Παρουσιάστηκε, την Παρασκευή (7/3), στα πλαίσια της Agrothessaly, η πρωτοβουλία του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, Δημήτρη Κουρέτα, για τη δημιουργία της νέας φυλής «Κάρλα» μέσω της διασταύρωσης του Καραγκούνικου προβάτου και του προβάτου Λακών.
Ο κ. Κουρέτας σε δηλώσεις του ανέφερε ότι «γίνεται μία προσπάθεια που κάνει η Περιφέρεια Θεσσαλίας με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με διάφορους συναδέλφους που δραστηριοποιούνται στο χώρο της Ζωοτεχνίας και της Γενετικής για να ξεκινήσει η προσπάθεια δημιουργίας μιας καινούργιας φυλής προβάτου, που θα είναι ένα κράμα του Καραγκούνικου και του Λακών».
Σύμφωνα με την Περιφέρεια Θεσσαλίας, στην Ελλάδα υπάρχουν εγχώριες φυλές με μοναδικά χαρακτηριστικά σε ότι αφορά στην ποιότητα του παραγόμενου κρέατος και γάλακτος, οι οποίες είναι πολύ καλά προσαρμοσμένες στις κλιματικές συνθήκες και έχουν χαρακτηριστική ανθεκτικότητα σε νοσήματα. Εντούτοις, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική προσπάθεια γενετικής βελτίωσης των εγχώριων φυλών, δεν υπάρχουν αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με την παραγωγικότητά τους και οι όποιες μελέτες έγιναν βασίστηκαν μόνο σε φαινοτυπικά χαρακτηριστικά. Αποτέλεσμα ήταν να εκτοπιστούν σταδιακά οι εγχώριες φυλές από ζώα βελτιωμένων ξενικών φυλών από τη Γαλλία (Λακών) και την Ισπανία (Ασσαφ. Ε).
Με βάση τα παραπάνω η Περιφέρεια Θεσσαλίας ξεκίνησε μια διαβούλευση με ερευνητές από Ακαδημαϊκά και Ερευνητικά Ιδρύματα της χώρας καθώς και επιχειρήσεων και φορέων που δραστηριοποιούνται στο τομέα της Προβατοτροφίας ώστε να διερευνηθούν οι δυνατότητες αξιοποίησης του γενετικού υλικού των εγχώριων φυλών σε συνδυασμό με τις υφιστάμενες ξενικές φυλές που κυριαρχούν στις εκτροφές. Απώτερος στόχος είναι η δημιουργία νέων γενοτύπων που θα βασιστούν σε εγχώριες φυλές όπως η Θεσσαλική φυλή Καραγκούνικο που αποτελεί μία από τις καλύτερες ελληνικές φυλές, αλλά και η Φυλή προβάτων Μυτιλήνης που είναι η πολυπληθέστερη ελληνική φυλή. Από τις ξενικές φυλές στόχος είναι η χρησιμοποίηση της φυλής Λακών που αποτελεί την πλέον διαδεδομένη ξενική φυλή στις ελληνικές εκτροφές. Η πρωτοβουλία αυτή δεν είναι εύκολη και βασίζεται σε μια μακροχρόνια στρατηγική που έχει καθορισμένα βήματα-στόχους.
Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα είναι να γίνει απογραφή και αξιολόγηση των διαθέσιμων στοιχείων σε ότι αφορά στα εκτρεφόμενα ζώα (εγχώριων και ξενικών φυλών) σε ατομικό επίπεδο και σε επίπεδο πληθυσμών εστιάζοντας σε φαινοτυπικά δεδομένα, γενεαλογικά αλλά και γονιδιωματικά, καθώς επίσης και σε διαχειριστικά στοιχεία σε επίπεδο εκτροφών.
Το δεύτερο βήμα είναι να γίνει μια προκαταρκτική ανάλυση των διαθέσιμων φαινοτυπικών και γενεαλογικών στοιχείων ώστε να εξαχθούν αντικειμενικά συμπεράσματα σχετικά με τη διακύμανση, παραλλακτικότητα και κληρονομησιμότητα των χαρακτηριστικών των ζώων ώστε να υπάρξει μια βάση για τη γενετική αξιολόγηση κριαριών και προβατίνων αρχικά ανά φυλή και στη συνέχεια για τους γενότυπους που θα προκύψουν από σχήματα διασταυρώσεων.
