα και Περιβαλλοντικές Συνθήκες
Σε περιοχές όπου καταγράφονται συχνά καταιγίδες και κεραυνοί, συνιστάται η τοποθέτηση αλεξικέραυνου στο υψηλότερο σημείο της εγκατάστασης, ακόμη κι αν οι στάβλοι βρίσκονται χαμηλά ή περιβάλλονται από δένδρα που συνήθως τραβούν τους κεραυνούς. Στο εντατικό σύστημα εκτροφής, όπου οι στάβλοι είναι κλειστοί και οι συνθήκες ελέγχονται, τα ζώα προστατεύονται σε μεγάλο βαθμό από τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Παρ’ όλα αυτά, απαιτείται σχολαστικός αερισμός χωρίς ρεύματα στο ύψος του σώματος, επαρκής φωτισμός, αποφυγή υγρασίας και ένας χώρος που επιτρέπει την ελάχιστη απαραίτητη άσκηση των ζώων.
Στο ημιεντατικό σύστημα, όπου τα ζώα περνούν μέρος του χρόνου στον στάβλο και μέρος στη βοσκή, πρέπει να αποφεύγεται η έξοδος τις πολύ πρωινές ώρες, όταν επικρατεί πάχνη ή πάγος. Υπό αυτές τις συνθήκες αυξάνεται ο κίνδυνος διάρροιας στα νεαρά ζώα, ενώ τα κυοφορούντα μπορεί να αποβάλουν. Αντίθετα, η έξοδος επιτρέπεται μόνο όταν οι καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές. Στο εκτατικό σύστημα, όπου τα ζώα βόσκουν για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμη και τον χειμώνα, καθοριστικό ρόλο παίζει η επιλογή της φυλής, με τις ντόπιες, καλά προσαρμοσμένες στις τοπικές κλιματικές συνθήκες, να αποτελούν την καταλληλότερη επιλογή.
Υγιεινή και Απολύμανση: Βασικές Αρχές Όλο τον Χρόνο
Η τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής αποτελεί θεμέλιο για την προστασία του ζωικού κεφαλαίου, ανεξάρτητα από την εποχή. Οι εκμεταλλεύσεις πρέπει να είναι πλήρως περιφραγμένες και η πρόσβαση των επισκεπτών να περιορίζεται στο ελάχιστο. Σημαντική είναι η συστηματική εφαρμογή απολυμάνσεων στους χώρους και στα οχήματα που εισέρχονται στη μονάδα, κάτι που διευκολύνεται με την τοποθέτηση αβαθούς λάκκου με απολυμαντικό διάλυμα στην κεντρική είσοδο για την απολύμανση των τροχών. Επιπλέον, σε κάθε είσοδο και έξοδο απαιτούνται λεκάνες με διάλυμα εγκεκριμένου απολυμαντικού, το οποίο πρέπει να ανανεώνεται τακτικά, ενώ ακόμη και στις μικρές μονάδες κρίνεται απαραίτητο ένα ποδόμακτρο εμποτισμένο με απολυμαντικό για την απολύμανση των υποδημάτων.
Ο στάβλος πρέπει να αερίζεται επαρκώς και να παραμένει καθαρός, με συχνή απομάκρυνση της κόπρου και των ούρων. Τακτική απολύμανση και απεντόμωση συμβάλλουν στον περιορισμό μολύνσεων από μικροοργανισμούς και παράσιτα, ενώ ιδιαίτερα αυστηρή απολύμανση απαιτείται όταν εκδηλώνονται μολυσματικά νοσήματα ή μετά από αποβολή εγκύου ζώου. Οι ζωοτροφές πρέπει να ξεφορτώνονται μακριά από τους χώρους σταβλισμού και, τέλος, συνιστάται να μη δανείζεται εξοπλισμός σε άλλες εκμεταλλεύσεις· αν αυτό είναι αναπόφευκτο, ο εξοπλισμός πρέπει να απολυμαίνεται σχολαστικά πριν επαναχρησιμοποιηθεί.
Για έναν ήρεμο χειμώνα στην εκτροφή
Ο χειμώνας μπορεί να δυσκολεύει την καθημερινότητα μιας μονάδας, όμως με συνέπεια στις βασικές πρακτικές φροντίδας ο κτηνοτρόφος μπορεί να κρατήσει το κοπάδι του ασφαλές. Η καθαριότητα στους χώρους, η σωστή διατροφή, η προστασία από το κρύο και η προσεκτική παρακολούθηση των ζώων αποτελούν απλές αλλά ουσιαστικές κινήσεις που κάνουν τη διαφορά. Με σταθερή παρουσία και μέριμνα, η εκτροφή μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εποχής και να συνεχίσει ομαλά την πορεία της, δίνοντας στον κτηνοτρόφο τη σιγουριά ότι οι προσπάθειές του αποδίδουν.
Πηγή: Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 9/2015, Προστασία του ζωικού κεφαλαίου κατά τη χειμερινή περίοδο, σελ. 34–35.