Σε μια περίοδο όπου η διάθεση του γάλακτος γίνεται όλο και πιο δύσκολη και οι τιμές συχνά δεν καλύπτουν ούτε το κόστος παραγωγής, πολλοί αιγοπροβατοτρόφοι στρέφονται στην καθετοποίηση της παραγωγής ως πιθανή λύση. Η μεταποίηση του γάλακτος μέσα στη μονάδα και η απευθείας διάθεση των προϊόντων στην αγορά δείχνουν, εκ πρώτης όψεως, έναν δρόμο ανεξαρτησίας. Στην πράξη όμως, η καθετοποίηση δεν είναι μια απλή απόφαση, ούτε μια διαδικασία χωρίς απαιτήσεις. Η εμπειρία από την εφαρμογή της στην πράξη από κτηνοτροφικές μονάδες, δείχνει ότι μπορεί να αποτελέσει πραγματική διέξοδο, μόνο όταν συνοδεύεται από προετοιμασία, γνώση και αντοχή στις δυσκολίες της αγοράς.
Ζώα, ποιότητα και ταυτότητα
Στον πυρήνα κάθε καθετοποιημένης κτηνοτροφικής μονάδας βρίσκονται τα ίδια τα ζώα. Η υγεία τους, η σωστή διατροφή και οι συνθήκες εκτροφής καθορίζουν την ποιότητα του γάλακτος και, σε τελική ανάλυση, την ποιότητα των προϊόντων που φτάνουν στην αγορά. Η επιλογή ζωοτροφών υψηλής διατροφικής αξίας και η προσεκτική διαχείριση του σιτηρεσίου δεν στοχεύουν μόνο στην αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά στη διατήρηση μιας σταθερής και αξιόπιστης ποιότητας.
Παράλληλα, η καθετοποίηση δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη διατήρηση και την ανάδειξη παραδοσιακών γεύσεων, οι οποίες σε διαφορετική περίπτωση θα κινδύνευαν να χαθούν. Αυτή η ταυτότητα μπορεί να λειτουργήσει ως συγκριτικό πλεονέκτημα για τη μονάδα, αρκεί να επικοινωνηθεί σωστά στον καταναλωτή και να συνδεθεί με την ποιότητα και τη φροντίδα που προηγούνται της παραγωγής.
Από το γάλα στο τελικό προϊόν
Η καθετοποίηση ξεκινά από μια βασική επιλογή: το γάλα να μην φεύγει από τη μονάδα ως πρώτη ύλη, αλλά να μετατρέπεται σε προϊόν με προστιθέμενη αξία. Αυτό προϋποθέτει επένδυση στη μεταποίηση, οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας και καθημερινή ενασχόληση όχι μόνο με τα ζώα, αλλά και με όλα τα επόμενα στάδια της αλυσίδας. Η φροντίδα των ζώων, η ποιότητα της διατροφής τους και η σωστή διαχείριση του γάλακτος παραμένουν η βάση του εγχειρήματος. Το γάλα συλλέγεται και οδηγείται στη μεταποίηση με προσοχή, καθώς η ποιότητά του καθορίζει άμεσα το τελικό αποτέλεσμα. Σε αυτό το στάδιο, η εμπειρία, η τεχνογνωσία και η συνέπεια αποκτούν καθοριστικό ρόλο.
Η καθετοποίηση δεν είναι μόνο παραγωγή
Η καθετοποίηση δεν εξαντλείται στη μεταποίηση. Η παραγωγή ενός ποιοτικού προϊόντος, από μόνη της, δεν αρκεί για να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα της προσπάθειας. Το επόμενο και εξίσου απαιτητικό βήμα είναι η διάθεσή του στην αγορά, εκεί όπου κρίνεται τελικά η πορεία της καθετοποιημένης μονάδας.
Η είσοδος στο λιανεμπόριο, ιδιαίτερα στα μεγάλα σημεία πώλησης, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Τα προϊόντα δεν βρίσκουν εύκολα θέση στο ράφι όταν δεν είναι ήδη γνωστά και ζητούμενα από τους καταναλωτές. Αυτό σημαίνει ότι η καθετοποίηση απαιτεί, πέρα από τις παραγωγικές δεξιότητες, συστηματική ενασχόληση με το branding, τη συσκευασία και την προβολή. Η ετικέτα, η εικόνα και η συνολική παρουσία του προϊόντος αποκτούν βαρύτητα ανάλογη με την ποιότητά του. Χωρίς αναγνωρισιμότητα, η πρόσβαση στην αγορά παραμένει δύσκολη και συχνά χρονοβόρα.
