Δύσκολο το 2022 για υδροπονική καλλιέργεια ντομάτας με αέριο αλλά ο κλάδος άντεξε

Στα θερμοκήπια της Κρήτης γίνονται κοπές αγγρουριών και ντομάτας και θα συνεχιστούν μέχρι τον Μάρτιο.

Αυξημένη ζήτηση υπάρχει αυτή την εποχή για τα αγγούρια, ενώ μέτρια ζήτηση έχουμε για τις ντομάτες αλλά αναμένεται να αυξηθεί το επόμενο διάστημα λόγω των εορτών.

Στο μεταξύ υπερκάλυψη καταγράφηκε στην Παρέμβαση Π3-73-2.9 του Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΑΠ 2023-2027, που αφορά επενδύσεις για εκσυγχρονισμό και κατασκευή θερμοκηπίων.

Ο προϊστάμενος της ΔΑΟΚ Τριφυλίας, Αντώνης Παρασκευόπουλος, αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι ο διαθέσιμος προϋπολογισμός της πρόσκλησης ανερχόταν στα 150 εκατ. ευρώ, όμως τελικά οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές προχώρησαν στην κατάθεση 944 αιτήσεων, συνολικού ύψους 269,4 εκατ. ευρώ. Παρόλα αυτά ο υπουργός ΑΑΤ έκανε λόγο για υπερδέσμευση οπότε αναμένεται όλες οι αιτήσεις να είναι επιλέξιμες. Φαίνεται ότι οι νέοι αγρότες δείχνουν ενδιαφέρον για επενδύσεις στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Από τις 944 αιτήσεις οι 70 αφορούσαν την Πελοπόννησο (50% είναι από την Τριφυλία), οι 240 αιτήσεις από τη Δυτική Ελλάδα, οι 280 αιτήσεις από την Κρήτη και οι 354 αφορούν την υπόλοιπη χώρα.

Όσον αφορά τις καλλιέργειες, αυτή την εποχή γίνονται οι νέες φυτεύσεις αγγουριών και ντομάτας στην περιοχή μας. Περισσότερες εκτάσεις κερδίζουν τα αγγούρια σε σχέση με τις ντομάτες (70% με 30%). Πολύ θετικές θα χαρακτήριζα τις πρόσφατες βροχοπτώσεις που είχαμε στην περιοχή που βοήθησαν σε μεγάλο βαθμό τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής και τις 2.600 γεωτρήσεις. Στην περιοχή οι φυτεύσεις θα ολοκληρωθούν από τα μέσα έως τα τέλη Ιανουαρίου και θα μπούμε στην παραγωγή από τον Μάρτιο.

Όπως δηλώνει στον ΑγροΤύπο ο κ. Αντώνης Πλεξουσάκης, μέλος του Α.Σ. Νότος στην Κρήτη, υπάρχουν προβλήματα από τις καιρικές συνθήκες με αποτέλεσμα να έχουμε χαμηλές αποδόσεις και προβλήματα ποιότητας. Αυτή την εποχή οι ντομάτες δεν έχουν την ζήτηση που αναμέναμε, ενώ οι τιμές παραγωγού είναι σε μέτρια επίπεδα. Ελπίζουμε το επόμενο διάστημα και όσο πλησιάζουμε στις γιορτές να έχουμε μια αύξηση της ζήτησης. Αντίθετα τα αγγούρια έχουν μια πολύ αυξημένη ζήτηση και οι τιμές κυμαίνονται σε πολύ καλά επίπεδα. Αυτό οφείλεται κυρίως στα προβλήματα που έχουν οι ανταγωνιστές μας Ισπανοί που έχουν μειωμένες παραγωγές λόγω των καιρικών συνθηκών.

Από την πλευρά του ο κ. Φώντας Δουλούμης, πρόεδρος στον ΑΣ Ανατολή, τόνισε στον ΑγροΤύπο ότι αυτή την εποχή είμαστε στο τοπ της συγκομιδής των αγγουριών. Στην Κρήτη έχουμε περίπου 7.000 στρέμματα που καλλιεργούν αγγούρια θερμοκηπίου. Στην Ισπανία αντίστοιχα έχουν 55.000 στρέμματα. Εκεί όμως τα προβλήματα λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών είχαν σαν αποτέλεσμα μια μεγάλη μείωση της παραγωγής. Αυτό άφησε μεγάλο κενό στην αγορά και η ζήτηση έχει φτάσει στα ύψη. Σήμερα το αγγούρι έχει τιμή στα 2,28 ευρώ το κιλό. Και εκτιμώ ότι αυτή η αυξημένη ζήτηση θα συνεχιστεί μέχρι τον Φεβρουάριο. Φέτος είναι η καλύτερη χρονιά όλων των εποχών για την καλλιέργεια αγγουριών. Όσον αφορά την ντομάτα γίνονται κοπές αλλά οι αυξημένοι ρυθμοί θα ξεκινήσουν μετά τις 15 Ιανουαρίου. Στις ντομάτες θερμοκηπίου που πάνε για εξαγωγή η μέση τιμή σήμερα κυμαίνεται στα 90 λεπτά το κιλό. Για τις ντομάτες που πάνε στην εγχώρια αγορά, που είναι δύσκολη καλλιέργεια και έχουν μικρή διατηρησιμότητα η μέση τιμή κυμαίνται από 1,20 έως 1,30 ευρώ το κιλό.

Αυτή την εποχή μόνο η Κρήτη κάνει κοπές κηπευτικών στα θερμοκήπια, ενώ στις υπόλοιπες περιοχές γίνονται οι νέες φυτεύσεις.

Ωστόσο μεγάλο πρόβλημα υπάρχει από την έλλειψη εργατών γης λόγω και της συγκομιδής ελαιοκάρπου. Οι εργάτες προτιμούν αυτή την εποχή να πάνε στους ελαιώνες γιατί εκεί έχουν υψηλότερα μεροκάματα.

Όπως ανέφερε στον ΑγροΤύπο ο Μιχάλης Βιαννιτάκης, παραγωγός θερμοκηπιακών καλλιεργειών και Γραμματέας Ενιαίου Αγροτικού Συλλόγου Ιεράπετρας, τονίζει στον ΑγροΤύπο ότι από το περασμένο καλοκαίρι αναμένουμε να γίνει η δημόσια διαβούλευση για το νέο Κώδια Μετανάστευσης. Με πληροφορίες από την κυβέρνηση αυτό αναμένεται να γίνει μέσα στο Δεκέμβριο. Το τοπίο πάντως είναι θολό όσον αφορά τον σχεδιασμό της κυβέρνησης για να βρεθεί μια λύση στο πρόβλημα με τους εργάτες γης. Αυτό που έχουμε δεδομένο είναι ότι δεν υφίσταται η τροπολογία Καιρίδη, που επέτρεπε σε πολίτες τρίτων χωρών, οι οποίοι ήδη βρίσκονται στην Ελλάδα, πριν από συγκεκριμένη ημερομηνία (30/11/2023), που υπό προϋποθέσεις λάμβαναν άδεια παραμονής και εργασίας, κυρίως στον αγροτικό τομέα, για να καλυφθούν οι ανάγκες της αγοράς και να αντιμετωπιστεί η αδήλωτη εργασία. Περιμένουμε να δούμε πως θα εφαρμοστεί η συμφωνία με την Αίγυπτο. Αυτή την περίοδο κάνουμε κοπές κηπευτικών αλλά επειδή έχουμε ταυτόχρονα την ελαιοσυγκομιδή υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με τους εργάτες γης.

Από την πλευρά του ο παραγωγός και πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Φιλιατρών, Αγγελής Κοροβίλας, αναφέρει στον Αγροτύπο ότι δεν θέλουν να λύσουν τα προβλήματα με τους εργάτες γης γιατί θέλουν να δημιουργούν προβλήματα στην αγροτική παραγωγή της χώρας. Αυτή την εποχή με συγκομιδή ελιάς και νέες φυτεύσεις στα θερμοκήπια τα μεροκάματα έχουν ξεφύγει. Όσο θέλουν ζητάνε οι εργάτες γιατί οι παραγωγοί δεν μπορούν να βρουν. Κόψανε τα τρίμηνα (άδεια εργασίας με δικαίωμα παράτασης για ακόμη ένα τρίμηνο). Οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες κηπευτικών θέλουν εξειδικευμένους εργάτες για όλο τον χρόνο. Δεν είναι δυνατόν να εκπαιδεύουμε τους εργάτες και μετά να φεύγουν γιατί δεν τους ανανεώνει το κράτος την άδεια εργασίας. Αυτή την εποχή στην περιοχή μας ολοκληρώνεται η συγκομιδή ντομάτας και αγγουριού και ξεκινούν οι νέες φυτεύσεις. Δεν μπορεί να ξεκινήσει ο νέος κύκλος καλλιέργειας χωρίς να έχει διασφαλίσει ο παραγωγός τους εργάτες για την θερμοκηπιακή μονάδα του.

Ο Ασημάκης Ντεμερούκας, παραγωγός από τους Γαργαλιάνους της Μεσσηνίας, τονίζει στον ΑγροΤύπο ότι δεν μπορούμε να βρούμε εργάτες για να συνεχίσουμε την θερμοκηπιακή καλλιέργεια κηπευτικών. Καταργήθηκε η τροπολογία Καιρίδη και τα 3μηνά που έδιναν το δικαίωμα για άδειας εργασίας σε όσους είχαν έρθει παράνομα στην χώρα μας. Δεν μιλάμε για νέες αφίξεις αλλά για εκπαιδευμένους εργάτες στα θερμοκήπια. Μιλάμε για άτομα που ζουν στην χώρα μας και θέλουν να εργαστούν. Να επισημάνω ότι ένας εργάτης στα θεμρμοκήπια θέλει εκπαίδευση τουλάχιστον για πέντε μήνες. Δεν είναι δυνατόν να μαθαίνει την εργασία και μετά να μην μπορεί να εργαστεί. Πως θα ξεκινήσουμε τις νέες φυτεύσεις όταν δεν έχουμε εξασφαλίσει το απαραίτητο εργατικό δυναμικό;

Η καλλιέργεια καρότου βρίσκεται αυτή την περίοδο σε πλήρη εξέλιξη, με σπορές και συγκομιδές που διαδέχονται η μία την άλλη σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Παρά τις καλές αποδόσεις και τη σταθερή ζήτηση, οι παραγωγοί περιγράφουν μια γραμμή που απαιτεί συνεχή παρουσία και υψηλό κόστος, αναδεικνύοντας τις διαφορετικές πραγματικότητες ανάμεσα στη συμβατική και τη βιολογική παραγωγή.

Η παραγωγή καρότου στη Θήβα: εικόνα και προβληματισμοί

Στον ΑγροΤύπο μίλησε ο γεωπόνος της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Θηβών στη Βοιωτία, μεταφέροντας την εικόνα της καλλιέργειας καρότου αυτή την περίοδο. Η καλλιέργεια του καρότου στη Θήβα εξελίσσεται σε ετήσιο κύκλο, με συνεχείς σπορές και συγκομιδές. Όπως επισημαίνει ο γεωπόνος της Ένωσης, «η συγκομιδή για το καρότο είναι όλο τον χρόνο», ενώ αυτή την περίοδο αρκετοί παραγωγοί σπέρνουν για τη συγκομιδή της άνοιξης. Οι καλλιέργειες είναι ποτιστικές και κατευθυνόμενες, ενώ τα σκευάσματα φυτοπροστασίας εφαρμόζονται στο σωστό στάδιο, με εγκεκριμένα προϊόντα.

Φέτος οι καιρικές συνθήκες δεν δημιούργησαν προβλήματα και οι αποδόσεις κινούνται σε υψηλά επίπεδα, με ποικιλίες που ξεπερνούν τους 4 τόνους το στρέμμα. Μικρή υστέρηση παρουσιάζει μόνο η χειμερινή σπορά, που επηρεάζεται από το ψύχος. Η ποιότητα εξαρτάται από τη σωστή θρέψη του εδάφους και την απουσία εδαφογενών παθογόνων, καθώς τόσοι οι ασθένειες όσο και οι εχθροί του εδάφους μπορούν να υποβαθμίσουν το προϊόν.

Ένα σταθερό ζήτημα για τους καλλιεργητές της περιοχής είναι η «κούραση» των χωραφιών από τη συνεχή καλλιέργεια καρότου. Για τον λόγο αυτό, απαιτείται συχνή εναλλαγή αγρών, με επιστροφή στο ίδιο χωράφι μετά από περίπου τρία χρόνια — μια πρακτική που αυξάνει το κόστος παραγωγής. Παρά ταύτα, η καλλιέργεια θεωρείται σχετικά εύκολη και στη Θήβα έχει εκμηχανιστεί σε μεγάλο βαθμό, αν και το κόστος μηχανημάτων και χειριστών παραμένει σημαντικό.