Το τρίτο βήμα, το οποίο θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα των προηγούμενων είναι να γίνει προσδιορισμός του βελτιωτικού στόχου με ιεράρχηση και στάθμιση των χαρακτηριστικών των ζώων. Με τον τρόπο αυτό θα δοθεί η δυνατότητα για την επιλογή γεννητόρων για διασταυρώσεις.
Το τέταρτο και περισσότερο χρονοβόρο βήμα αυτής της στρατηγικής είναι η ανάπτυξη εναλλακτικών σεναρίων για διασταυρώσεις με τρεις άξονες:
α) Σχεδιασμός: σχήμα, αριθμός ζώων
β) Εκτέλεση: συζεύξεις, γέννες, καταγραφή αποδόσεων
γ) Αξιολόγηση: επεξεργασία στοιχείων, γονιδιωματικός έλεγχος
Στόχος, της προσπάθειας αυτής είναι να παράγονται γεννήτορες (ζώα αντικατάστασης) με σημαντικά βελτιωμένη παραγωγικότητα, υψηλή προσαρμοστικότητα στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και αντοχή σε ασθένειες, χαρακτηριστικά που θα επιλέγονται με συνεχή γενοτυπικό έλεγχο και κατάλληλες διασταυρώσεις ώστε να επιτευχθεί σταθερότητα στα επιθυμητά χαρακτηριστικά στους απογόνους τους.
Η θέση της «Αμάλθεια» για τη νέα φυλή προβάτου
Η ΜΚΟ «Αμάλθεια», η οποία ασχολείται με τη διάσωση, διατήρηση και ανάδειξη των ελληνικών αυτοχθόνων φυλών αγροτικών ζώων, σχολιάζει την πρωτοβουλία του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας για τη δημιουργία της συνθετικής φυλής Κάρλα μέσω της διασταύρωσης του Καραγκούνικου προβάτου και του προβάτου Λακών. Μιλώντας ο πρόεδρος της «Αμάλθεια» κ. Νίκος Κωστάρας στον ΑγροΤύπο ανέφερε ότι αυτή την στιγμή στην χώρα μας υπάρχουν μόλις 3.000 πρόβατα καθαρόαιμα της Καραγκούνικης φυλής. Δεν είμαστε καταρχήν αντίθετοι με το εν λόγω πρόγραμμα δημιουργίας της συνθετικής φυλής «Κάρλα», αλλά θεωρούμε χρέος μας να ασκήσουμε καλόπιστη κριτική, ώστε το εν λόγω πρόγραμμα να στεφθεί με επιτυχία χωρίς να υπάρξουν δυσμενείς συνέπειες από την εκπόνησή του.
Στην ανακοίνωση της «Αμάλθεια» αναφέρονται τα εξής:
«Από δημοσιεύματα ενημερωθήκαμε ότι η Περιφέρεια Θεσσαλίας σε συνεργασία με Πανεπιστημιακά Ερευνητικά Ιδρύματα που εδρεύουν στη Θεσσαλονίκη προτίθενται, μέσω ελεγχόμενων διασταυρώσεων μεταξύ προβάτων της ελληνικής φυλής Καραγκούνικου και της γαλλικής φυλής Lacaune (Λακών), να δημιουργήσουν μία νέα συνθετική φυλή προβάτων με την επωνυμία «Κάρλα».