Ο ρόλος της αγοράς και του καταναλωτή
Ένα ακόμη κρίσιμο σημείο για την πορεία της καθετοποίησης είναι η ίδια η αγορά. Η μειωμένη αγοραστική δύναμη των καταναλωτών επηρεάζει άμεσα τις καθετοποιημένες κτηνοτροφικές μονάδες, περιορίζοντας τη ζήτηση για προϊόντα που βασίζονται στην ποιότητα και την παραδοσιακή παραγωγή. Τα προϊόντα αυτά, που προκύπτουν συνήθως από μικρές μονάδες με αυξημένες απαιτήσεις σε πρώτη ύλη και φροντίδα, έχουν συχνά υψηλότερο κόστος και, κατ’ επέκταση, υψηλότερη τιμή.
Όταν η κατανάλωση μειώνεται, η πίεση μεταφέρεται σε ολόκληρη την αλυσίδα. Τα αποθέματα αυξάνονται, οι τιμές συμπιέζονται και οι παραγωγοί καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα περιβάλλον διαρκούς αβεβαιότητας. Το πρόβλημα αυτό δεν περιορίζεται στη μεταποίηση, αλλά επιστρέφει στον ίδιο τον κτηνοτρόφο, ο οποίος βλέπει τη ζήτηση για το γάλα να μειώνεται ή τις τιμές να πιέζονται προς τα κάτω, με άμεσες επιπτώσεις στη βιωσιμότητα της εκμετάλλευσής του.
Οργάνωση, γνώση και κεφάλαιο
Η καθετοποίηση απαιτεί καλή οργάνωση σε όλα τα επίπεδα της λειτουργίας μιας κτηνοτροφικής μονάδας. Παραγωγή, μεταποίηση και εμπορία οφείλουν να λειτουργούν ως ένα ενιαίο σύστημα, με σαφή σχεδιασμό και συντονισμό. Χωρίς αυτή τη συνολική προσέγγιση, το εγχείρημα μπορεί εύκολα να οδηγηθεί σε αδιέξοδο, ακόμη και όταν η παραγωγική βάση είναι ισχυρή.
Η τεχνογνωσία δεν περιορίζεται στην τυροκόμηση ή στη διαδικασία της μεταποίησης, αλλά επεκτείνεται στη συνολική διαχείριση της επιχείρησης. Παράλληλα, το κεφάλαιο αποτελεί βασική προϋπόθεση, τόσο για την αρχική επένδυση όσο και για τη στήριξη της προσπάθειας μέχρι να αρχίσει να αποδίδει. Η καθετοποίηση είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο και αντοχή, καθώς τα αποτελέσματα δεν είναι άμεσα και η πορεία της συχνά δοκιμάζει τις αντοχές του κτηνοτρόφου.
Μια επιλογή με προϋποθέσεις
Η καθετοποίηση στην αιγοπροβατοτροφία δεν είναι πανάκεια. Μπορεί να αποτελέσει λύση και διέξοδο, αλλά μόνο για όσους είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες απαιτήσεις της. Δεν αρκεί η αγάπη για τα ζώα ή η γνώση της παραγωγής. Χρειάζεται συνδυασμός εμπειρίας, οργάνωσης, οικονομικής αντοχής και κατανόησης της αγοράς.
Σε κάθε περίπτωση, η καθετοποίηση παραμένει ένα εργαλείο. Το πώς και αν θα αποδώσει εξαρτάται από το πώς θα χρησιμοποιηθεί. Για τον κτηνοτρόφο που σκέφτεται αυτό το βήμα, η προετοιμασία και η ρεαλιστική αποτίμηση των δυνατοτήτων του είναι ίσως το πιο σημαντικό σημείο εκκίνησης.
Πηγή: Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 6/2019, «Καθετοποίηση της κτηνοτροφικής παραγωγής», σελ. 79–80

