Καθώς βρισκόμαστε στις αρχές του χειμώνα και οι πρώτοι τοκετοί ξεκινούν σε πολλές μονάδες, η υποθερμία στα νεογέννητα αμνοερίφια αναδεικνύεται ως μία από τις πιο συχνές αιτίες απωλειών. Οι χαμηλές θερμοκρασίες, η υγρασία και η καθυστέρηση στη φροντίδα των νεογνών μπορούν να κρίνουν την επιβίωσή τους μέσα σε λίγα λεπτά. Παρότι τα ενήλικα αιγοπρόβατα αντέχουν καλά το κρύο, τα νεογέννητα είναι εξαιρετικά ευαίσθητα, ιδιαίτερα όταν οι γέννες πραγματοποιούνται μέσα στους χειμερινούς μήνες, όπως συνηθίζεται στη χώρα μας. Η υποθερμία μπορεί να οφείλεται είτε στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, είτε – πιο σπάνια αλλά εξίσου επικίνδυνα – σε υποκείμενες ασθένειες που κάνουν το νεογνό ακόμη πιο ευάλωτο στις χαμηλές θερμοκρασίες.
Πώς εμφανίζεται η υποθερμία στα νεογέννητα
Οι απώλειες από υποθερμία συνδέονται άμεσα με τις πρώτες ώρες της ζωής. Τα νεογέννητα διαθέτουν αρχικά ένα μικρό απόθεμα καστανού λίπους που τους επιτρέπει να παράγουν θερμότητα, ενώ το ζεστό γάλα που λαμβάνουν λειτουργεί επίσης υποστηρικτικά. Όσο μεγαλώνουν, αναπτύσσουν τους θερμορυθμιστικούς τους μηχανισμούς και το προστατευτικό στρώμα από μαλλί, όμως τις πρώτες ώρες η ικανότητά τους να αντέξουν το κρύο είναι περιορισμένη.
Η υποθερμία εμφανίζεται συχνότερα όταν το νεογνό δεν καθαριστεί άμεσα από τα αμνιακά υγρά, μείνει εκτεθειμένο σε χαμηλές θερμοκρασίες, υγρασία ή ψυχρά ρεύματα, γεννηθεί ελλιποβαρές ή δεν θηλάσει σωστά. Η φυσιολογική θερμοκρασία σώματος των αιγοπροβάτων είναι 39–40°C· όταν το νεογέννητο δεν μπορεί να διατηρήσει αυτό το εύρος, η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί γρήγορα και να γίνει επικίνδυνη.
Η διάγνωση είναι απλή – και ζωτικής σημασίας
Ο ασφαλέστερος τρόπος διάγνωσης είναι η μέτρηση της θερμοκρασίας με ειδικό θερμόμετρο στον πρωκτό του νεογνού. Κάθε νεογέννητο που δείχνει αδύναμο ή απρόθυμο να θηλάσει πρέπει να ελέγχεται άμεσα. Τιμές χαμηλότερες από τα φυσιολογικά επίπεδα υποδηλώνουν υποθερμία, και όσο νωρίτερα γίνει αντιληπτή, τόσο ευκολότερη είναι η αντιμετώπισή της.
Αντιμετώπιση ήπιας υποθερμίας: τα σωστά πρώτα βήματα
Στην ήπια υποθερμία, όταν η θερμοκρασία βρίσκεται μεταξύ 37 και 39°C, το νεογέννητο μπορεί ακόμη να κινείται κοντά στη μητέρα αλλά αδυνατεί να θηλάσει. Η άμεση μεταφορά του σε ζεστό και ξηρό χώρο είναι απαραίτητη, όπως και η χορήγηση πρωτογάλατος δια στόματος με σωλήνα στον οισοφάγο. Η διαδικασία απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, καθώς η λανθασμένη προώθηση του σωλήνα μπορεί να οδηγήσει σε είσοδο στους πνεύμονες και σε θάνατο του ζώου.
Για τα ελλιποβαρή νεογνά με βάρος κάτω από 1,5 κιλό, ακόμη κι αν έχουν θηλάσει, χρειάζεται επιπλέον υποστήριξη με διάλυμα δεξτρόζης 20%, σύμφωνα με τις οδηγίες του κτηνιάτρου, ώστε να καλυφθούν άμεσα οι ενεργειακές ανάγκες τους.
Όταν η θερμοκρασία πέσει κάτω από 35°C: σοβαρή υποθερμία
Χωρίς έγκαιρη παρέμβαση, η ήπια υποθερμία εξελίσσεται σε σοβαρή. Κάτω από τους 35°C, το νεογέννητο κινδυνεύει άμεσα από κώμα και θάνατο. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει δύο στάδια. Πρώτα πρέπει να αναστραφεί η υπογλυκαιμία με χορήγηση διαλύματος δεξτρόζης 20% στην κοιλιακή κοιλότητα, όταν το ζώο δεν μπορεί να λάβει υγρά από το στόμα. Η δόση καθορίζεται στα 10 ml ανά κιλό σωματικού βάρους, ενώ η ένεση γίνεται 2 εκατοστά κάτω και αριστερά από τον αφαλό, κάθετα στο δέρμα. Η πράξη αυτή πραγματοποιείται μόνο από έμπειρο κτηνίατρο ή γεωπόνο ζωοτέχνη για την αποφυγή τραυματισμών.
Στη συνέχεια ακολουθεί η θέρμανση του νεογνού με λάμπες θερμότητας σε ειδικά κουτιά με καλή ανανέωση αέρα και θερμοκρασία 37–40°C. Η αύξηση της θερμοκρασίας πρέπει να είναι σταδιακή. Όταν το ζώο φτάσει τους 37°C, η λάμπα αφαιρείται και χορηγείται πρωτόγαλα από το στόμα, πριν επιστρέψει στη μητέρα του για να συνεχίσει τον θηλασμό και την επαναφορά της φυσιολογικής θερμοκρασίας.
Ένα πρόβλημα που απαιτεί ετοιμότητα, όχι αυτοσχεδιασμούς
Η υποθερμία στα νεογέννητα αμνοερίφια δεν αποτελεί «αναμενόμενη» απώλεια, αλλά μια κατάσταση που μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Ο κτηνοτρόφος χρειάζεται βασικό εξοπλισμό, καλή γνώση των σωστών χειρισμών και κυρίως εγρήγορση τις ημέρες των τοκετών. Ένα νεογνό που μένει βρεγμένο, ένα ρεύμα κρύου αέρα που περνά από τον στάβλο ή μια καθυστέρηση στη χορήγηση πρωτογάλατος μπορεί να οδηγήσουν σε απώλειες που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.
Προστασία την κρίσιμη στιγμή
Ο χειμώνας μπορεί να γίνει σκληρός για τα νεογέννητα αμνοερίφια, όμως ο κτηνοτρόφος έχει στα χέρια του τα μέσα για να περιορίσει τις απώλειες. Η έγκαιρη διάγνωση, η σωστή θέρμανση και η άμεση χορήγηση πρωτογάλατος παραμένουν τα πιο αποτελεσματικά όπλα απέναντι στην υποθερμία. Με λίγη προσοχή στις κρίσιμες πρώτες ώρες, κάθε μονάδα μπορεί να προστατεύσει τα νεογνά της και να ξεκινήσει τη νέα χρονιά με υγιές και δυνατό ζωικό κεφάλαιο.
Πηγή: Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 10/2018, Τ. Χατζηγεωργίου - «Υποθερμία νεογέννητων αμνοεριφίων», σελ. 80
