Η διατροφή αποτελεί έναν από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες για την επιτυχία μιας χοιροτροφικής μονάδας. Σε μια περίοδο όπου το κόστος των ζωοτροφών έχει εκτοξευθεί και ο κλάδος πιέζεται από τις διεθνείς αγορές, η σωστή σίτιση δεν είναι απλώς τεχνική επιλογή: είναι ζήτημα αντοχής και επιβίωσης. Με δεδομένο ότι τα σιτηρέσια αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% του κόστους παραγωγής, ο τρόπος που τα διαχειρίζεται ο παραγωγός καθορίζει την παραγωγικότητα, το οικονομικό αποτέλεσμα και τη βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης. Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζονται, με πρακτική ματιά, οι βασικές αρχές διατροφής για χοιρομητέρες, κάπρους και χοιρίδια —δηλαδή τα σημεία όπου κερδίζεται ή χάνεται το αποτέλεσμα μιας κτηνοτροφικής μονάδας.
1. Διατροφή Χοιρομητέρων: Η βάση της παραγωγικότητας
Η σίτιση της χοιρομητέρας καθορίζει την αναπαραγωγική της απόδοση και τον αριθμό των απογαλακτισμένων χοιριδίων ανά έτος. Η ηλικία της πρώτης οχείας, το θερμικό στρες και το επίπεδο διατροφής διαμορφώνουν άμεσα το μέγεθος της τοκετοομάδας.
Πριν την οχεία
Οι νεαρές χοίροι πρέπει να οδηγούνται στον κάπρο στον δεύτερο οίστρο, σε ηλικία άνω των 220–230 ημερών και με βάρος 130–140 κιλά. Η χορήγηση ενεργειακού σιτηρεσίου περίπου δύο εβδομάδες πριν τη σύλληψη («flushing») αυξάνει τον αριθμό ωοθυλακίων και συμβάλλει σε μεγαλύτερη τοκετοομάδα. Στη συνέχεια, το επίπεδο τροφής μειώνεται για να αποφευχθεί η αύξηση της εμβρυϊκής θνησιμότητας κατά το πρώτο κρίσιμο στάδιο της κύησης.
Ξηρά περίοδος
Στις πρώτες 30 ημέρες της κύησης απαιτείται προσοχή, καθώς η υπερκατανάλωση τροφής, παρότι αυξάνει την ωοθυλακιορρηξία, μπορεί να επιβαρύνει την επιβίωση των εμβρύων. Μετά το αρχικό διάστημα, η τροφή αυξάνεται ελεγχόμενα ώστε να αποφευχθούν δυστοκίες και πτώση της όρεξης στη γαλουχία.
Γαλουχία
Στο τελευταίο στάδιο της εγκυμοσύνης οι ανάγκες της χοιρομητέρας αυξάνονται σημαντικά, λόγω της έντονης ανάπτυξης των εμβρύων. Μετά τον απογαλακτισμό, η καλή θρεπτική κατάσταση είναι καθοριστική, ώστε η χοιρομητέρα να επανέλθει σε οίστρο μέσα σε 4–6 ημέρες. Οι απαιτήσεις σε πρωτεΐνη, ενέργεια, λυσίνη και ασβέστιο διαφοροποιούνται ανά στάδιο, όπως αποτυπώνεται στους πίνακες του πρωτοτύπου.
2. Διατροφή Κάπρων: Αυξημένες ενεργειακές ανάγκες
Οι κάπροι εμφανίζουν περίπου 15% υψηλότερες ανάγκες συντήρησης σε σχέση με τις χοιρομητέρες ίδιου βάρους. Οι απαιτήσεις αυτές ενισχύονται από την παραγωγή σπέρματος, την ένταση των συζεύξεων και τις ανάγκες θερμορρύθμισης. Η ημερήσια κατανάλωση κυμαίνεται από 2,2 έως 3 κιλά για ζώα 100–500 κιλών, με σιτηρέσιο αντίστοιχο της Ξηράς Περιόδου των χοιρομητέρων.
