Η σωστή διαχείριση της παραγωγής δεν τελειώνει με τη συγκομιδή, αλλά συνεχίζεται μέχρι τη διάθεση του προϊόντος. Η δυνατότητα αποθήκευσης των ξηρών βολβών κρεμμυδιού και των κονδύλων της πατάτας δίνει στους παραγωγούς σημαντικό πλεονέκτημα: τη διάθεση των προϊόντων σε ευνοϊκότερες χρονικές περιόδους, με καλύτερες τιμές. Η επιτυχία, ωστόσο, εξαρτάται από τον σωστό χρόνο συγκομιδής, τη φροντίδα των φυτών πριν από αυτή και τις ιδανικές συνθήκες αποθήκευσης.
Πριν τη συγκομιδή
Η επιτυχία της αποθήκευσης ξεκινά από το χωράφι. Για την παρεμπόδιση του φυτρώματος των βολβών και των κονδύλων κατά την αποθήκευση, μπορεί να γίνει ψεκασμός φυλλώματος με κατάλληλο εγκεκριμένο σκεύασμα, όταν οι κορυφές των φυτών παραμένουν ακόμη πράσινες. Στο κρεμμύδι, η εφαρμογή πραγματοποιείται συνήθως περίπου δύο εβδομάδες πριν τη συγκομιδή, ενώ στην πατάτα μπορεί να γίνει μέχρι και τρεις εβδομάδες πριν, εφόσον οι περισσότεροι κόνδυλοι έχουν φτάσει σε ικανοποιητικό μέγεθος.
Παράλληλα, διακόπτεται η άρδευση για να διευκολυνθεί η ωρίμανση και να βελτιωθεί η αντοχή στην αποθήκευση. Για το κρεμμύδι, τα ποτίσματα σταματούν περίπου 10 ημέρες πριν τη συγκομιδή, όταν το υπέργειο τμήμα αρχίζει να πλαγιάζει, βοηθώντας το χωράφι να στεγνώσει. Για την πατάτα, η διακοπή των ποτισμάτων γίνεται 5 έως 20 ημέρες πριν τη συγκομιδή, ανάλογα με την ποικιλία και τις καιρικές συνθήκες. Σε ορισμένες περιπτώσεις εφαρμόζεται κοπή ή αποξήρανση του φυλλώματος ώστε να διευκολυνθεί η μηχανική συγκομιδή, να σταθεροποιηθεί η φλούδα και να περιοριστούν πιθανές όψιμες μολύνσεις.
Η συγκομιδή
Ο χρόνος συγκομιδής καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη διατηρησιμότητα και την ποιότητα των βολβών και κονδύλων. Μια σύντομη περίοδος μεθωρίμανσης μετά τη συλλογή βοηθά στην επούλωση των ιστών και στη μείωση των απωλειών κατά την αποθήκευση.
Κρεμμύδι: Η συγκομιδή πραγματοποιείται όταν έχει ξεραθεί ο λαιμός και έχει “πέσει” το 50–80% των κορυφών. Η πρόωρη συλλογή μειώνει τη διατηρησιμότητα και την απόδοση, ενώ η όψιμη αυξάνει τον κίνδυνο εγκαυμάτων και προσβολών. Οι βολβοί αφήνονται στο χωράφι για φυσική ξήρανση (μεθωρίμανση) επί 3–14 ημέρες, καλυμμένοι με φύλλωμα για αποφυγή ηλίασης.
Ακολουθεί κοπή του φυλλώματος, πάνω από τον βολβό, τοποθέτηση σε δικτυωτά σακιά και μεταφορά στην αποθήκη ή στην αγορά.
Πατάτα: Οι κόνδυλοι συγκομίζονται όταν η επιδερμίδα έχει σκληρύνει και δεν αποσπάται, ενώ το φύλλωμα έχει κιτρινίσει. Μετά τη συλλογή, τοποθετούνται για 4–5 ημέρες σε θερμοκρασία 16–21°C και υγρασία 90–95%, ώστε να επουλωθούν οι πληγές και να εισέλθουν σε λήθαργο. Η έκθεση σε ήλιο ή αέρα υποβαθμίζει την ποιότητα, γι’ αυτό προηγείται διαλογή και απομάκρυνση των τραυματισμένων κονδύλων πριν την αποθήκευση.
Συνθήκες αποθήκευσης
Μετά τη συγκομιδή, οι βολβοί του κρεμμυδιού και οι κόνδυλοι της πατάτας παραμένουν ζωντανοί οργανισμοί που συνεχίζουν να αναπνέουν, καταναλώνοντας οξυγόνο και αποβάλλοντας διοξείδιο του άνθρακα. Η διαδικασία αυτή προκαλεί απώλεια νερού, μαλάκωμα ιστών και, αν δεν ελεγχθεί, οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας. Για να αποφευχθούν οι αλλοιώσεις, η αποθήκευση πρέπει να γίνεται σε χώρους με σταθερή θερμοκρασία και υγρασία.
