Η φορολογική αναγνώριση των εξόδων είναι ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα για τους αγρότες, καθώς συνδέεται άμεσα με το φορολογητέο εισόδημα και τη συνολική επιβάρυνση κάθε εκμετάλλευσης. Ποια δαπάνη μπορεί να περαστεί στα βιβλία και να μειώσει το τελικό ποσό που θα κληθεί να πληρώσει ο παραγωγός; Το πλαίσιο καθορίζεται από τον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (Ν. 4172/2013), τον Κώδικα ΦΠΑ (Ν. 2859/2000) και τις εγκυκλίους της ΑΑΔΕ. Το ερώτημα γίνεται ακόμη πιο σύνθετο λόγω της ύπαρξης δύο καθεστώτων: του ειδικού και του κανονικού, που έχουν διαφορετικές υποχρεώσεις και δικαιώματα.
Βασική αρχή
Σύμφωνα με το άρθρο 22 του Ν. 4172/2013, μια δαπάνη μπορεί να αναγνωριστεί φορολογικά μόνο όταν είναι πραγματική, σχετίζεται άμεσα με την αγροτική εκμετάλλευση, αποδεικνύεται με νόμιμο παραστατικό (τιμολόγιο ή απόδειξη στο ΑΦΜ του αγρότη) και έχει καταχωρηθεί σωστά στα βιβλία ή στη συγκεντρωτική κατάσταση εξόδων, ανάλογα με το καθεστώς στο οποίο υπάγεται ο παραγωγός.
Με βάση τα παραπάνω, ας δούμε πώς εφαρμόζεται στην πράξη η αναγνώριση δαπανών, ξεχωριστά για τους αγρότες ειδικού και κανονικού καθεστώτος.
Αγρότες ειδικού καθεστώτος (άρθρο 41, Ν. 2859/2000)
Οι αγρότες του ειδικού καθεστώτος δεν έχουν δικαίωμα έκπτωσης του ΦΠΑ που αναγράφεται στα παραστατικά εξόδων τους. Αναγνωρίζεται μόνο η καθαρή αξία των τιμολογίων, ενώ ο ΦΠΑ επιστρέφεται μέσω κατ’ αποκοπή συντελεστή, ώστε να αντισταθμίζεται το κόστος που επιβαρύνει τις αγορές τους. Στην πράξη, δαπάνες όπως λιπάσματα, φυτοπροστατευτικά, καύσιμα ή ζωοτροφές λαμβάνονται υπόψη φορολογικά μόνο όταν συνοδεύονται από παραστατικά εκδοθέντα στο όνομα του ίδιου του αγρότη.
Αντίθετα, οι αγρότες που εντάσσονται στο κανονικό καθεστώς έχουν διαφορετικές υποχρεώσεις και δικαιώματα.
Αγρότες κανονικού καθεστώτος (Ν. 4308/2014, άρθρο 1 – και άρθρο 30 Ν. 2859/2000)
Οι αγρότες που υπάγονται στο κανονικό καθεστώς έχουν την υποχρέωση τήρησης βιβλίων και πλήρους διαβίβασης των παραστατικών τους στο myDATA, όπως κάθε άλλη επιχείρηση. Σε αυτούς αναγνωρίζεται όχι μόνο η καθαρή αξία των εξόδων αλλά και ο ΦΠΑ, ο οποίος εκπίπτει και συμψηφίζεται με τον ΦΠΑ που εισπράττουν από τις πωλήσεις τους. Ωστόσο, δαπάνες που δεν σχετίζονται άμεσα με την παραγωγή, όπως προσωπικές αγορές, δεν θεωρούνται αναγνωρίσιμες και δεν μειώνουν το φορολογητέο εισόδημα.
Παραδείγματα αναγνωριζόμενων εξόδων
Λιπάσματα, φυτοφάρμακα, σπόροι και φυτευτικό υλικό: Πρόκειται για δαπάνες που συνδέονται άμεσα με την καλλιεργητική δραστηριότητα και αναγνωρίζονται πλήρως, εφόσον συνοδεύονται από τιμολόγια στο όνομα του αγρότη.
Καύσιμα και λιπαντικά για γεωργικά μηχανήματα: Η αγορά πετρελαίου κίνησης ή λιπαντικών για τρακτέρ και λοιπά αγροτικά μηχανήματα αποτελεί λειτουργικό έξοδο, με προϋπόθεση την ύπαρξη νόμιμου παραστατικού.
Συντήρηση και ανταλλακτικά για τρακτέρ και εργαλεία: Οι δαπάνες επισκευής ή αγοράς ανταλλακτικών (π.χ. ελαστικά, εξαρτήματα) αναγνωρίζονται, καθώς σχετίζονται με τη χρήση του εξοπλισμού της εκμετάλλευσης.
Εργόσημα εργατών γης: Σύμφωνα με το άρθρο 20 του Ν. 3863/2010, το εργόσημο αποτελεί τον νόμιμο τρόπο αμοιβής εργατών γης και εκπίπτει φορολογικά.
Ασφαλιστικές εισφορές στον ΕΦΚΑ: Οι εισφορές που καταβάλλουν οι αγρότες στον ΕΦΚΑ θεωρούνται δαπάνη που αναγνωρίζεται φορολογικά, μειώνοντας το φορολογητέο εισόδημα.
Παραδείγματα μη αναγνωριζόμενων εξόδων
Δαπάνες προσωπικής κατανάλωσης: Οποιαδήποτε αγορά που δεν σχετίζεται με την παραγωγική διαδικασία – όπως ρούχα, τρόφιμα ή είδη οικιακής χρήσης – δεν μπορεί να καταχωρηθεί ως έξοδο της εκμετάλλευσης.