Η τιμή παραγωγού παραμένει χαμηλή, γύρω στα 0,30–0,35 €/κιλό, κάτι που πιέζει έντονα τη βιωσιμότητα της καλλιέργειας, ιδιαίτερα με τα σημερινά κόστη για νερό, ρεύμα και εργατικά. Σύμφωνα με τον γεωπόνο, το ζητούμενο είναι να διασφαλιστεί μια τιμή βάσης: «όταν η τιμή ξεκινάει κάτω από το κοστολόγιο, τι να βγάλει ο παραγωγός». Η ύπαρξη ενός κατώτερου ορίου τιμής θεωρείται κρίσιμη ώστε η καλλιέργεια να παραμείνει βιώσιμη, ειδικά σε μια περίοδο όπου η αγορά παρουσιάζει υψηλή ζήτηση τόσο εσωτερικά όσο και σε εξαγωγές.

Η βιολογική πλευρά της καλλιέργειας καρότου

Μια διαφορετική εικόνα δίνει ο κ. Κόκαλας Δημήτρης, βιοκαλλιεργητής καρότου από τις Σέρρες, ο οποίος μιλά για μια καλλιέργεια «πλήρως βιολογική», χωρίς λιπάσματα ή φυτοφάρμακα. Η παραγωγή του βασίζεται αποκλειστικά σε κοπριά και χειρωνακτικές εργασίες σε όλα τα στάδια. Όπως λέει, η βιολογική καλλιέργεια απαιτεί «όρεξη και επιμονή», αλλά ανταμείβει, καθώς ο κόσμος «καταλαβαίνει τη διαφορά στη γεύση και στην ποιότητα».

Η καλλιέργεια εξελίσσεται σχεδόν όλο τον χρόνο. Αυτή την περίοδο βρίσκεται στη συγκομιδή, ενώ η επόμενη σπορά θα γίνει τον Μάρτιο. Ο κύκλος ανάπτυξης χρειάζεται περίπου 90 ημέρες, με τη συγκομιδή να φτάνει έως και το Πάσχα.

Οι καιρικές συνθήκες είναι ο παράγοντας που επηρεάζει περισσότερο τη βιολογική παραγωγή. Φέτος δεν εμφανίστηκαν ασθένειες ή εχθροί, όμως η ανομβρία των αρχών του φθινοπώρου «μας πάει λίγο πίσω», μετατοπίζοντας την ανάπτυξη κατά μία–δύο εβδομάδες. Παρ’ όλα αυτά, η εποχή θεωρείται ιδανική, με ήπιες θερμοκρασίες και σωστή υγρασία που ευνοούν το καρότο.

Σε ποσότητες, η εικόνα είναι αντίστοιχη με πέρυσι. Η ζήτηση παραμένει υψηλή, καθώς τα βιολογικά καρότα «τα ζητάει ο κόσμος». Ο κ. Κόκαλας τα διαθέτει στα 3 €/κιλό στη λιανική και περίπου 1,80 €/κιλό στη χονδρική. Όπως σημειώνει, «η δουλειά δεν σταματάει ποτέ», αλλά με συνέπεια και παρουσία ο παραγωγός μπορεί να έχει πολύ καλά αποτελέσματα.

Το στοίχημα του παραγωγού

Παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις στην καλλιέργεια, ένα στοιχείο μένει κοινό: το καρότο απαιτεί σταθερή παρουσία στο χωράφι και μια τιμή που να αντανακλά το πραγματικό κόστος παραγωγής. Από τις οργανωμένες γραμμές της συμβατικής γεωργίας μέχρι τις απαιτητικές βιολογικές εκτάσεις, το αποτέλεσμα στηρίζεται στις επιλογές και την επιμονή του ίδιου του παραγωγού — ενός κρίσιμου κρίκου που, όπως δείχνει η καθημερινότητά του, συνεχίζει να κρατά ενεργή μια καλλιέργεια που δεν σταματά ποτέ.

Τα σταυρανθή λαχανικά αποτελούν μια από τις σημαντικότερες ομάδες καλλιεργειών της χώρας, με είδη όπως το λάχανο, το κουνουπίδι, το μπρόκολο, το λάχανο Βρυξελλών, το γογγύλι, το ρεπάνι και το λάχανο της Κίνας να καλλιεργούνται ευρέως σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Ως φυτά ψυχρής εποχής, αναπτύσσονται ιδανικά κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν οι χαμηλές θερμοκρασίες ευνοούν την ποιότητα και τη συνολική ανάπτυξή τους.

Η ποικιλία των ειδών και οι κλιματικές συνθήκες της χώρας προσφέρουν τη δυνατότητα παραγωγής υψηλής ποιότητας προϊόντων, ενώ κάθε καλλιέργεια παρουσιάζει τις δικές της εξειδικευμένες απαιτήσεις σε θερμοκρασία, έδαφος και καλλιεργητική φροντίδα. 

Κλιματικές Απαιτήσεις των Σταυρανθών

Τα σταυρανθή είναι λαχανικά ψυχρής εποχής και αποδίδουν καλύτερα όταν αναπτύσσονται σε χαμηλές θερμοκρασίες. Κάθε είδος, ωστόσο, παρουσιάζει τις δικές του ιδιαιτερότητες.

Λάχανο: Αναπτύσσεται καλύτερα στους 15–20°C, ενώ θερμοκρασίες άνω των 25°C περιορίζουν την ανάπτυξη. Ανθεκτικό σε ψύχος στα αρχικά στάδια, αλλά η παρατεταμένη έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες μπορεί να υποβαθμίσει την ποιότητα της κεφαλής. Υπάρχει, επίσης, ευαισθησία στην εαρινοποίηση όταν τα φυτά εκτεθούν για εβδομάδες κάτω από τους 10°C 

Κουνουπίδι: Αυστηρά φυτό ψυχρής εποχής, με άριστη θερμοκρασία τους 17°C. Θερμοκρασίες άνω των 20°C κατά την ωρίμανση υποβαθμίζουν την ποιότητα της ανθοκεφαλής. Οι πρώιμες ποικιλίες σχηματίζουν ανθοκεφαλές χωρίς περίοδο ψύχους, ενώ οι όψιμες απαιτούν αναγκαστικά μια φάση χαμηλών θερμοκρασιών πριν τον σχηματισμό τους 

Μπρόκολο: Μεγαλύτερη ευελιξία σε σχέση με το κουνουπίδι. Ιδανικές θερμοκρασίες γύρω στους 16°C. Ωστόσο, παγετός μετά τον σχηματισμό των ανθοταξιών μπορεί να προκαλέσει ζημιές. Οι πρώιμες ποικιλίες δεν απαιτούν περίοδο χαμηλών θερμοκρασιών, ενώ οι χειμερινές χρειάζονται ψύχος για εαρινοποίηση 

Λάχανο Βρυξελλών: Ένα από τα πιο ανθεκτικά είδη: αντέχει έως και –10°C χωρίς ζημιές. Δεν απαιτεί εαρινοποίηση για τον σχηματισμό των μικρών κεφαλιών, αλλά χρειάζεται χαμηλές θερμοκρασίες για την άνθηση 

Γογγύλι :Ευαίσθητο στο ψύχος. Άριστη θερμοκρασία οι 22°C, ενώ παρατεταμένες τιμές γύρω στους 10°C οδηγούν σε εαρινοποίηση και σχηματισμό ανθικών στελεχών, καταστρέφοντας την εμπορική αξία της γογγυλόριζας 

Λάχανο της Κίνας: Φυτό ψυχρής εποχής, με ιδανικές θερμοκρασίες 13–21°C. Θερμοκρασίες άνω των 24°C προκαλούν εγκαύματα στα φύλλα, ενώ η μεγάλη φωτοπερίοδος (>16 ώρες) μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρη ανθοφορία. Μικρές ημέρες και ήπιο κλίμα ευνοούν τη βλαστική ανάπτυξη και την ποιότητα 

Ρεπάνι: Ταχείας ανάπτυξης καλλιέργεια (20–40 ημέρες), ανθεκτική στο ψύχος αλλά όχι στον παγετό. Το σχήμα της γογγυλόριζας επηρεάζεται από τη φωτοπερίοδο: μικρές ημέρες ευνοούν τη ρίζα, μεγάλες ημέρες οδηγούν σε ανάπτυξη φυλλώματος και ανθοφόρων στελεχών. Στις ασιατικές χώρες αναπτύσσονται κυρίως οι χειμερινές ποικιλίες με μεγάλες γογγυλόριζες (τύπου Daikon) 

Έδαφος και Λίπανση: Τα Σημεία-Κλειδιά

Τα σταυρανθή λαχανικά αναπτύσσονται ικανοποιητικά σε πολλούς τύπους εδαφών, αρκεί να υπάρχει καλή στράγγιση, αερισμός και υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία. Για πρώιμη παραγωγή προτιμώνται τα ελαφρά αμμώδη ή αμμοπηλώδη εδάφη που θερμαίνονται γρήγορα, ενώ το pH πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 5,5 και 7,0. Σε όξινα εδάφη απαιτείται προσθήκη ασβέστου, ιδιαίτερα όταν υπάρχει πρόβλημα από τον μύκητα Plasmodiophora brassicae, ο οποίος ευνοείται σε όξινο περιβάλλον.

Στο κουνουπίδι, το λάχανο και το λάχανο της Κίνας εμφανίζονται συχνά ελλείψεις βορίου, μαγνησίου και μαγγανίου, οι οποίες αντιμετωπίζονται με εδαφική ή διαφυλλική λίπανση. Η οργανική λίπανση και η χλωρή λίπανση βελτιώνουν τη γονιμότητα και τη δομή του εδάφους, ενώ η πολυετής αμειψισπορά συμβάλλει σημαντικά στη μείωση των εδαφογενών ασθενειών και στη διατήρηση της υγείας της καλλιέργειας.

Πολλαπλασιασμός και Εγκατάσταση της Φυτείας

Στην Ελλάδα, τα περισσότερα σταυρανθή πολλαπλασιάζονται σε σπορεία και ακολουθεί μεταφύτευση στο χωράφι, με μοναδική εξαίρεση το ρεπάνι που σπέρνεται απευθείας στη μόνιμη θέση του. Τα σύγχρονα θερμοκήπια–σπορεία προσφέρουν ομοιόμορφες συνθήκες ανάπτυξης χωρίς να απαιτείται πρόσθετη θέρμανση, ενώ τα φυτάρια βλαστάνουν συνήθως μέσα σε 4–6 ημέρες. Η εποχή σποράς καθορίζεται από την επιθυμητή περίοδο συγκομιδής: οι ανοιξιάτικες σπορές οδηγούν σε θερινή παραγωγή, οι Μάιος–Ιούνιος σε φθινοπωρινή και χειμερινή, ενώ οι σπορές Αυγούστου–Σεπτεμβρίου αποδίδουν την επόμενη άνοιξη. Η μεταφύτευση πραγματοποιείται περίπου 30–50 ημέρες μετά τη σπορά, ανάλογα με το είδος και τις θερμοκρασίες που επικρατούν.

Ένα χαρακτηριστικό της καλλιέργειας σταυρανθών στη χώρα μας είναι η επαναληπτική σπορά ή φύτευση κάθε 2–3 εβδομάδες, πρακτική που εξασφαλίζει συνεχή παραγωγή και σταθερή τροφοδοσία της αγοράς με φρέσκα προϊόντα. 

Φροντίδα Καλλιέργειας: Άρδευση, Ζιζάνια, Θρέψη

Η σωστή φροντίδα των σταυρανθών βασίζεται στην ομοιόμορφη άρδευση, τη διαχείριση των ζιζανίων και την επαρκή θρέψη. Παρότι καλλιεργούνται κυρίως τον χειμώνα, οι αρδεύσεις παραμένουν απαραίτητες λόγω της άνισης κατανομής των βροχοπτώσεων, ενώ η σταθερή υγρασία είναι κρίσιμη, καθώς οι ακανόνιστες αρδεύσεις προκαλούν σκάσιμο κεφαλών στο λάχανο ή σπογγώδη ρίζα στο ρεπάνι. Το νερό άρδευσης πρέπει να διαθέτει ικανοποιητικό βόριο, ενώ λάχανο, κουνουπίδι και μπρόκολο παρουσιάζουν μέτρια αντοχή στην αλατότητα.

