Η συγκομιδή μπορεί να τελείωσε, όμως το αμπέλι συνεχίζει να «δουλεύει» σιωπηλά κάτω από το έδαφος. Οι ρίζες του παραμένουν ενεργές και χρειάζονται αναπλήρωση των στοιχείων που εξαντλήθηκαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς.
Όπως εξηγεί ο κ. Σταύρος Δάβαρης από τον Αγροτικό Αμπελουργικό Συνεταιρισμό Παιανίας στον ΑγροΤύπο, «έχει αποδειχθεί και εργαστηριακά και εμπειρικά στο πεδίο ότι η λίπανση μετά τη συγκομιδή είναι απαραίτητη, γιατί τα φυτά είναι ταλαιπωρημένα. Χρειάζονται θρεπτικά στοιχεία για να αναπληρώσουν ό,τι έχει χαθεί κατά τη διάρκεια της προηγούμενης καλλιεργητικής περιόδου».
Η μετασυλλεκτική λίπανση, προσθέτει, λειτουργεί και ως επένδυση για την επόμενη χρονιά. «Το φυτό πρέπει να προλάβει να απορροφήσει τα θρεπτικά πριν πέσει σε λήθαργο», επισημαίνει, «καθώς η λίπανση χρειάζεται χρόνο για να αποδεσμευθούν τα θρεπτικά συστατικά στο έδαφος και να γίνει η απορρόφηση».
Τι προσθέτουμε και πότε
Η μετασυλλεκτική λίπανση βασίζεται στα κύρια θρεπτικά στοιχεία — άζωτο, φώσφορο και κάλιο — σε συνδυασμό με απαραίτητα ιχνοστοιχεία. Ο κ. Δάβαρης, τονίζει πως «κυρίως το βόριο βοηθά πάρα πολύ στην αντιμετώπιση μικροραγιών, ανισοραγιών και γενικώς στην καλύτερη καρπόδεση». Ένα λίπασμα που περιέχει τα βασικά μακροθρεπτικά στοιχεία και συμπληρωματικά ιχνοστοιχεία θεωρείται ιδανικό για αυτή την περίοδο. Οι λιπάνσεις πραγματοποιούνται συνήθως τον Νοέμβριο ή στις αρχές Δεκεμβρίου, με ενσωμάτωση είτε μέσω άροσης είτε —ακόμη καλύτερα— ύστερα από βροχόπτωση, ώστε να διαλυθεί αποτελεσματικότερα το λίπασμα.
Για τους παραγωγούς που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, υπάρχουν και πιο προσιτές επιλογές. Μπορούν να ενσωματώσουν ψυχανθή, όπως βίκο ή μηδική, στον αμπελώνα τους ή να εφαρμόσουν οργανική λίπανση με κοπριά και παρόμοια φυσικά υλικά. Όπως επισημαίνει, «οι οργανικές εφαρμογές είναι πιο οικονομικές, αλλά αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ζιζανίων την άνοιξη και τις ανάγκες για μηχανική καλλιέργεια».
Αν η λίπανση δεν πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο, υπάρχει περιθώριο να γίνει αργότερα, με διαφυλλική εφαρμογή την άνοιξη ή στις αρχές του καλοκαιριού, συνδυαστικά με τους ψεκασμούς για ασθένειες. Σε κάθε περίπτωση, σημειώνει ο κ. Δάβαρης, η μετασυλλεκτική λίπανση —είτε οργανική είτε συμβατική— αποτελεί αναγκαία επένδυση για την υγεία και την ισορροπία του αμπελιού.
Καιρικές συνθήκες και ανάγκη για λήθαργο
Οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν τόσο τη διάλυση όσο και την απορρόφηση των λιπασμάτων, ειδικά σε περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας ή βροχοπτώσεων. Όπως εξηγεί ο κ. Δάβαρης, «αυτό που επηρεάζει περισσότερο το ίδιο το φυτό είναι ότι χρειαζόμαστε αρκετό κρύο τον χειμώνα, προκειμένου να πέσουν σε λήθαργο τα φυτά. Διαφορετικά έχουμε πρόβλημα – το φυτό δεν αποδίδει, γιατί δεν αποταμιεύει όπως πρέπει κατά τη διάρκεια της ληθαργικής φάσης».
Επισημαίνει επίσης ότι «τα λιπάσματα χρειάζονται κάποιους μήνες για να αποδεσμεύσουν τα θρεπτικά τους συστατικά», επομένως «πρέπει να ενσωματωθούν στο έδαφος την περίοδο που το φυτό θα αρχίσει να “ξυπνά”, ώστε να μπορεί να τα προσλάβει – δηλαδή στις αρχές της άνοιξης».