3. Διατροφή Χοιριδίων: Το πιο ευαίσθητο στάδιο της εκτροφής
Τα νεογέννητα χοιρίδια παρουσιάζουν χαμηλή θερμομονωτική ικανότητα και καταγράφουν υψηλές απώλειες τις πρώτες ημέρες ζωής. Το πρωτόγαλα είναι απαραίτητο, ενώ λόγω της χαμηλής περιεκτικότητάς του σε σίδηρο και χαλκό, απαιτείται χορήγηση 150–200 mg σιδήρου ενδομυϊκά έως την τέταρτη ημέρα.
Προ-εναρκτήρια περίοδος
Από τη δεύτερη εβδομάδα τα χοιρίδια καταναλώνουν προ-εναρκτήριο σιτηρέσιο υψηλής πρωτεΐνης (22%), παράλληλα με το γάλα της χοιρομητέρας. Η καθημερινή ανανέωση της τροφής σε αβαθή δοχεία ενθαρρύνει την πρόσληψη στερεάς τροφής και στηρίζει την ομαλή μετάβαση στην επόμενη φάση.
Στάδιο ανάπτυξης
Όταν η ημερήσια κατανάλωση του προ-εναρκτηρίου φτάσει τα 1,4–1,8 κιλά, ξεκινά η σταδιακή μετάβαση στο εναρκτήριο σιτηρέσιο (18% πρωτεΐνη). Μετά από περίπου 9 κιλά κατανάλωσης ανά χοιρίδιο, ακολουθεί το σιτηρέσιο ανάπτυξης με 16% πρωτεΐνη.
Προπάχυνση και πάχυνση
Στα τελικά στάδια της εκτροφής η σύνθεση των σιτηρεσίων τροποποιείται σταδιακά ώστε να εξασφαλιστεί σταθερή ανάπτυξη χωρίς μεταβολικά προβλήματα. Οι αναλυτικές συνθέσεις και οι χημικές προδιαγραφές περιλαμβάνονται αναλυτικά στους πίνακες του πρωτοτύπου.
Η διατροφή ως καθημερινό εργαλείο του χοιροτρόφου
Η ορθολογική σίτιση, σε συνδυασμό με καλό γενετικό υλικό, σωστή υγιεινή, κατάλληλες υποδομές και οργανωμένη διαχείριση της εκμετάλλευσης, αποτελεί βασικό θεμέλιο για τη σταθερότητα και την προοπτική της ελληνικής χοιροτροφίας. Στο πλαίσιο αυτό, η διατροφή δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο στάδιο της εκτροφής, αλλά μέρος μιας συνολικής φιλοσοφίας που ξεκινά από τη νεαρή χοιρομητέρα και φτάνει μέχρι τα τελικά στάδια πάχυνσης. Κάθε σιτηρέσιο επηρεάζει την υγεία του ζώου, τη γονιμότητα, την ανάπτυξη και, τελικά, το οικονομικό αποτέλεσμα της μονάδας.
Σε μια εποχή όπου οι χοιροτρόφοι βρίσκονται αντιμέτωποι με υψηλό κόστος ζωοτροφών και αβεβαιότητα στην αγορά, η καλά σχεδιασμένη και ισορροπημένη διατροφή λειτουργεί ως ένα από τα ελάχιστα σταθερά «όπλα» για τη διατήρηση της παραγωγικότητας και της βιωσιμότητας. Η επένδυση σε σωστά διαμορφωμένα σιτηρέσια δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά πρακτική επιλογή που μπορεί να ενισχύσει την υγεία του κοπαδιού και τη σταθερότητα της επιχείρησης σε βάθος χρόνου.
Πηγή: Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 6/2008, «Διατροφή χοίρων», Ι. Νικολακάκης, Δ. Ντότας, Κ. Κονναρής, σελ. 70–74.