Η αντιμετώπιση των ζιζανίων γίνεται κυρίως με σκαλίσματα και βοτανίσματα, με χρήση ζιζανιοκτόνων όπου χρειάζεται. Σε συστήματα υδρολίπανσης, τα θρεπτικά στοιχεία παρέχονται μέσω του αρδευτικού νερού, εξασφαλίζοντας ομοιόμορφη θρέψη. Στο κουνουπίδι, μετά τον σχηματισμό της ανθοκεφαλής, οι παραγωγοί δένουν χαλαρά τα εξωτερικά φύλλα με ελαστικό δακτύλιο για προστασία από ήλιο, σκόνη και έντομα, ώστε να διατηρείται η ποιότητα και το χρώμα του προϊόντος.

Οι Προοπτικές για τους Έλληνες Παραγωγούς

Τα σταυρανθή λαχανικά έχουν σταθερή παρουσία στη χώρα και αποτελούν σημαντικό κομμάτι της ελληνικής παραγωγής, χάρη στην ανθεκτικότητά τους στο ψύχος και στη δυνατότητα να δίνουν ποιοτικά προϊόντα κατά τους χειμερινούς μήνες. Η καλή προσαρμογή τους στις κλιματικές συνθήκες της Ελλάδας προσφέρει αξιόλογες ευκαιρίες για την εγχώρια αγορά αλλά και για εξαγωγές σε περιοχές με πιο απαιτητικό κλίμα.

Με σωστή οργάνωση και αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που προσφέρουν οι συγκεκριμένες καλλιέργειες, οι παραγωγοί μπορούν να ενισχύσουν περαιτέρω τη θέση τους στην αγορά και να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις δυνατότητες των σταυρανθών λαχανικών.

Πηγή: Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 10/2009, Χ. Ολύμπιος “Τα λαχανικά της οικογένειας των Σταυρανθών”, σελ. 14–28

Η ρόκα βρίσκεται αυτή την περίοδο σε πλήρη παρουσία στην αγορά, με τη ζήτηση να παραμένει σταθερή και να ενισχύεται όσο πλησιάζει ο Δεκέμβριος. Το ρεπορτάζ του ΑγροΤύπου καταγράφει τη φετινή εικόνα της καλλιέργειας, μέσα από διαφορετικούς τύπους παραγωγής και περιοχών.

Βιολογική ρόκα: Πώς εξελίσσεται η φετινή παραγωγή στη Λάρισα

Στη Λάρισα, εκεί όπου οι χειμωνιάτικες καλλιέργειες μπαίνουν τώρα στην «καρδιά» της σεζόν, η βιολογική ρόκα έχει ήδη ξεκινήσει δυναμικά τη συγκομιδή. Η κ. Μαρία Γκουτζαμπασούλη, καλλιεργήτρια βιολογικών προϊόντων εδώ και πάρα πολλά χρόνια, μιλά στον ΑγροΤύπο για τον φετινό κύκλο παραγωγής, τις προκλήσεις και τις ιδιαιτερότητες της καλλιέργειας. Η ίδια σπέρνει τη ρόκα της τέλη Σεπτεμβρίου, ακολουθώντας σταδιακές σπορές σε «σκάλες», ώστε να εξασφαλίζεται συνεχής παραγωγή: «Σπείραμε ένα λάστιχο τέλος Σεπτέμβρη, άλλα δύο περίπου 10–15 μέρες μετά. Έτσι μαζεύουμε το πρώτο, μετά το δεύτερο και το τρίτο, ανάλογα πώς προχωράει». Η συγκομιδή έχει ξεκινήσει από τις αρχές Νοεμβρίου και διαρκεί όσο επιτρέπει ο καιρός. «Η ρόκα είναι τρυφερή αλλά όχι τόσο ευαίσθητη — μόνο η παγονιά την χαλάει», σημειώνει.

Οι πρόσφατες βροχές, όπως λέει η ίδια, ωφέλησαν σημαντικά τη φετινή παραγωγή: «Η βροχή που είχαμε μας βοήθησε πολύ εδώ στη Λάρισα. Η ρόκα θέλει νερό, αλλά όχι υπερβολές». Παρ’ όλα αυτά, η υγρασία και η εποχή φέρνουν εντομολογικές πιέσεις, τις οποίες στη βιολογική καλλιέργεια αντιμετωπίζει αποκλειστικά με φυτικά σκευάσματα: «Έχουμε κάποια ζημιούλα, όπως σε όλα τα χειμωνιάτικα, αλλά κάνουμε ό,τι μπορούμε με ψεκασμούς φυτικής προέλευσης». Η μεγαλύτερη πρόκληση όμως παραμένει η χειρωνακτική εργασία. Το ξεχορτάριασμα στη βιολογική καλλιέργεια γίνεται εξ ολοκλήρου στο χέρι: «Έχουμε πάρα πολλά μεροκάματα. Όλα γίνονται χειρωνακτικά και δεν βρίσκεις εύκολα εργάτες». Η ρόκα απαιτεί συχνή φροντίδα, καθώς αν μείνει «πνιγμένη» από τα ζιζάνια, δεν μπορεί να αναπτυχθεί.

Σε ό,τι αφορά τις ποσότητες, η παραγωγός διατηρεί τα επίπεδα παραγωγής κοντά στα περσινά, με τη διαφορά πως ο Δεκέμβριος και –κυρίως– ο Ιανουάριος θεωρούνται πιο επικίνδυνοι μήνες: «Τα πιο επίφοβα είναι αυτά του Δεκεμβρίου και κυρίως του Γενάρη. Οι παγωνιές είναι που μας σταματούν». Η διάθεση της ρόκας γίνεται αποκλειστικά στη λαϊκή αγορά, όπου η τιμή παραμένει σταθερή στο 1 ευρώ το ματσάκι. «Δεν έχει σχέση με τη ρόκα του σούπερ μάρκετ. Είναι μεγάλο, μπόλικο ματσάκι, που κάνει δύο και τρεις σαλάτες», τονίζει. Παρότι ο κόσμος ψωνίζει πλέον πιο συγκρατημένα, η ζήτηση για ρόκα παραμένει σταθερή, κυρίως ως συμπληρωματικό χορταρικό στις εποχικές σαλάτες.

Η συμβατική καλλιέργεια ρόκας

Παραγωγός από την Αχαΐα αναφέρει ότι η εικόνα της ρόκας πάει καλά προς το παρόν, με τον καιρό να βοηθά την παραγωγή. Όπως σημειώνει, η καλλιέργεια δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες, αρκεί ο γεωργός να παρακολουθεί στενά το χωράφι ώστε να εξασφαλίζει ποιοτικό προϊόν και σταθερή παραγωγή. Η ζήτηση, σύμφωνα με τον ίδιο, παραμένει σταθερή και αναμένεται να ενισχυθεί όσο προχωρά η εποχή. Όσο για την τιμή, μας επισημαίνει ότι «η ρόκα στη λαϊκή αγορά πωλείται συνήθως σε ματσάκι, γύρω στα 0,50 ευρώ».

Η εικόνα της ρόκας σε μεγαλύτερη κλίμακα    

Στα Περιβόλια Βεζύρογλου, στην Ημαθία, η ρόκα καλλιεργείται όλο τον χρόνο, με συνεχείς σπορές που εξασφαλίζουν σταθερή παραγωγή. Όπως εξηγεί στον ΑγροΤύπο ο γεωπόνος της εταιρείας, κ. Ανδρωνάς, «καλλιεργούμε με συνεχόμενες σπορές και έχουμε αντίστοιχα συνεχή παραγωγή σε όλην την διάρκεια του έτους». Οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν άμεσα την καλλιέργεια, καθώς η παρατεταμένη υγρασία αυξάνει τον κίνδυνο για μυκητολογικά προβλήματα. Παράλληλα, σύμφωνα με τον γεωπόνο, «τα τελευταία χρόνια βλέπουμε έντομα και σε περιόδους που κανονικά δεν θα έπρεπε, όπως και φέτος αυτή την περίοδο, λόγω του ήπιου κλίματος».

Η συγκομιδή πραγματοποιείται μηχανικά, κάτι που επιτρέπει την αξιοποίηση μεγάλων εκτάσεων. «Δεν γίνεται χειρωνακτική συγκομιδή, μόνο μηχανική», λέει ο γεωπόνος, επισημαίνοντας πως η ομοιομορφία των φυτών είναι καθοριστική. Γι’ αυτό δίνεται μεγάλη προσοχή ώστε όλα τα φυτά να βρίσκονται στο ίδιο στάδιο ωρίμανσης, ώστε όταν μπει η μηχανή να μην κοπούν και φυτά που δεν είναι ακόμη έτοιμα. Η καλλιέργεια απαιτεί εξοπλισμό που να καλύπτει τόσο το στάδιο της σποράς όσο και της συγκομιδής. Ο κ. Ανδρωνάς τονίζει πως «πρέπει να επενδύσει στον εξοπλισμό αυτός που θα το κάνει», κάτι που αφορά τόσο παραγωγούς με αρκετές εκτάσεις όσο και οργανωμένες ομάδες ή συνεταιρισμούς που επιδιώκουν σταθερή παραγωγή. Όπως τονίζει ο γεωπόνος, «θέλει αρκετό νερό», με την καλλιέργεια να απαιτεί προσεκτική διαχείριση της άρδευσης ώστε η ανάπτυξη να παραμένει ποιοτική, δίχως προβλήματα σαπίσματος ή προσβολών.

Η διάθεση γίνεται σε λιανική και χονδρική, αποκλειστικά σε συσκευασμένη μορφή. «Δεν είναι το κλασικό μάτσακι, είναι έτοιμη, κομμένη, σε σακουλάκια, ή σε χάρτινα καφάσια», περιγράφει ο γεωπόνος. Σε επίπεδο αγοράς, η ζήτηση παραμένει σταθερή, με σαφή αύξηση στις μεγάλες γιορτές. «Το μεγαλύτερο πικ είναι τα Χριστούγεννα και το Πάσχα», αναφέρει ο γεωπόνος. Η ρόκα έχει πλέον ενσωματωθεί στη διατροφή των καταναλωτών και χρησιμοποιείται ευρέως σε σαλάτες και μείγματα. Έτσι, όπως είναι φυσιολογικό, η αγορά αναμένεται να παρουσιάσει μια αύξηση στη ζήτηση μέσα στον Δεκέμβριο.

Η συνολική εικόνα

Η εικόνα που μεταφέρουν οι παραγωγοί δείχνει ότι η ρόκα κινείται με σταθερό ρυθμό αυτή την περίοδο, με τον καιρό να καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα και τη διάθεση. Παρά τις διαφορές κλίμακας και καλλιεργητικών πρακτικών, κοινός παρονομαστής παραμένει η ανάγκη για σωστή διαχείριση, ώστε το προϊόν να φτάνει στην αγορά φρέσκο και ποιοτικό. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η ρόκα έχει πλέον καθιερωθεί στο ελληνικό τραπέζι, με σταθερή παρουσία σε σαλάτες και καθημερινά γεύματα.

Δόθηκε νέα παράταση για την υποβολή αιτήσεων στην παρέμβαση Π3-73-2.9 «Επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό και την κατασκευή θερμοκηπίων και προσπελάσιμων στεγάστρων φυτικής παραγωγής του Στρατηγικού Σχεδίου (ΣΣ) Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της Ελλάδας 2023 – 2027», σύμφωνα με τροποποιητική απόφαση που ανακοινώθηκε από την Μονάδα Ενισχύσεων στις Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης.

Σύμφωνα με την ανωτέρω τροποποίηση η καταληκτική ημερομηνία υποβολής αιτήσεων στήριξης ηλεκτρονικά μέσω του ΟΠΣΚΕ παρατείνεται έως την Τρίτη 9 Δεκεμβρίου 2025 και ώρα 13:00 καθώς επίσης γίνεται και προσαρμογή στον τρόπο υπολογισμού ορισμένων βαθμολογικών κριτηρίων.

Η παρέμβαση εφαρμόζεται σε όλη την ελληνική επικράτεια, παρέχοντας στήριξη σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις φυσικών προσώπων, σε νομικά πρόσωπα και σε συλλογικά σχήματα, των οποίων η έδρα βρίσκεται εντός της ελληνικής επικράτειας, για επενδύσεις στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων σε θερμοκήπια και λοιπά προσπελάσιμα στέγαστρα φυτικής παραγωγής.

Διαβάστε την απόφαση

Θυμίζουμε στα τέλη Οκτωβρίου η ΕΘΕΑΣ απέστειλε επιστολή προς το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ζητώντας παράταση της προθεσμίας υποβολής για την Παρέμβαση Π3-73-2.9 «Επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό και την κατασκευή θερμοκηπίων και προσπελάσιμων στεγάστρων φυτικής παραγωγής». Όπως επισημαίνεται στην επιστολή, έχουν προκύψει σοβαρές καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των φακέλων λόγω υποστελέχωσης των ΔΑΟΚ, αυξημένου φόρτου εργασίας, γραφειοκρατικών διαδικασιών και καθυστερήσεων από συμβολαιογραφικά γραφεία.