Για τα ξηρά κρεμμύδια, ιδανική είναι η θερμοκρασία γύρω στους 0°C και η σχετική υγρασία 50–70%, με δυνατότητα διατήρησης για 5 έως 9 μήνες. Τα φρέσκα κρεμμυδάκια χρειάζονται επίσης θερμοκρασία κοντά στους 0°C, αλλά με υψηλότερη υγρασία, περίπου 90–95%, ώστε να μην αφυδατωθούν· διατηρούνται για 5 έως 7 μήνες. Οι πρώιμες πατάτες (ανοιξιάτικες) φυλάσσονται σε θερμοκρασία περίπου 10°C και υγρασία 85–90%, για διάστημα 1–3 εβδομάδων, ενώ οι όψιμες πατάτες συντηρούνται καλύτερα στους 4°C, με ίδια υγρασία, για 4 έως 9 μήνες.
Η σωστή ρύθμιση της υγρασίας είναι καθοριστική: αν είναι χαμηλή, το προϊόν χάνει βάρος και αφυδατώνεται, ενώ αν είναι υπερβολική, δημιουργούνται συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη παθογόνων. Για το λόγο αυτό, επιβάλλεται σχολαστική απολύμανση των θαλάμων και αποφυγή εισροής αερίων όπως η αμμωνία από ψυκτικές εγκαταστάσεις. Παράλληλα, θερμοκρασίες χαμηλότερες από τις ιδανικές μπορεί να προκαλέσουν μετατροπή του αμύλου σε σάκχαρα, επηρεάζοντας αρνητικά τη γεύση του προϊόντος.
Ειδικά για την πατάτα, η αποθήκευση πρέπει να γίνεται στο σκοτάδι, ώστε να αποτραπεί το πρασίνισμα και ο σχηματισμός σολανίνης, μιας τοξικής ουσίας που σε μεγάλες ποσότητες καθιστά τους κονδύλους ακατάλληλους για κατανάλωση. Θερμοκρασίες κάτω από –2°C προκαλούν ζημιές παγετού, ενώ η έκθεση στο φως ευνοεί το πρασίνισμα. Για την αποφυγή προσβολών από φθοριμαία, μπορεί να εφαρμοστεί προληπτικά σκεύασμα που περιέχει Bacillus thuringiensis subsp. kurstaki, επαναλαμβανόμενο κάθε 15–20 ημέρες ανάλογα με την ένταση του προβλήματος.
Σε περίπτωση που δεν έγινε ο προληπτικός ψεκασμός στο χωράφι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο αποθηκευμένο προϊόν κατάλληλο εγκεκριμένο σκεύασμα για την αποφυγή βλάστησης των κονδύλων, μόνο σε καθαρές, ξηρές και υγιείς πατάτες, τηρώντας πιστά τις οδηγίες του παρασκευαστή. Απαγορεύεται αυστηρά η χρήση σε πατατόσπορο.
Πρακτικές συμβουλές για τον παραγωγό
1. Επιλέξτε ποικιλίες με καλή διατηρησιμότητα και ανθεκτικότητα σε μηχανικές ζημιές.
2. Αποφύγετε συγκομιδή σε ξηρό έδαφος ή μετά από βροχή.
3. Προετοιμάστε το έδαφος «στο ρώγο του» για να μην υπάρχουν σβώλοι και τραυματισμοί κατά τη φύτευση.
4. Σκεπάστε τις κλούβες με πανί ή μαύρο πλαστικό, ποτέ με πατατόφυλλα – στην περίπτωση της πατάτας.
Τί κρατάμε;
Η σωστή συγκομιδή, μεταχείριση και αποθήκευση των βολβών κρεμμυδιού και κονδύλων πατάτας εξασφαλίζει προϊόν με υψηλή ποιότητα, μειωμένες απώλειες και μεγαλύτερη εμπορική αξία. Η τήρηση των προτεινόμενων θερμοκρασιών, η πρόληψη φυτρώματος και η φροντίδα του προϊόντος από το χωράφι μέχρι την αποθήκη είναι τα θεμέλια για μια επιτυχημένη και κερδοφόρα παραγωγή.
Πηγές:
Περιοδικό Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2011, Μήτσης Τερτυλλιανός, «Συγκομιδή και αποθήκευση βολβών κρεμμυδιού και κονδύλων πατάτας», σελ. 16–18.