Υπερλίπανση, ποιότητα νερού και τοπικές προκλήσεις
Ένα ζήτημα που αναφέρει ο γεωπόνος είναι η υπερλίπανση, η οποία μπορεί να προκαλέσει νιτρορρύπανση. «Το πρόβλημα συνήθως δεν είναι η έλλειψη λίπανσης, αλλά η υπερλίπανση, που προκαλεί περίσσεια αζώτου στο έδαφος, το οποίο δεν είναι πλέον προσλήψιμο. Αυτό ενδεχομένως να επηρεάσει και την ποιότητα του νερού στον υδροφόρο».
Στην ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων, προσθέτει, «η ποιότητα του νερού υποβαθμίζεται, είτε λόγω υπεράντλησης είτε λόγω σταδιακής εισβολής του θαλάσσιου νερού». Όπως εξηγεί ο κ. Δάβαρης, «βασικά προβλήματα της περιοχής είναι η έλλειψη και η ποιότητα νερού».
Υπάρχει ωστόσο και μια εναλλακτική: «Το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων της περιοχής του Κορωπίου παρέχει νερό τριτοβάθμιας επεξεργασίας, το οποίο είναι κατάλληλο για άρδευση – ωστόσο καταλήγει στη θάλασσα, ενώ θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από τον αγροτικό τομέα».
Η υψηλή περιεκτικότητα σε άλατα αποτελεί επίσης παράγοντα που επηρεάζει τη λίπανση. «Η ύπαρξη αλάτων σε μεγάλο βαθμό στο έδαφος επηρεάζει την αφομοίωση των θρεπτικών του λιπάσματος, αλλά και τον κίνδυνο αλλαγής του τύπου του λιπάσματος μέσα από χημικές διεργασίες. Έτσι, σε ορισμένες περιοχές το νερό έχει γίνει τελείως ακατάλληλο για άρδευση».
Παλαιοί αμπελώνες και επιλεκτική λίπανση
Στην Παιανία, «τα περισσότερα αμπέλια είναι μεγάλης ηλικίας» και οι παραγωγοί ασχολούνται κυρίως με κυπελλοειδή καλλιέργεια. Όπως εξηγεί ο κ. Δάβαρης, «πολλοί σκέφτονται ότι το οικονομικό όφελος από την παραγωγή δεν θα αντισταθμίσει τη δαπάνη για λίπανση, οπότε αρκετοί δεν μπαίνουν στη διαδικασία αυτή».
Παρόλα αυτά, αρκετοί αμπελουργοί ακολουθούν μια εναλλασσόμενη στρατηγική λίπανσης, όπου «τη μία χρονιά λιπαίνουν ένα κομμάτι του αμπελώνα και την επόμενη το άλλο», ώστε να εξοικονομούν χρήματα χωρίς να εγκαταλείπουν πλήρως τη θρέψη του εδάφους. «Αρκετοί λιπαίνουν εκ περιτροπής», συμπληρώνει, «δηλαδή μία χρονιά αυτό το κομμάτι και την επόμενη το άλλο, επιστρέφοντας μετά στο αρχικό, ώστε να υπάρχει εξοικονόμηση χρημάτων, αλλά και να αποφεύγεται η περίσσεια αζώτου στο έδαφος».
Το φαινόμενο αυτό δεν περιορίζεται μόνο στα Μεσόγεια· σε πολλές περιοχές της χώρας με γηραιούς αμπελώνες, οι παραγωγοί ακολουθούν παρόμοια πρακτική, προσαρμόζοντας τις εφαρμογές λίπανσης στις οικονομικές δυνατότητες και στις ανάγκες του κάθε αγρού.
Η φροντίδα του σήμερα, η ράγα του αύριο
Η μετασυλλεκτική λίπανση παραμένει αναγκαία επένδυση για τη βιωσιμότητα και την ισορροπία της καλλιέργειας. Ακόμη και σε περιόδους οικονομικής στενότητας, μια σωστά χρονισμένη εφαρμογή — οργανική ή συμβατική — δίνει στο φυτό τη δυνατότητα να αναπληρώσει ό,τι έχασε και να ξεκινήσει δυναμικά την επόμενη χρονιά, ανταμείβοντας τον παραγωγό με έναν πιο “δεμένο” και ζωντανό αμπελώνα.