Η καλλιέργεια του μαρουλιού στην Ελλάδα παραμένει ιδιαίτερα αγαπητή στο καταναλωτικό κοινό, αλλά και απαιτεί συνεχή φροντίδα από τον παραγωγό. Στον Πύργο της Ηλείας και στο Κιβέρι της Αργολίδας, δύο άνθρωποι της γης περιγράφουν στον ΑγροΤύπο δύο διαφορετικούς δρόμους – ο ένας στη συμβατική και η άλλη στη βιολογική καλλιέργεια – που συναντιούνται στην ίδια σταθερή αρχή: συνέπεια, πρόληψη και αγάπη για το χωράφι.

Μαρούλι όλο τον χρόνο στον Πύργο – Ο κύκλος που δεν σταματά ποτέ

Στον Πύργο της Ηλείας, το μαρούλι δεν γνωρίζει εποχή. Ο Γεώργιος Δασκαλόπουλος, παραγωγός με τριάντα χρόνια εμπειρίας, καλλιεργεί δώδεκα μήνες τον χρόνο — ρωμάνες, λόλες πράσινες και κόκκινες, αλλά και iceberg τον χειμώνα. Αυτή την περίοδο, η αγορά παρουσιάζει έλλειψη προϊόντος, με τη ζήτηση να υπερβαίνει την προσφορά. Ο ίδιος διατηρεί έναν αδιάκοπο ρυθμό: κάθε εβδομάδα σπέρνει και φυτεύει για να υπάρχει συνέχεια, καθώς το μαρούλι έχει μικρό κύκλο· το καλοκαίρι ωριμάζει σε τριάντα ημέρες, ενώ τον χειμώνα χρειάζεται έως και εβδομήντα. Η καλλιέργεια είναι συνεχής, αλλά ο καιρός παραμένει ο μεγαλύτερος αντίπαλος. Ο παραγωγός εξηγεί πως, όντας ξεσκέπαστοι, δέχονται όλο το κύμα κακοκαιρίας από το Ιόνιο — βροχές, αέρα, χαλάζι. Αν και διαθέτει θερμοκήπια, επιλέγει να φυτεύει και υπαίθρια, σε «μαλακά, στραγγερά» χωράφια που αντέχουν στα πολλά χιλιοστά βροχής.

Με την υγρασία του χειμώνα, αυξάνονται οι μυκητολογικές πιέσεις. Ο ίδιος επιμένει στην πρόληψη: ραντίσματα με απλά σκευάσματα όποτε έχει ήλιο, ώστε να αποφεύγονται υπολείμματα και χημικές επεμβάσεις. Όπως λέει, «πρέπει να έχουμε συνείδηση ως παραγωγοί». Η παραγωγή είναι σχεδόν πλήρως μηχανοποιημένη, εκτός από τη συγκομιδή, την οποία προτιμά να κάνει στο χέρι, «γιατί δεν είναι πάντα όλα τα μαρούλια έτοιμα». Για τον κ. Δασκαλόπουλο, το μαρούλι είναι μια ευέλικτη καλλιέργεια: ακόμη κι αν κάτι πάει στραβά, μέσα σε 30–40 ημέρες μπορεί να ξαναφυτευτεί, χωρίς να χαθεί η χρονιά. Η καθαρή τιμή για τον παραγωγό κυμαίνεται γύρω στα 0,30 ευρώ το τεμάχιο, όμως, όπως σημειώνει, το πρόβλημα δεν είναι οικονομικό, αλλά «ποιος θα καλλιεργήσει». Στην περιοχή, λίγοι νέοι στρέφονται πια στη γη.

Όσον αφορά τη λίπανση, θεωρεί ότι τα εδάφη έχουν εξαντληθεί και χρειάζονται καλή βασική λίπανση, κατά προτίμηση οργανική, ώστε να εμπλουτίζεται η οργανική ουσία που χάνεται με τα χρόνια. «Τον χειμώνα, οι βροχές ξεπλένουν το άζωτο, οπότε ίσως χρειάζεται ενίσχυση στο πότισμα», αναφέρει. Παρά τις δυσκολίες, παραμένει σταθερός: «Σπέρνουμε, φυτεύουμε, κόβουμε, και πάλι από την αρχή. Το μαρούλι είναι στο τραπέζι του Έλληνα – κι όσο το καλλιεργούμε, θα συνεχίσει να υπάρχει εκεί.»

Στο Κιβέρι, το βιολογικό μαρούλι θέλει καθαρό έδαφος και υπομονή

Στην ανατολική Πελοπόννησο, η κα. Δήμητρα Τσακίρη, πρόεδρος του Φορέα Βιολογικών Αγρών Αττικής, καλλιεργεί βιολογικό μαρούλι σε υπαίθρια χωράφια του Κιβερίου. «Έχω ήδη κόψει την πρώτη παρτίδα, περίπου πέντε χιλιάδες φυτά, και σε δέκα ημέρες θα μπω στη δεύτερη συγκομιδή. Η πρώτη σπάρθηκε 20 Σεπτεμβρίου, η δεύτερη 1 Οκτωβρίου και η τρίτη 25 Οκτωβρίου. Θα κάνω άλλη μια φύτευση μέσα Νοεμβρίου και θα ξαναξεκινήσω τον Γενάρη.» Το βιολογικό μαρούλι, όπως εξηγεί, αναπτύσσεται ιδανικά σε ήπιες θερμοκρασίες, με κύκλο 28–30 ημερών, που αυξάνεται αν πέσουν οι θερμοκρασίες. «Με τις βροχές εφαρμόζουμε προληπτικά Bacillus thuringiensis, γιατί τότε εμφανίζονται οι κάμπιες.»

Για τη Δήμητρα Τσακίρη, βιολογικό προϊόν σημαίνει καθαρό έδαφος και μηδενική χημική παρέμβαση. «Δεν χρησιμοποιούμε φάρμακα ή λιπάσματα· αν χρειαστεί, εφαρμόζουμε compost. Από το 2004, όταν πήρα την πρώτη μου πιστοποίηση, έχω φτάσει στα 120 στρέμματα αποκλειστικά βιολογικών καλλιεργειών.» Η διαδικασία πιστοποίησης, όπως λέει, απαιτεί τρία χρόνια: «Ο πρώτος χρόνος είναι ένταξης, ο δεύτερος μεταβατικός και τον τρίτο πουλάς ως βιολογικό.» Ωστόσο, δεν λείπουν οι στρεβλώσεις. «Κάποιοι μπήκαν στα χαρτιά, χωρίς να καλλιεργούν πραγματικά βιολογικά.»

Η καλλιέργεια απαιτεί συνεχή παρουσία και υψηλό κόστος. «Δεν επιτρέπονται ζιζανιοκτόνα, οπότε κάθε λίγες ημέρες χρειάζεται εργάτης για ξεβοτάνισμα. Παρότι έχουμε τον Ανάβαλο, το μαρούλι απαιτεί πολύ νερό.» Επιπλέον, οι έντονες βροχές, το χαλάζι και τα αγριογούρουνα προκαλούν ζημιές και ανάγκη για περιφράξεις. Στην αγορά, το βιολογικό μαρούλι πωλείται 1 ευρώ το τεμάχιο στη λιανική και 0,40–0,50 στη χονδρική. «Είμαστε λίγοι βιοκαλλιεργητές και πολλοί εγκαταλείπουν λόγω κόστους», σημειώνει.

Το πράσινο που δεν σταματά να φυτρώνει

Από τον Πύργο ως το Κιβέρι, δύο παραγωγοί μιλούν για ένα προϊόν που δοκιμάζεται από τον καιρό, το κόστος και την έλλειψη νέων στη γη. Διαφορετικές μέθοδοι, ίδια προσήλωση. Το μαρούλι της Πελοποννήσου, συμβατικό ή βιολογικό, καλλιεργείται με συνέπεια και πίστη στη γη.

Η ΕΘΕΑΣ απέστειλε επιστολή προς το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ζητώντας παράταση της προθεσμίας υποβολής για την Παρέμβαση Π3-73-2.9 «Επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό και την κατασκευή θερμοκηπίων και προσπελάσιμων στεγάστρων φυτικής παραγωγής».

Όπως επισημαίνεται στην επιστολή, έχουν προκύψει σοβαρές καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των φακέλων λόγω υποστελέχωσης των ΔΑΟΚ, αυξημένου φόρτου εργασίας, γραφειοκρατικών διαδικασιών και καθυστερήσεων από συμβολαιογραφικά γραφεία.

Η συνεταιριστική οργάνωση θεωρεί αναγκαία την παράταση της προθεσμίας έως το τέλος Νοεμβρίου 2025, προκειμένου να δοθεί εύλογος χρόνος στους ενδιαφερόμενους παραγωγούς να ολοκληρώσουν τις διαδικασίες και να εξασφαλιστεί η ομαλή συμμετοχή όλων.

Η επιστολή αναφέρει τα εξής:

«Ύστερα από ενημέρωση μελών μας, παραγωγών, σε σχέση με την καταληκτική ημερομηνία υποβολής για την Παρέμβαση Π3-73-2.9, θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε για τις σημαντικές καθυστερήσεις που έχουν προκύψει, καθιστώντας την ολοκλήρωσή της, αδύνατη.

Συγκεκριμένα, σας παραθέτουμε τους κυριότερους λόγους που έχουμε εντοπίσει:

• Υποστελέχωση και περίοδος υψηλού φόρτου εργασίας των ΔΑΟΚ

Οι υπηρεσίες των ΔΑΟΚ και οι ΔΑΟΚ των Περιφερειών, έχουν αυξημένο φόρτο εργασίας την περίοδο αυτή, λόγω ελέγχου των αιτημάτων πληρωμών για τα σχέδια βελτίωσης του προηγούμενου ΠΑΑ 2014-2022, καθώς και με την αξιολόγηση των αιτήσεων στήριξης των Νεών Γεωργών της Παρέμβασης του 2024. Συνυπολογίζοντας την υποστελέχωση των υπηρεσιών, υπάρχουν καθυστερήσεις στην έγκριση βεβαιώσεων, έκδοση βεβαιώσεων λειτουργίας υφιστάμενών θερμοκηπίων για την ενσωμάτωση εξοπλισμού, θεώρηση συγκριτικών πινάκων λειτουργικότητας και προδιαγραφών κλπ.

• Αυξημένη γραφειοκρατία

Στην Παρέμβαση υπάρχει  αυξημένη γραφειοκρατία από τη συλλογή των δικαιολογητικών που πρέπει να προσκομιστούν είτε από διάφορες υπηρεσίες του δημοσίου, είτε από προμηθευτές, κατασκευαστές και άλλους εμπλεκόμενους φορείς.

• Καθυστερήσεις από τα συμβολαιογραφικά γραφεία

Στα συμβολαιογραφικά γραφεία, λόγω αυξημένου όγκου εργασίας, παρατηρούνται καθυστερήσεις στην έκδοση των συμβολαίων και μισθωτηρίων, με αποτέλεσμα καθυστερήσεις και επιπτώσεις στα χρονοδιαγράμματα των ενδιαφερομένων.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, θεωρούμε απολύτως αναγκαία τη χορήγηση παράτασης της προθεσμίας υποβολής για την Παρέμβαση Π3-73-2.9, πέραν της Τρίτης (11 Νοεμβρίου 2025), έως το τέλος Νοεμβρίου 2025, ώστε να διασφαλιστεί η συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων και η ομαλή ολοκλήρωση της διαδικασίας. Ευελπιστούμε στην άμεση ανταπόκρισή σας και παραμένουμε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία ή διευκρίνιση σας είναι απαραίτητη».

Η καλλιέργεια του παντζαριού βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη αυτή την περίοδο, με κάποιους παραγωγούς να έχουν ήδη ξεκινήσει τη συγκομιδή και άλλους να ετοιμάζονται μέσα στις επόμενες ημέρες. Παρά τη σταθερή ζήτηση που παρουσιάζει το προϊόν, οι καλλιεργητές περιγράφουν μια πραγματικότητα δύσκολη — με μειωμένες εκτάσεις, αυξημένα κόστη και σοβαρές ελλείψεις σε εργατικά χέρια.

Ο ΑγροΤύπος συνομίλησε με παραγωγούς που καλλιεργούν παντζάρι, τόσο συμβατικό όσο και βιολογικό, καταγράφοντας τις δυσκολίες, τις προσαρμογές και τις ελπίδες τους για το μέλλον μιας καλλιέργειας που εξακολουθεί να «κρατάει».