Αγορές χωρίς νόμιμο παραστατικό: Ένα έξοδο αναγνωρίζεται μόνο όταν υπάρχει τιμολόγιο ή απόδειξη με το ΑΦΜ του αγρότη. Αν δεν υπάρχει παραστατικό ή αν αυτό εκδόθηκε σε άλλο όνομα (π.χ. συγγενή), η δαπάνη δεν περνάει φορολογικά.
Πρόστιμα και προσαυξήσεις προς το Δημόσιο: Ο νόμος (άρθρο 23, Ν. 4172/2013) προβλέπει ρητά ότι δεν εκπίπτουν οι δαπάνες που συνδέονται με παραβάσεις, πρόστιμα, χρηματικές ποινές ή τόκους εκπρόθεσμης καταβολής.
Δαπάνες πολυτελείας ή άσχετες με την εκμετάλλευση: Για παράδειγμα, η αγορά Ι.Χ. αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης ή ηλεκτρονικών συσκευών για προσωπική χρήση δεν αναγνωρίζεται ως έξοδο.
Τι σημαίνει στην πράξη
Όλα αυτά τα νομικά πλαίσια αποκτούν νόημα μόνο όταν δούμε πώς μεταφράζονται στην καθημερινότητα του αγρότη. Τι σημαίνουν λοιπόν στην πράξη οι διαφορετικές ρυθμίσεις;
Είτε ανήκουν στο ειδικό είτε στο κανονικό καθεστώς, οι αγρότες χρειάζεται να φροντίζουν ώστε κάθε έξοδο να συνοδεύεται από νόμιμο παραστατικό και να συνδέεται ξεκάθαρα με την αγροτική τους δραστηριότητα. Μόνο τότε το έξοδο αναγνωρίζεται φορολογικά. Για τους αγρότες του ειδικού καθεστώτος σημαίνει ότι θα υπολογιστεί στη συγκεντρωτική τους κατάσταση, χωρίς δικαίωμα έκπτωσης ΦΠΑ. Για τους αγρότες του κανονικού καθεστώτος, πέρα από την αναγνώριση της καθαρής αξίας, υπάρχει και το πλεονέκτημα της έκπτωσης του ΦΠΑ, που μειώνει σημαντικά τη συνολική φορολογική επιβάρυνση.
Η βασική προϋπόθεση είναι μία: να υπάρχει απόδειξη ή τιμολόγιο εκδοθέν στο ΑΦΜ του ίδιου του παραγωγού. Ακόμη και οι πιο συνηθισμένες δαπάνες – όπως καύσιμα, λιπάσματα ή εργόσημα – δεν θα αναγνωριστούν χωρίς αυτό το τεκμήριο. Γι’ αυτό η σωστή τήρηση παραστατικών και η προσεκτική δήλωση εξόδων δεν είναι απλώς τυπική διαδικασία, αλλά καθορίζει το φορολογικό όφελος και την προστασία του παραγωγού σε περίπτωση ελέγχου.
Έτσι, ο αγρότης γνωρίζει τι μετράει στα φορολογικά του και μπορεί να αποφύγει δυσάρεστες εκπλήξεις σε περίπτωση ελέγχου.
Συχνές Ερωτήσεις
1. Αν είμαι σε ειδικό καθεστώς, μπορώ να αναγνωρίσω τα έξοδα για λιπάσματα ή καύσιμα;
Ναι, εφόσον υπάρχει τιμολόγιο ή απόδειξη στο ΑΦΜ του αγρότη. Η δαπάνη καταχωρείται στη συγκεντρωτική κατάσταση εξόδων, αλλά δεν υπάρχει δικαίωμα έκπτωσης ΦΠΑ (άρθρο 41, Ν. 2859/2000).
2. Στο κανονικό καθεστώς, τι σημαίνει “εκπίπτει ο ΦΠΑ”;
Σημαίνει ότι ο ΦΠΑ που πλήρωσε ο αγρότης για τα έξοδά του (εισροές) συμψηφίζεται με τον ΦΠΑ που εισπράττει από τις πωλήσεις του (εκροές), μειώνοντας έτσι τον τελικό φόρο που οφείλει (άρθρο 30, Ν. 2859/2000).
3. Μπορώ να περάσω δαπάνες προσωπικής χρήσης (π.χ. ρούχα, σούπερ μάρκετ) ως έξοδα;
Όχι. Σύμφωνα με το άρθρο 23 του Ν. 4172/2013, οι δαπάνες που δεν συνδέονται άμεσα με την αγροτική εκμετάλλευση δεν εκπίπτουν φορολογικά.
4. Τι ισχύει για τα εργόσημα εργατών γης;
Τα εργόσημα που εκδίδονται σύμφωνα με το άρθρο 20 του Ν. 3863/2010 αναγνωρίζονται ως έξοδο, εφόσον καταβάλλονται νόμιμα και καταχωρούνται στα βιβλία ή στη συγκεντρωτική κατάσταση (ανάλογα με το καθεστώς).
5. Αν το τιμολόγιο δεν είναι στο όνομά μου αλλά σε συγγενή, μπορώ να το περάσω;
Όχι. Για να αναγνωριστεί φορολογικά το έξοδο, το παραστατικό πρέπει να έχει εκδοθεί στο ΑΦΜ του ίδιου του αγρότη. Διαφορετικά, η δαπάνη απορρίπτεται σε έλεγχο.
Πηγές:
Ν. 4172/2013 Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος
Ν. 4308/2014 Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα
Ν. 3863/2010- Νέο Ασφαλιστικό Σύστημα και συναφείς διατάξεις, ρυθμίσεις στις εργασιακές σχέσεις