Η φυλή Lacaune είναι γνωστή για την υψηλή γαλακτοπαραγωγή της, η οποία αποτελεί επίτευγμα της στενής συνεργασίας των Γάλλων εκτροφέων της φυλής, τοπικών τυροκομικών επιχειρήσεων και του Εθνικού Ινστιτούτου Γεωπονικής Έρευνας της Γαλλίας επί μία τριακονταετία. Η φυλή του Καραγκούνικου προβάτου, ως τυπικός εκπρόσωπος των πεδινών αυτοχθόνων φυλών, είναι ανθεκτική σε ακραίες θερμοκρασίες και υψηλή υγρασία, καθότι εξελίχθηκε στο περιβάλλον του θεσσαλικού κάμπου όπου οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και της υγρασίας κατά τη διάρκεια του έτους είναι έντονες. Επίσης είναι μία φυλή που έχει μακροβιότητα, προσαρμοστικότητα στη μηχανική άμελξη και εξίσου καλές αποδόσεις στη γαλακτοπαραγωγή και στην παραγωγή αρνιών.
Συνεπώς το πρόγραμμα δημιουργίας μίας νέας συνθετικής φυλής προβάτων στοχεύει στην σύζευξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και των δύο φυλών. Ωστόσο λόγω της μακρόχρονης ενασχόλησής μας με τις αυτόχθονες ελληνικές φυλές προβάτων και την προβατοτροφία γενικότερα, θεωρούμε χρέος μας να προβούμε στις ακόλουθες επισημάνσεις:
1. Για την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος απαιτείται μακροχρόνιος σχεδιασμός και προσήλωση στο στόχο αυτό επί μία εικοσαετία, κατά μέσο όρο. Υπάρχει το προηγούμενο παράδειγμα της φυλής «Φριζάρτα» που δημιουργήθηκε κατά την περίοδο 1960-1980 και προήλθε από τη διασταύρωση του εγχώριου πεδινού προβάτου Άρτας με κριούς της φυλής Ανατολικής Φρισλανδίας.
2. Επίσης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η συνθετική φυλή που θα προκύψει, ενδεχομένως να έχει καλύτερες αποδόσεις, αλλά πιθανότατα θα έχει αυξημένες διατροφικές ανάγκες που θα πρέπει να καλύπτονται αφενός με τη βόσκηση πλούσιων πεδινών βοσκοτόπων και αφετέρου με τη χορήγηση μιγμάτων συμπυκνωμένων ζωοτροφών. Αυτό συνεπάγεται αφενός ότι εύφορες γαίες της Θεσσαλίας θα πρέπει να διατεθούν ως βοσκότοποι ή για τη καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών και αφετέρου ότι το κόστος παραγωγής των προϊόντων της φυλής (γάλακτος και αρνίσιου κρέατος) θα αυξηθεί. Αυτές οι παράμετροι είναι δέον να ληφθούν υπόψη από τους ιθύνοντες του προγράμματος, καθώς ένα μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης εντατικής προβατοτροφίας είναι το αυξημένο κόστος των ζωοτροφών.
3. Αν δοθεί έμφαση στη βελτίωση της γαλακτοπαραγωγής, λόγω της παρείσφρησης γενετικού υλικού που αυταπόδεικτα δεν ανήκει στο γεωγραφικό περιβάλλον της Θεσσαλίας, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να τροποποιηθούν τα ιδιαίτερα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του παραγόμενου τυριού «Φέτα», το οποίο ως γνωστόν αποτελεί το σημαντικότερο τυποποιημένο εξαγώγιμο προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.) της χώρας μας.
4. Αν δοθεί έμφαση στη βελτίωση της κρεοπαραγωγής, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι επί του παρόντος, τουλάχιστον, οι αμνοί ελληνικής παραγωγής που συνιστούν εξαγώγιμο προϊόν σε άλλες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, είναι τα λεγόμενα «αρνάκια γάλακτος», το σφάγιο των οποίων έχει καθαρό σωματικό βάρος που δεν ξεπερνά τα δέκα έως δώδεκα κιλά. Επομένως η παραγωγή μεγαλόσωμων αρνιών, με διαφορετικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, δεν είναι βέβαιο ότι θα αποφέρει ουσιώδες κέρδος για τους προβατοτρόφους, διότι αρνιά αυτού του τύπου παράγονται εδώ και δεκαετίες από κράτη της Βόρειας Ευρώπης σε μεγάλες ποσότητες και με μικρό κόστος παραγωγής, λόγω των εκτενών βοσκοτόπων που διαθέτουν οι χώρες αυτές.