Το πατζάρι θα μείνει – αλλά οι παραγωγοί λιγοστεύουν

Στον κάμπο του Μαραθώνα, η συγκομιδή του παντζαριού έχει ήδη ξεκινήσει για αρκετούς παραγωγούς, ωστόσο ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου, Νίκος Δήμος, επιλέγει να περιμένει λίγο ακόμη. Όπως λέει, «η συγκομιδή γενικώς έχει ξεκινήσει, εγώ προσωπικά δεν έχω ακόμη — θα ξεκινήσω σε περίπου είκοσι ημέρες».

Ο ίδιος εξηγεί ότι το πότε θα βγει το προϊόν εξαρτάται αποκλειστικά από το πότε έγινε η σπορά και από τον προγραμματισμό του κάθε παραγωγού: «Αναλόγως πότε το σπέρνεις, εξαρτάται και πότε θέλεις να έχεις παντζάρι, και κατ’ επέκταση να το διοχετεύσεις στην αγορά». Ο ίδιος επέλεξε να σπείρει τέλος Αυγούστου, ώστε να συγκομίσει τέλος Οκτωβρίου, όπως αναφέρει, «εσκεμμένα, για να μην υπάρξουν προβλήματα από εχθρούς και ασθένειες αυτή την εποχή».

Οι προσβολές, όταν υπάρχουν, εντοπίζονται κυρίως στα φύλλα. «Το πρόβλημα παρουσιάζεται σε όσους σπέρνουν πολύ πρώιμα. Στην αρχή αναπτύσσεται όλο το φυτό, αλλά στη συνέχεια μένει μόνο ο βολβός, γιατί τα φύλλα χαλάνε από κάποιον εχθρό», εξηγεί. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, ο καιρός φαίνεται να ευνοεί την καλλιέργεια: «Δεν έχουμε πια χιόνια, πάγους ή χαλάζι. Το είδος το κρατάμε όλο το χειμώνα, οπότε προς το παρόν ο καιρός είναι αρκετά ευνοϊκός», σημειώνει.

Σε σχέση με πέρυσι, η παραγωγή του είναι μικρότερη. «Ποσοτικά είμαι στα μισά. Ελάττωσα την έκταση που έσπειρα, γιατί έχει μειωθεί η κατανάλωση του κοινού και τα έξοδα παραγωγής έχουν ανέβει πολύ. Τα εργατικά είναι τεράστιο θέμα — τώρα έχουμε το ένα δέκατο του προσωπικού που είχαμε πριν τρία χρόνια. Εγώ προσωπικά έχω μείνει με έναν εργάτη», αναφέρει, επισημαίνοντας πως αυτό από μόνο του περιορίζει την έκταση που μπορεί να καλλιεργήσει.

Η τιμή παραγωγού κυμαίνεται, σύμφωνα με τον ίδιο, «από 1,00 έως 1,50 ευρώ το κιλό», με διακύμανση ανάλογα με το μέγεθος του βολβού. Ωστόσο, η ισορροπία εσόδων – εξόδων είναι πλέον οριακή: «Για τον μέσο παραγωγό, που είναι και το 80% στον Μαραθώνα, τα έσοδα ίσα που καλύπτουν τα έξοδα — αν συνυπολογίσεις αρδεύσεις, λιπάνσεις, φάρμακα, ενέργεια, εργατικά. Όλα έχουν πάει σχεδόν δέκα φορές επάνω από το 2005».

Παρά τις δυσκολίες, τονίζει ότι το παντζάρι παραμένει δημοφιλές προϊόν: «Το προτιμά ο κόσμος, λόγω των ιδιοτήτων του και της θρεπτικής του αξίας». Ωστόσο, δεν κρύβει την απογοήτευσή του για την έλλειψη στήριξης: «Τα τελευταία χρόνια δεν έχουμε βοήθεια από κανέναν άλλο πέρα από τους εαυτούς μας. Η δουλειά αυτή έχει ημερομηνία λήξης. Δεν με πειράζει που είναι δύσκολη, με πειράζει που δεν πληρώνει — κι έτσι δεν μπορείς να αντεπεξέλθεις».

Το βιολογικό παντζάρι θέλει υπομονή

Στη Βόρεια Ελλάδα, ο Παναγιώτης Τσιάνιος βρίσκεται ήδη στη φάση της συγκομιδής των βιολογικών παντζαριών. «Έχουμε ξεκινήσει να βγάζουμε προϊόν, και η διαδικασία θα συνεχιστεί και τον Νοέμβριο», λέει. Όπως εξηγεί, η φετινή χρονιά κύλησε χωρίς προβλήματα από τον καιρό. «Παλιά σπέρναμε γραμμικά στο χωράφι, τώρα όμως το σπέρνουμε ένα-ένα σε θήκη 250 φυτών και μετά το μεταφυτεύουμε. Έτσι ελέγχουμε καλύτερα το χώμα, το τσάπισμα, τα χόρτα — γενικά όλη τη διαχείριση», αναφέρει. Η σπορά έγινε τον Αύγουστο, με την καλλιέργεια να εξελίσσεται ομαλά.

Παρά τα καλά αποτελέσματα, οι υγρασίες αποτελούν σταθερό πρόβλημα. «Η υγρασία προκαλεί ασθένειες στα φύλλα και, λόγω των ιδιαιτεροτήτων της βιολογικής καλλιέργειας, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μόνο χαλκό — και αυτό μόλις δύο φορές σε όλη την περίοδο», εξηγεί. Ο χαλκός, ωστόσο, «προλαβαίνει τις μυκητολογικές προσβολές που οφείλονται στην εναλλαγή θερμοκρασιών».

Σε ό,τι αφορά την παραγωγή, ο ίδιος υπολογίζει ότι θα κινηθεί στα ίδια επίπεδα με πέρυσι, ενώ η τιμή του βιολογικού παντζαριού διαμορφώνεται «στα 2,00 με 2,50 ευρώ το κιλό». Η διαδικασία, ωστόσο, είναι απαιτητική: «Για να καθαριστεί το χωράφι από τα ζιζάνια, χρειάζομαι έξι μεροκάματα, αφού απαγορεύεται η χημική ζιζανιοκτονία. Όλα γίνονται στο χέρι, όπως και η συγκομιδή», σημειώνει.

Παρά τον κόπο και τον χρόνο που απαιτείται, θεωρεί το παντζάρι «μια καλή παραγωγή», αρκεί να έχει τη σωστή προσέγγιση. «Χρειάζεται καλή φροντίδα και γνώση, ειδικά στο βιολογικό κομμάτι, για να έχεις το κατάλληλο αποτέλεσμα», καταλήγει.

Ένα λαχανικό με μέλλον – αν του δώσουμε χώρο

Από τον Μαραθώνα μέχρι τη Βόρεια Ελλάδα, το παντζάρι παραμένει μια καλλιέργεια που «κρατάει» — χάρη στην αντοχή της και στους ανθρώπους που τη φροντίζουν, ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Για άλλους το στοίχημα είναι η επιβίωση μέσα σε ένα περιβάλλον αυξανόμενων εξόδων και ελλείψεων σε εργατικά χέρια· για άλλους, η φροντίδα και η γνώση που απαιτείται ώστε ένα βιολογικό χωράφι να δώσει καρπό.

Όπως λένε όσοι το καλλιεργούν, «είναι εύκολο φυτό, δύσκολη δουλειά». Κι ίσως εκεί βρίσκεται και το νόημα: το παντζάρι θα συνεχίσει να υπάρχει στα χωράφια μας — αρκεί να υπάρξουν κι εκείνοι που θα μπορούν να το καλλιεργούν με αξιοπρέπεια.

Ο αλευρώδης Bemisia tabaci είναι γνωστός στους παραγωγούς για τη χαρακτηριστική “άσπρη σκόνη” στα φύλλα. Τρέφεται απομυζώντας τους χυμούς των φυτών, προκαλεί κιτρίνισμα και καπνιά, ενώ λειτουργεί και ως φορέας ιώσεων που επηρεάζουν την παραγωγή και την ποιότητα των καρπών.

Τα φυτά μπορεί να μην μπορούν να «τρέξουν» μακριά από τους εχθρούς τους, όμως διαθέτουν ένα ολόκληρο «οπλοστάσιο» άμυνας. Σε αυτό το πλαίσιο, ερευνητές του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, σε συνεργασία με τον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, αξιολόγησαν διαφορετικούς γενοτύπους πεπονιού από τη συλλογή της Τράπεζας Διατήρησης Γενετικού Υλικού του Οργανισμού, καθώς και ορισμένες εμπορικές ποικιλίες, για να διαπιστώσουν πόσο ευάλωτοι ή ανθεκτικοί είναι απέναντι στον αλευρώδη (Bemisia tabaci), έναν από τους σημαντικότερους εχθρούς των κολοκυνθοειδών.

Πειράματα μικρής και μεγάλης διάρκειας

Στα πειράματα μικρής διάρκειας, κάθε φυτό εκτέθηκε σε δέκα ενήλικα θηλυκά του αλευρώδη μέσα σε ειδικούς μικροκλωβούς. Μετά από πέντε ημέρες, οι ερευνητές κατέγραψαν την επιβίωση και την ωοτοκία των εντόμων. Η ανάλυση έδειξε ότι ο γενότυπος M83-06 παρουσίασε σημαντικά μικρότερη ωοτοκία σε σχέση με τις εμπορικές ποικιλίες Anana και Rugoso, καθώς και άλλους γενότυπους.
Όπως σημειώθηκε στην παρουσίαση, η διαφορά αυτή καταγράφηκε σταθερά σε όλες τις επαναλήψεις, υποδεικνύοντας ότι ο συγκεκριμένος γενότυπος επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα των θηλυκών του αλευρώδη.

Αντίστοιχα, σε πειράματα μεγάλης διάρκειας (ενός μήνα), οι πληθυσμοί του αλευρώδη εξελίχθηκαν διαφορετικά ανάλογα με την ποικιλία. Η Anana φάνηκε να φιλοξενεί μεγαλύτερους πληθυσμούς εντόμων, ενώ ο M83-06 και άλλοι παραδοσιακοί γενότυποι εμφάνισαν σαφώς μικρότερη αύξηση.
Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν ότι η ποικιλία του φυτού επηρεάζει τον ρυθμό ανάπτυξης του εντόμου.

Επιλογές και προτιμήσεις

Σε δοκιμές διπλής επιλογής, όπου τα έντομα μπορούσαν να επιλέξουν μεταξύ δύο φυτών, παρατηρήθηκε ότι ο αλευρώδης προτιμούσε τις πιο ευαίσθητες ποικιλίες, όπως φάνηκε και από τα προηγούμενα πειράματα. Στα ίδια πειράματα, η προτίμηση εκφράστηκε με μεγαλύτερο αριθμό ενηλίκων που εγκαταστάθηκαν στα φύλλα της Anana ήδη μέσα στις πρώτες ώρες από την έκθεση.

Ο ρόλος των μορφολογικών χαρακτηριστικών

Παράλληλα, μελετήθηκαν μορφολογικά χαρακτηριστικά των φυτών, όπως το πάχος φύλλου και βλαστού και ο αριθμός αδενωδών τριχών. Οι ερευνητές εντόπισαν σαφείς διαφορές ανάμεσα στις ποικιλίες και τους γενότυπους — με τις εμπορικές ποικιλίες να έχουν γενικά μεγαλύτερη πυκνότητα τριχών και τα παραδοσιακά υλικά να διαφέρουν ως προς το πάχος του φύλλου. Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, τέτοιες διαφοροποιήσεις μπορούν να επηρεάσουν την προσκόλληση και τη διατροφή των εντόμων.

Πρακτική σημασία

Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης δεν μένουν στο εργαστήριο. Ανοίγουν τον δρόμο για την αξιοποίηση ανθεκτικών γενοτύπων πεπονιού σε προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης εχθρών, όπου η γνώση της συμπεριφοράς του αλευρώδη σε κάθε ποικιλία μπορεί να καθοδηγήσει πιο στοχευμένες επιλογές.

Για τον παραγωγό, αυτό σημαίνει πρακτικά λιγότερες ανάγκες για χημικές επεμβάσεις και μικρότερο ρίσκο δευτερογενών προσβολών, χωρίς να θυσιάζεται η παραγωγή. Η ανθεκτικότητα που “κουβαλά” το ίδιο το φυτό μπορεί να αποτελέσει ένα ακόμη εργαλείο για πιο βιώσιμη, περιβαλλοντικά φιλική και οικονομικά αποδοτική καλλιέργεια.