5. Επίσης θα πρέπει να επισημανθεί ότι το εν λόγω πρόγραμμα δεν θα πρέπει να αποβεί εις βάρος της αυτόχθονης ελληνικής φυλής του Καραγκούνικου προβάτου, δηλαδή θα πρέπει να διασφαλιστεί από το Κέντρο Ζωικών Γενετικών Πόρων Καρδίτσας, που είναι η αρμόδια εποπτεύουσα Κρατική Αρχή στη Θεσσαλία, ότι δεν θα αφομοιωθεί η εν λόγω ελληνική φυλή από τη γαλλική φυλή Lacaune στο πλαίσιο της δημιουργίας της νέας συνθετικής φυλής προβάτου «Κάρλα». Επισημαίνεται ότι από το έτος 2003 η εν λόγω αποκεντρωμένη Υπηρεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σε συνεργασία με τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Προβατοτρόφων Καραγκούνικων Προβάτων, με την οικονομική ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφαρμόζει πρόγραμμα διάσωσης και διατήρησης της εν λόγω ελληνικής φυλής (1), η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με την πολιτιστική κληρονομιά της Θεσσαλίας.
Το εν λόγω εγχείρημα προσπαθεί να συστηματοποιήσει, την ήδη επιχειρούμενη από πολλούς κτηνοτρόφους, διασταύρωση του Καραγκούνικου προβάτου με το γαλλικό πρόβατο Lacaune. Ως εκ τούτου, η επιστημονική καθοδήγηση των κτηνοτρόφων είναι αναγκαία ώστε να μην γίνονται άσκοποι πειραματισμοί με αβέβαια αποτελέσματα.
Κατά αυτήν την έννοια, δεν είμαστε καταρχήν αντίθετοι με το εν λόγω πρόγραμμα δημιουργίας της συνθετικής φυλής «Κάρλα», αλλά θεωρούμε χρέος μας να ασκήσουμε καλόπιστη κριτική, ώστε το εν λόγω πρόγραμμα να στεφθεί με επιτυχία χωρίς να υπάρξουν δυσμενείς συνέπειες από την εκπόνησή του.
Ως εκ τούτου, επισημαίνουμε ότι θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τη διατήρηση του γενετικού υλικού των καθαρόαιμων Καραγκούνικων προβάτων, τα οποία συνιστούν ένα μικρό υποσύνολο του πληθυσμού των εκτρεφόμενων προβάτων στη Θεσσαλία, δεδομένου ότι πολλά θεσσαλικά πρόβατα έχουν καταβολές από το Καραγκούνικο πρόβατο, αλλά δεν είναι καθαρόαιμα, λόγω των επιμειξιών τους με άλλες φυλές, ως επί το πλείστον ξενικές. Επομένως, λόγω της συρρίκνωσής του, θα πρέπει να περιφρουρηθεί ο υφιστάμενος πληθυσμός των καθαρόαιμων Καραγκούνικων προβάτων, ο οποίος αποτελεί αναντικατάστατη γονιδιακή δεξαμενή για τη θεσσαλική προβατοτροφία.
Εν κατακλείδι, για τη διασφάλιση της καθαροαιμίας του Καραγκούνικου προβάτου, η εν λόγω επιχειρούμενη πειραματική διασταύρωση θα πρέπει να είναι απόλυτα ελεγχόμενη και να διενεργηθεί υπό την εποπτεία των Υπηρεσιών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, που είναι υπεύθυνες για τη διατήρηση των ελληνικών φυλών αγροτικών ζώων.
Επιπλέον, για την διατήρηση και αύξηση του πληθυσμού των καθαρόαιμων Καραγκούνικων προβάτων, φρονούμε ότι θα ήταν προτιμότερο η φυλή «Κάρλα» να προκύψει από τη διασταύρωση κριών της φυλής του Καραγκούνικου προβάτου με προβατίνες της φυλής Lacaune, ώστε οι καθαρόαιμες καραγκούνικες προβατίνες να εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τη διαιώνιση της ελληνικής αυτής φυλής προβάτου.