Βρισκόμαστε προς τα τέλη Οκτωβρίου και το σπανάκι βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο των φθινοπωρινών καλλιεργειών. Παρά τη σταθερότητα που δείχνει τα τελευταία χρόνια, οι παραγωγοί συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις — άλλοι από τις καιρικές συνθήκες και τη λειψυδρία, άλλοι από το αυξημένο κόστος και τη δυσκολία εξεύρεσης εργατικών χεριών.

Σταθερή πορεία για το νωπό σπανάκι

Ο κ. Κωνσταντινίδης Θεόδωρος, υπεύθυνος στον «Λαχανοκήπο», περιγράφει μια καλλιέργεια που αυτή την περίοδο εξελίσσεται ομαλά. Όπως αναφέρει, η συγκομιδή του σπανακιού είναι συνεχής, με διακοπή μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν οι υψηλές θερμοκρασίες καθιστούν αδύνατη την παραγωγή.

«Η σπορά εξελίχθηκε κανονικά και τώρα συνεχίζεται ομαλά και η συγκομιδή», επισημαίνει, σημειώνοντας πως υπάρχει σταθερή ζήτηση για σπανάκι, ενώ οι αποδόσεις είναι περίπου ίδιες με την περσινή φθινοπωρινή περίοδο.

Όσον αφορά την τιμή, ο ίδιος αναφέρει πως το νωπό σπανάκι κυμαίνεται από 0,30 έως 0,50–0,60 ευρώ το κιλό, ανάλογα με τις συνθήκες και τη διαθεσιμότητα.

Παρ’ όλη τη φαινομενική σταθερότητα, η καλλιέργεια χαρακτηρίζεται από μεγάλες απαιτήσεις. «Είναι απαιτητική καλλιέργεια, μαζεύεται με το χέρι. Η συγκομιδή ίσως είναι το μεγαλύτερο πρόβλημά του», υπογραμμίζει, εξηγώντας πως τα εργατικά είναι και ακριβά και δυσεύρετα.

Το αυξημένο κόστος παραγωγής αποτελεί επίσης σημαντική πρόκληση. «Τα έξοδα καλλιέργειας, όπως ο σπόρος και οι επεμβάσεις, έχουν ανέβει», αναφέρει. Το αποτέλεσμα είναι «αρκετοί παραγωγοί να βρίσκονται οριακά, προσπαθώντας να ισορροπήσουν τα έξοδα με τα έσοδα».

Κλείνοντας, ο κ. Κωνσταντινίδης τονίζει τη σημασία της εμπειρίας και της συνεργασίας για τους νέους που θέλουν να ασχοληθούν με το προϊόν:
«Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει κάποιος το αντικείμενο με το οποίο θα ασχοληθεί και να έχει υποστήριξη από παλιούς παραγωγούς που καλλιεργούν χρόνια το προϊόν».

Δύσκολη χρονιά για το βιολογικό σπανάκι

Ο κ. Μούσμουλας Αστέριος, παραγωγός βιολογικού σπανακιού και μέλος της Ένωσης Αγροτών Βιοκαλλιεργητών Βόρειας Ελλάδας, περιγράφει μια ιδιαίτερα απαιτητική χρονιά για την καλλιέργεια. Το σπανάκι, όπως εξηγεί, σπάρθηκε τέλη και μέσα Αυγούστου και η παραγωγή αναμένεται να διαρκέσει «μέχρι και το Πάσχα».
Φέτος, όμως, «είναι πολύ χάλια χρονιά», καθώς το φύτρωμα δεν ήταν ικανοποιητικό. Η λειψυδρία επηρέασε έντονα την ανάπτυξη των φυτών, ενώ, όπως λέει, «λόγω των πρόσφατων βροχών, κάποια αρχίζουν και φυτρώνουν τώρα από τη σπορά του Αυγούστου». Παρ’ όλα αυτά, ενώ «θα έπρεπε να είμαστε στο στάδιο της συγκομιδής, βρισκόμαστε ακόμα στη φυτρωτικότητα» και μόλις «το 20–30% της παραγωγής έχει μεγαλώσει και είναι έτοιμο προς πώληση, αντί για 70–80%».

Ένα ακόμη εμπόδιο είναι τα ζιζάνια, αφού στη βιολογική καλλιέργεια «δεν μπορείς να ραντίσεις». Όπως λέει, «τα χορτάρια πνίγουν την καλλιέργεια, γιατί μεγαλώνουν πιο γρήγορα από το σπανάκι». Για να το αντιμετωπίσει, προτείνει γραμμική καλλιέργεια, ώστε να μπορεί να μπαίνει με μηχανήματα: «Αν το ρίξεις χύμα, πρέπει να τα κάνεις όλα με το χέρι». Παράλληλα, εφαρμόζει αμειψισπορές με χειμερινά σιτηρά, που «βοηθούν να πνιγούν τα βλαβερά χορτάρια».

Στη βιολογική γεωργία, όπως υπενθυμίζει, «απαγορεύονται οι ψεκασμοί για τα χορτάρια». Για προστασία από ασθένειες ή έντομα, χρησιμοποιεί «κάποιους χαλκούς που επιτρέπονται», αλλά συχνά το αποφεύγει, «γιατί είναι επιπλέον έξοδα». Η παραγωγή είναι μειωμένη σε σχέση με πέρυσι. «Ποσοστιαία δεν είμαστε ούτε στα μισά», αναφέρει, «μας πείραξε πολύ η έλλειψη νερού». Ωστόσο, η έλλειψη ποσότητας φαίνεται να ανεβάζει την τιμή, που φέτος κυμαίνεται «από 2,00 έως 3,50 ευρώ το κιλό».

Παρά τις δυσκολίες, θεωρεί πως «αξίζει η στροφή στη βιολογική καλλιέργεια, γιατί ο κόσμος τα προτιμάει». Το χαρακτηρίζει ως προϊόν που αφήνει κέρδος, αρκεί ο παραγωγός «να βρει τρόπους να κάνει τη δουλειά του πιο εύκολη μέσα στα πλαίσια του βιολογικού» και να έχει υπομονή στη συγκομιδή, «καθώς γίνεται όλη στο χέρι και είναι πολύ επίμονη δουλειά».

Κλείνοντας, επισημαίνει την ανάγκη για πιο εντατικούς ελέγχους στον κλάδο:
«Αυτοί που όντως καλλιεργούν βιολογικά να δικαιώνονται και να μην πωλείται κάτι χωρίς να είναι βιολογικό, μόνο και μόνο επειδή πουλάει».

Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις, ίδιος στόχος

Παρά τις διαφορετικές συνθήκες, το κοινό μήνυμα και των  παραγωγών είναι η ανθεκτικότητα της καλλιέργειας και η ανάγκη στήριξης των ανθρώπων που τη στηρίζουν καθημερινά.

Το σπανάκι, είτε συμβατικό είτε βιολογικό, παραμένει βασικό κομμάτι της ελληνικής παραγωγής — με τον ίδιο ζήλο, αλλά και με αυξανόμενες απαιτήσεις. Η φετινή χρονιά κυλά με αντιθέσεις: άλλοι παραγωγοί βλέπουν σταθερότητα, άλλοι απώλειες· όλοι όμως συνεχίζουν με τον ίδιο σκοπό — να κρατήσουν ζωντανή μια καλλιέργεια που παραδοσιακά τροφοδοτεί τα ελληνικά τραπέζια.

Από τις αρχές Οκτωβρίου ξεκίνησαν οι νέες φυτεύσεις στα σκόρδα και αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι τα μέσα του Νοεμβρίου.

Οι χαμηλές τιμές παραγωγού και η αύξηση του κόστους παραγωγής έχει φέρει απογοήτευση στους παραγωγούς, με αποτέλεσμα να μειώνονται κάθε χρόνο τα στρέμματα της καλλιέργειας.

Ο παραγωγός σκόρδου στη νέα Βύσσα του Έβρου κ. Αναστάσιος Γιακμογλίδης, αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι από αρχές του μήνα έχουν ξεκινήσει οι νέες φυτεύσεις σκόρδων στην περιοχή και θα συνεχιστούν μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου.
Η ζήτηση για τα ξερά σκόρδα είναι μεγάλη στην εγχώρια αγορά, ενώ υπάρχει ενδιαφέρον και για εξαγωγές αλλά δεν φτάνει η παραγωγή. Καλύπτουμε τις ανάγκες μας από εισαγωγές κυρίως κινέζικων.

Το κόστος καλλιέργειας όμως είναι μεγάλο και υπάρχει έλλειψη εργατών γης. Επίσης υπάρχει απογοήτευση στους παραγωγούς από τα χαμηλά επίπεδα των τιμών. Όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα να έχουμε μείωση των στρεμμάτων καλλιέργειας.

Η ξήρανση των σκόρδων γίνεται με φυσικό τρόπο, από τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο και στην συνέχεια τα ξερά σκόρδα θα βγουν στην αγορά με τιμές 20 έως 28 λεπτά το τεμάχιο (περίπου 2 ευρώ το κιλό). Πέρσι οι τιμές παραγωγού κυμάνθηκαν από 28 έως 30 λεπτά το τεμάχιο.

Και ενώ βλέπουμε μείωση των τιμών έχουμε αύξηση του κόστους καλλιέργειας. Σήμερα το κόστος καλλιέργειας για τον παραγωγό φτάνει στα 1.500 ευρώ το στρέμμα, που είναι ένα ποσό αρκετά υψηλό. Μια καλή μέση απόδοση της καλλιέργειας, που είχαμε πέρσι, είναι στα 1.000 κιλά το στρέμμα. Ωστόσο η καλλιέργεια είναι πολύ απαιτητική στην φυτοπροστασία και χρειάζεται πολλά ποτίσματα.

Ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πλατυκάμπου στην Λάρισα, Γιάννης Κουκούτσης, τονίζει στον ΑγροΤύπο ότι «αυτή την εποχή είναι η περίοδος φυτεύσεις στα σκόρδα. Ο καιρός βοήθησε στην φύτευση και οι βροχοπτώσεις που έχουμε είναι ποτιστικές.

Καλλιεργούμε σκόρδα όλων των ποικιλιών αλλά ρίχνουμε περισσότερο το βάρος μας στην τοπική ποικιλία «eNtopio» που έχει καλή ποιότητα και προχωρά η συνεργασία με την ιαπωνική εταιρεία Wakunaga Pharmaceuticals. Πρόσφατα μάλιστα έγινε βράβευση του συνεταιρισμού για τα σκόρδα eNtopio, ενώ Περιφέρεια Θεσσαλίας κατέθεσε φάκελο για να αναγνωριστεί το σκόρδο ως προϊόν ΠΟΠ. Η συγκεκριμένη τοπική ποικιλία αν και έχει καλή διατηρησιμότητα και ποιοτικά χαρακτηριστικά είναι ευαίσθητη σε ασθένειες και έχει υψηλό κόστος καλλιέργειας σε σχέση με τις άλλες ποικιλίες.

Οι τιμές παραγωγού στα περσινά σκόρδα κυμάνθηκαν από 12 έως 23 λεπτά το τεμάχιο. Από την άλλη οι τιμές λιανικής αυτή την περίοδο είναι στα 70 λεπτά. Μιλάμε για μεγάλη διαφορά από το χωράφι στο ράφι. Από την άλλη τα εισαγόμενα από την Κίνα πωλούνται στα 65 λεπτά.

Στην περιοχή η καλλιέργεια σκόρδου ανέρχεται σε 1.000 στρέμματα. Όμως τα τελευταία χρόνια έχουμε μείωση των στρεμμάτων καλλιέργειας. Αυτό οφείλεται στο υψηλό κόστος παραγωγής που φτάνει στα 1.500 ευρώ το στρέμμα αλλά και στην έλλειψη εργατικών χεριών.

Η λύση είναι να γίνει εκμηχάνιση της καλλιέργειας αλλά αυτό θέλει επενδύσεις. Μόνο έτσι θα μειωθεί το κόστος καλλιέργειας και δεν θα έχουμε ανάγκη τα εργατικά χέρια (που έτσι και αλλιώς είναι σε έλλειψη στην χώρα μας).

Σαν συνεταιρισμός θα κάνουμε προσπάθεια να πουλάμε απευθείας στους καταναλωτές. Αν έχουμε τιμή στο χωράφι 23 λεπτά και πουλάμε στην λιανική στα 35 λεπτά κερδίζει ο συνεταιρισμός και ο καταναλωτής. Έτσι μόνο μπορεί να έχουμε μείωση των τιμών στην αγορά.

Η συγκομιδή του μπρόκολου βρίσκεται σε εξέλιξη στις περισσότερες περιοχές της χώρας, με τους παραγωγούς να δίνουν τη δική τους μάχη απέναντι σε δύο αντίθετα φαινόμενα: την υπερβολική υγρασία στον Έβρο και την ξηρασία στην Αρκαδία.

Οι συνεταιρισμοί Άρδας Ν. Έβρου και Αρκαδίας “Η Ένωση” περιγράφουν στον ΑγροΤύπο την κατάσταση από τα δύο άκρα της χώρας, αναδεικνύοντας κοινές αγωνίες αλλά και διαφορετικές προκλήσεις.

Στον Έβρο:

Δύσκολη χρονιά, το μπρόκολο υποφέρει από τον καιρό και τα εργατικά

Ο πρόεδρος του ΑΣΚΓΕ Άρδας Ν. Έβρου περιγράφει μια χρονιά γεμάτη αντίξοες συνθήκες. Όπως λέει, «εδώ και πέντε μέρες στον Έβρο έχει πέσει πολύ νερό, δεν μπορούμε να συγκομίσουμε, είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα». Οι χαμηλές θερμοκρασίες και οι συνεχείς βροχοπτώσεις έχουν επιβραδύνει τη συγκομιδή, ενώ παρατηρείται μείωση στην παραγωγή λόγω των καιρικών συνθηκών.

Οι τιμές, σύμφωνα με τον ίδιο, ξεκίνησαν σχετικά ψηλά, «από 1,80 έως 2 ευρώ στην αρχή», όμως αυτή την περίοδο «βρίσκονται γύρω στο 1,40 με 1,50». Παρά τη μικρή πτώση, η αγορά κινείται ομαλά, καθώς «το προϊόν παραμένει ποιοτικό και έχει ζήτηση».

Η κύρια δυσκολία, ωστόσο, δεν είναι τόσο το εμπόριο, όσο η συγκομιδή. «Αν δεν το περπατάς το χωράφι κάθε μέρα, υποβαθμίζεις την ποιότητα», εξηγεί. Οι παραγωγοί της περιοχής συνεργάζονται μεταξύ τους, μαζεύονται κάθε μέρα σε διαφορετικά χωράφια για να βοηθούν ο ένας τον άλλον στη συγκομιδή, προσπαθώντας έτσι να καλύψουν τα κενά από την έλλειψη εργατικών χεριών.

Τα εργατικά χέρια αποτελούν μόνιμο αγκάθι. «Ο κόσμος θέλει να δουλέψει, αλλά δεν υπάρχουν χέρια.», τονίζει. Όπως επισημαίνει, οι νέοι αγρότες της περιοχής δείχνουν διάθεση, αλλά αποθαρρύνονται από το βάρος της καθημερινής εργασίας και την έλλειψη βοηθητικού προσωπικού. «Το μπρόκολο είναι δυναμικό προϊόν, είναι κρίμα να χαθούν αυτές οι καλλιέργειες λόγω καιρικών συνθηκών και έλλειψης εργατών», λέει με έμφαση.

Στην Αρκαδία:

Το μεγάλο πρόβλημα είναι το νερό – Χωρίς υποδομές άρδευσης δεν υπάρχει ανάπτυξη

Από την άλλη πλευρά της χώρας, στην Αρκαδία, το πρόβλημα δεν είναι η υγρασία και οι βροχές αλλά η ξηρασία. Ο Διευθυντής του Αγροτικού Κτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Αρκαδίας “Η Ένωση” τονίζει ότι «η Αρκαδία πλήττεται από ξηρασία, είναι από τους πιο άνυδρους νομούς της Ελλάδας». Όπως εξηγεί, το μπρόκολο χρειάζεται πολύ νερό, «και χωρίς υποδομές άρδευσης δεν μπορούμε να αυξήσουμε την καλλιέργεια ούτε ποσοτικά ούτε ποιοτικά».

Το ζήτημα, όπως λέει, είναι γνωστό αλλά παραμένει άλυτο εδώ και χρόνια: «Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με τη λιψυδρία και κανείς δεν το ακούει. Έργα όπως το φράγμα της Στάκας τα συζητάμε 20 χρόνια και ακόμα δεν έγιναν». Οι έντονες βροχοπτώσεις του χειμώνα «κυλούν στα ρέματα και χάνονται», χωρίς να αξιοποιούνται.

Παρά τις ελλείψεις σε νερό, η ποιότητα παραμένει εξαιρετική. «Τα προϊόντα μας έχουν πολύ καλή ποιότητα και διατηρούνται για μέρες, γιατί συσκευάζονται σε φελιζόλ με πάγο», επισημαίνει. Όσον αφορά την αγορά, η τιμή παραγωγού φτάνει συνήθως «πάνω από 1 ευρώ, 1,20 καθαρά», γεγονός που δίνει κίνητρο στους παραγωγούς να παραμείνουν ενεργοί, παρά τα εμπόδια.

Ωστόσο, ένα ακόμα πλήγμα έρχεται από τις εισαγωγές. «Πιέζονται πάρα πολύ οι τιμές, γιατί μπαίνουν μπρόκολα από την Τουρκία», εξηγεί, προσθέτοντας ότι τα προϊόντα αυτά «χρησιμοποιούν φυτοπροστατευτικά που έχουν απαγορευτεί στην Ε.Ε. εδώ και δεκαετίες». Το γεγονός αυτό, λέει, αδικεί τους Έλληνες παραγωγούς που τηρούν τους κανονισμούς και έχουν υψηλό κόστος παραγωγής.

Στο θέμα των εργατικών χεριών, η εικόνα είναι κάπως ηπιότερη. «Το μπρόκολο είναι εύκολη καλλιέργεια στη συλλογή – μια οικογένεια μπορεί να τα μαζέψει μόνη της», αναφέρει. Παρ’ όλα αυτά, «το πρόβλημα με τα εργατικά χέρια συνεχίζει να υπάρχει και να περιορίζει την ανάπτυξη».

Δύο διαφορετικοί τόποι, κοινός αγώνας

Ο φετινός Οκτώβριος αποτυπώνει δύο διαφορετικές Ελλάδες της παραγωγής: στον Έβρο, η υπερβολική υγρασία και η έλλειψη εργατών δυσκολεύουν τη συγκομιδή, ενώ στην Αρκαδία, η ανομβρία και η απουσία έργων άρδευσης στερούν προοπτικές αύξησης της παραγωγής.

Κοινό σημείο και στις δύο περιπτώσεις, η αντοχή και ο κόπος των παραγωγών, που συνεχίζουν να επενδύουν σε ένα προϊόν δυναμικό αλλά απαιτητικό, συχνά χωρίς την απαραίτητη υποστήριξη από υποδομές και εργατικό δυναμικό. Ο φόβος για εγκατάλειψη της καλλιέργειας πλανάται σιωπηρά, καθώς το μπρόκολο, παρά τη δυναμική του στην αγορά, φαίνεται να δοκιμάζει περισσότερο από ποτέ τα όρια της υπομονής και της επιμονής των ανθρώπων που το καλλιεργούν.

Καθώς οι φθινοπωρινές φυτεύσεις τομάτας μπαίνουν μπροστά, η υγρασία και οι ήπιες θερμοκρασίες δημιουργούν ιδανικές συνθήκες όχι μόνο για την ανάπτυξη των νεαρών φυτών, αλλά και για την εγκατάσταση της Tuta absoluta.Το φθινόπωρο είναι η περίοδος που κρίνει την ισορροπία της καλλιέργειας: αν η πρόληψη αργήσει, ο εχθρός δύσκολα ελέγχεται αργότερα. 

Ο φθινοπωρινός κύκλος 

Το έντομο έχει καθιερωθεί πλέον ως ο σοβαρότερος εχθρός της καλλιέργειας τομάτας. Επηρεάζει τόσο τις υπαίθριες όσο και τις θερμοκηπιακές φυτεύσεις, όμως αυτή την εποχή, οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι στα θερμοκήπια που μόλις μπαίνουν σε φύτευση. Οι πρώτες γενιές του εντόμου βρίσκουν ιδανικές συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας και εγκαθίστανται εύκολα, αν δεν ληφθούν μέτρα από την αρχή.

Οι προνύμφες του εντόμου δημιουργούν στοές στα φύλλα, στους βλαστούς και στους καρπούς, μειώνοντας σημαντικά την εμπορεύσιμη παραγωγή. Αν το έντομο εγκατασταθεί, η αντιμετώπιση είναι δαπανηρή και συχνά ανεπαρκής γι’ αυτό η έμφαση πρέπει να δοθεί στην πρόληψη και τον έγκαιρο έλεγχο.

Προληπτική θωράκιση του θερμοκηπίου

Η μάχη με την Tuta absoluta κρίνεται πριν καν φυτευτεί το πρώτο φυτό. Ένα «καθαρό ξεκίνημα» μειώνει δραστικά τις πιθανότητες να εγκατασταθεί το έντομο μέσα στο θερμοκήπιο.

Ο σχολαστικός καθαρισμός του χώρου είναι βασικός: τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας πρέπει να απομακρύνονται και να καταστρέφονται, όχι να συγκεντρώνονται έξω από το θερμοκήπιο. Τα ζιζάνια-ξενιστές γύρω από τον περίβολο πρέπει επίσης να εκριζώνονται, γιατί συχνά φιλοξενούν τα πρώτα στάδια του εντόμου.

Παράλληλα, ο παραγωγός χρειάζεται να «σφραγίσει» το θερμοκήπιο: προθάλαμος με διπλές πόρτες, εντομοστεγή δίχτυα στα ανοίγματα και χρήση υγιών φυταρίων με φυτοϋγειονομικό διαβατήριο. Τέλος, πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση νέας καλλιέργειας δίπλα σε παλιά, που μπορεί να λειτουργήσει ως δεξαμενή μόλυνσης. Όσο πιο καθαρά ξεκινά ένα θερμοκήπιο, τόσο λιγότερες επεμβάσεις χρειάζεται αργότερα.

Παρακολούθηση και έλεγχος πληθυσμού

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της Tuta absoluta ξεκινά πάντοτε από τη σωστή παρακολούθηση. Οι παγίδες φερομόνης τύπου «Δ» τοποθετούνται περίπου δύο εβδομάδες πριν τη φύτευση, κυρίως κοντά στις εισόδους του θερμοκηπίου, και λειτουργούν ως «αισθητήρες» για τις πρώτες αφίξεις του εντόμου. Η φερομόνη ανανεώνεται κάθε λίγες εβδομάδες ώστε να εξασφαλίζεται συνεχής έλεγχος του πληθυσμού. Παράλληλα, είναι απαραίτητος ο τακτικός οπτικός έλεγχος των φυτών, ιδιαίτερα στα νεαρά φύλλα και στους πρώτους καρπούς, καθώς οι πρώτες στοές ή μικρές τρύπες αποτελούν ένδειξη εγκατάστασης του εντόμου.

Η μαζική παγίδευση ενεργοποιείται όταν συλλαμβάνονται πάνω από 3–4 άτομα ανά παγίδα την εβδομάδα. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται μαύρες κολλητικές παγίδες, ρολά ή παγίδες νερού/λαδιού με φερομόνη, ανάλογα με το σύστημα εξαερισμού και τη διάταξη του θερμοκηπίου. Η τακτική παρακολούθηση των συλλήψεων βοηθά στην κατανόηση της εξέλιξης του πληθυσμού, ωστόσο η τελική απόφαση για επέμβαση πρέπει να βασίζεται στην πραγματική κατάσταση των φυτών, δηλαδή στην παρουσία ζωντανών προνυμφών.

Παράλληλα, η παρεμπόδιση σύζευξης έχει αναδειχθεί σε ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία ολοκληρωμένης διαχείρισης. Η μέθοδος εφαρμόζεται από την έναρξη της καλλιέργειας, με ανάρτηση διαχυτήρων φερομόνης στα σύρματα στήριξης των φυτών. Οι διαχυτήρες απελευθερώνουν σταθερά μικρές ποσότητες φερομόνης, «μπερδεύοντας» τα αρσενικά άτομα και μειώνοντας έτσι την επιτυχή σύζευξη και, κατά συνέπεια, τον πληθυσμό του εντόμου. Η κατανομή πρέπει να είναι ομοιόμορφη σε όλο το θερμοκήπιο, με ελαφρώς πυκνότερη τοποθέτηση περιμετρικά.

Ο συνδυασμός παρακολούθησης, μαζικής παγίδευσης και παρεμπόδισης σύζευξης δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα πρόληψης. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζεται η εξάρτηση από τα εντομοκτόνα και επιτυγχάνεται σταθερότερη προστασία της καλλιέργειας σε βάθος χρόνου.

Η εφαρμογή των παραπάνω μεθόδων εξαρτάται από τις δυνατότητες και τον εξοπλισμό κάθε θερμοκηπίου. Ωστόσο, ακόμη και με ορισμένα απο αυτά τα μέσα όπως οι παγίδες και η τακτική παρακολούθηση, μπορεί να επιτευχθεί σημαντική μείωση του πληθυσμού του εντόμου.

Βιολογική καταπολέμηση 

Η βιολογική καταπολέμηση είναι η καρδιά της ολοκληρωμένης διαχείρισης της Tuta absoluta. Η έγκαιρη εξαπόλυση ωφέλιμων οργανισμών μειώνει σημαντικά την πίεση του εντόμου, προστατεύοντας παράλληλα το οικοσύστημα του θερμοκηπίου.

Τα δύο αρπακτικά Macrolophus pygmaeus και Nesidiocoris tenuis χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο τόσο της Tuta όσο και του αλευρώδη, με το πρώτο να αποδίδει σε χαμηλότερες θερμοκρασίες και το δεύτερο σε θερμότερες. Παράλληλα, το παρασιτοειδές Trichogramma achaeae δρα παρασιτώντας τα αυγά του εντόμου, περιορίζοντας δραστικά τους πληθυσμούς. Οι εξαπολύσεις πρέπει να γίνονται με συνέπεια, ήδη από την εμφάνιση των πρώτων προσβολών.

Επιπλέον, βιολογικά μέσα όπως ο Bacillus thuringiensis ή ο εντομοπαθογόνος μύκητας Beauveria bassiana μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα για τον έλεγχο των νεαρών προνυμφών. Όλα αυτά τα μέσα είναι αποτελεσματικά μόνο όταν χρησιμοποιούνται έγκαιρα και σε περιβάλλον που δεν επιβαρύνεται από μη εκλεκτικά εντομοκτόνα.

Η χρήση ωφελίμων οργανισμών εφαρμόζεται κυρίως σε σύγχρονα και καλά εξοπλισμένα θερμοκήπια, όπου υπάρχουν σταθερές συνθήκες και τεχνική υποστήριξη. Σε πιο παραδοσιακές ή μικρές εγκαταστάσεις, η στρατηγική επικεντρώνεται κυρίως στη μαζική παγίδευση και στη συστηματική επιτήρηση, που αποτελούν εξίσου αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης όταν εφαρμόζονται με συνέπεια.

Χημική διαχείριση με σύνεση

Η χημική αντιμετώπιση παραμένει εργαλείο, όχι λύση ρουτίνας. Οι ψεκασμοί γίνονται μόνο όταν η πίεση ξεπερνά τα οικονομικά όρια ζημιάς και πάντα με γνώμονα τη διαχείριση της ανθεκτικότητας. Η εκτεταμένη χρήση εντομοκτόνων έχει οδηγήσει σε μείωση της αποτελεσματικότητας πολλών δραστικών ουσιών, γεγονός που καθιστά απαραίτητη την εναλλαγή ομάδων δράσης (MoA).

Προτιμώνται σκευάσματα φιλικά προς τα ωφέλιμα και εγκεκριμένα για χρήση στη θερμοκηπιακή τομάτα. Οι εφαρμογές πρέπει να είναι στοχευμένες και να βασίζονται σε πραγματικά δεδομένα από τον αγρό. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, οι ψεκασμοί «προληπτικά» είναι δαπανηροί και συχνά αναποτελεσματικοί.

Ένα πλάνο εκκίνησης για τις φθινοπωρινές φυτεύσεις

Η επιτυχία ξεκινά πριν ακόμη φυτευτούν τα πρώτα φυτά. Ο σχολαστικός καθαρισμός του θερμοκηπίου, η απομάκρυνση υπολειμμάτων και ζιζανίων και η εγκατάσταση εντομοστεγών διχτύων δημιουργούν μια «καθαρή βάση».
Με τη μεταφύτευση, ενεργοποιούνται τα πρώτα μέτρα: παγίδες φερομόνης, καθημερινός έλεγχος και σταδιακή έναρξη της μεθόδου παρεμπόδισης σύζευξης. Στα αρχικά στάδια ανάπτυξης, οι εξαπολύσεις ωφελίμων οργανισμών και η χρήση βιολογικών σκευασμάτων, όπως ο Bacillus thuringiensis, λειτουργούν προληπτικά.

Σε θερμοκήπια όπου εφαρμόζεται ολοκληρωμένη διαχείριση, οι εξαπολύσεις ωφελίμων πραγματοποιούνται συνήθως τμηματικά, ανάλογα με την πίεση και τις συνθήκες. Σε μικρότερα θερμοκήπια, η συστηματική παρακολούθηση και η μαζική παγίδευση παραμένουν η πιο αποτελεσματική άμυνα. Μόνο όταν διαπιστωθεί αυξημένη πίεση, προχωράμε σε εκλεκτικούς ψεκασμούς, τηρώντας πάντα εναλλαγή ομάδων δράσης για να αποφευχθεί η ανθεκτικότητα.

Τρία πράγματα που αξίζει να θυμάται ο παραγωγός

Στην πράξη, η επιτυχία απέναντι στην Tuta absoluta κρίνεται από τρεις απλές αλλά καθοριστικές αρχές: Η καθαρή εκκίνηση είναι η μισή νίκη — αν το έντομο δεν εγκατασταθεί νωρίς, η σεζόν κυλά ομαλότερα. Η παρακολούθηση με τα μάτια του παραγωγού είναι το κλειδί, οι παγίδες δείχνουν την τάση, αλλά η τελική απόφαση λαμβάνεται στα ίδια τα φυτά. Και τέλος, ο συνδυασμός μεθόδων είναι εκείνος που φέρνει αποτέλεσμα: πρόληψη, ωφέλιμοι οργανισμοί, παγίδες και στοχευμένες εφαρμογές όταν πραγματικά χρειάζεται.

Με συνέπεια και σωστό σχεδιασμό, η διαχείριση της Tuta absoluta μπορεί να γίνει αποτελεσματικά και με σεβασμό στο περιβάλλον, το προϊόν και τον παραγωγό.

Πηγές:

Παρασκευόπουλος, Α. (2018). θερμοκηπιακή τομάτα Η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της Tuta absoluta. Περιοδικό Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 2/2018, σελ. 60–62.

Περδίκης, Δ., Δερβίσογλου, Σ., & Παρασκευόπουλος, Α. (2020). Σύγχρονες προσεγγίσεις στην ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του Tuta absoluta. Περιοδικό Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2020, σελ. 46–50.

Με απόφαση της Γενικής Γραμματέως Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών, που αναρτήθηκε στην Διαύγεια, παρατείνεται έως την Τρίτη (11 Νοεμβρίου 2025) και ώρα 13:00, η υποβολή προτάσεων στην Παρέμβαση Π3-73-2.9 Επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό και την κατασκευή θερμοκηπίων και προσπελάσιμων στεγάστρων φυτικής παραγωγής, του Στρατηγικού Σχεδίου (ΣΣ) Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της Ελλάδας 2023 – 2027.

Παραμένει όμως το ίδιο θεσμικό πλαίσιο και ο «κόφτης» στην πρόσκληση που αναφέρει ότι θα πρέπει οι υποψήφιοι να έχουν υποβάλλει παραδεκτή Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης (ΟΣΔΕ) για το έτος 2024.  

Όπως τονίζουν ιδιοκτήτες θερμοκηπίων στον ΑγροΤύπο, «μεγάλος αριθμός μονάδων να μένει εκτός επιλιξιμότητας γιατί δεν έχει καταθέσει ΟΣΔΕ το 2024 επειδή δεν είναι υποχρεωτικό για τον κλάδο. 
Οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες δεν έχουν καμιά ενίσχυση από την ΚΑΠ και για αυτό δεν είναι υποχρεωμένοι να καταθέτουν κάθε χρόνο αιτήσεις ΟΣΔΕ.
Σε επικοινωνία που είχαν αναπτυξιακές εταιρείες με την Γενική Γραμματεία Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών του ΥπΑΑΤ τους ανέφεραν ότι εφόσον το νομικό πρόσωπο διατηρούσε γεωργική εκμετάλλευση πριν τις 31/8/2024, την οποία επιθυμεί τώρα να εκσυγχρονίσει μέσω της Παρέμβασης Π3-73-2.9, είναι απαραίτητο το σύνολο της εκμετάλλευσης να έχει παραδεκτή ΕΑΕ το 2024.
Αντίθετα στην περίπτωση που νομικό πρόσωπο απέκτησε τη γεωργική εκμετάλλευση μετά τις 31.8.2024, οφείλει να υποβάλει δήλωση ΟΣΔΕ από το έτος απόκτησής της και τουλάχιστον έως την ολοκλήρωση των μακροχρονίων υποχρεώσεων, αλλά αυτό δεν εξετάζεται κατά την υποβολή των αιτήσεων στήριξης.
Δηλαδή όσα θερμοκήπια λειτουργούν πριν τον Αύγουστο του 2024 πρέπει να έχουν κάνει ΟΣΔΕ για να είναι επιλέξιμα, ενώ οι νεοεισερχόμενοι εξαιρούνται από αυτό το κριτήριο και μπορούν χωρίς ΟΣΔΕ να είναι επιλέξιμα».

Προϋπολογισμός και κατανομή κονδυλίων

Να θυμίσουμε ότι ο αιτούμενος προϋπολογισμός (Δημόσια δαπάνη και Ιδιωτική συμμετοχή) των αιτήσεων στήριξης για τα φυσικά πρόσωπα, τα νομικά πρόσωπα και τα συλλογικά σχήματα πρέπει να είναι κατ’ ελάχιστον 30.000 ευρώ και δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό του 1.000.000 ευρώ.

Η μορφή στήριξης παρέχεται με τη μορφή επιχορήγησης κεφαλαίου και το είδος ενίσχυσης αφορά εξοφλημένες δαπάνες που έχουν πραγματοποιηθεί από τον δικαιούχο και κρίνονται επιλέξιμες ύστερα από τον διοικητικό έλεγχο των αιτήσεων πληρωμής. Επίσης, είναι δυνατή η χορήγηση προκαταβολής υπό τις προϋποθέσεις. Ο συνολικός προϋπολογισμός της Παρέμβασης είναι ύψους 150 εκατ. ευρώ.

Η κατανομή δημόσιας δαπάνης ανά Περιφέρεια έχει ως εξής:
Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης 7.500.000 ευρώ
Αττικής 10.500.000 ευρώ
Βορείου Αιγαίου 4.500.000 ευρώ
Δυτικής Ελλάδας 20.000.000 ευρώ
Δυτικής Μακεδονίας 6.000.000 ευρώ
Ηπείρου 6.000.000 ευρώ
Θεσσαλίας 20.000.000 ευρώ
Ιονίων Νήσων 4.500.000 ευρώ
Κεντρικής Μακεδονίας 20.000.000 ευρώ
Κρήτης 22.000.000 ευρώ
Νοτίου Αιγαίου 4.500.000 ευρώ
Πελοποννήσου 17.000.000 ευρώ
Στερεάς Ελλάδας 7.500.000 ευρώ

Επιλέξιµες δαπάνες

Aνέγερση, επέκταση και εκσυγχρονισµός γεωργικών κατασκευών: Θερµοκήπια, δικτυοκήπια, εγκαταστάσεις φυτικής παραγωγής τύπου ΤΟΛ και κλειστοί θάλαµοι µανιταριών, κιβώτια ISO 668 κ.λπ.
Αγορά γης έως το 10% των συνολικών επιλέξιµων δαπανών.
Αγορά και εγκατάσταση νέου µηχανολογικού και λοιπού εξοπλισµού που ενσωµατώνεταιστις εγκαταστάσεις όπως υδροπονία, θέρµανση, κουρτίνες, συστήµατα θέρµανσης και ψύξης, κ.ά. Επίσης τρακτέρ, εξοπλισµός φυτικής παραγωγής (αναρτώµενα ή συρόµενα µηχανήµατα κατεργασίας εδάφους, λιπασµατοδιανοµείς κ.α.) και εξαρτήµατα αναρτώµενα (π.χ. ανυψωτικά).
Αγορά, µεταφορά και εγκατάσταση πολυετών φυτειών εντός των κατασκευών.
Αγορά νέου αυτοκινήτου µε ψυκτικό θάλαµο εκµετάλλευσης παραγωγής ανθέων
Αγορά υπολογιστή και λογισµικού διαχείρισης γεωργικής µονάδας, εξοπλισµού γραφείου
Δαπάνες για την αξιοποίηση συστημάτων ΑΠΕ.

Ποσοστά χρηματοδότησης

Η χρηματοδότηση έχει ποσοστό 50%, το οποίο προσαυξάνεται στο 60% µόνο σε δαπάνες που αφορούν:
Συστήµατα υδροπονίας/αεροπονίας.
Αµιγώς ηλεκτρικά αυτοκινούµενα µηχανήµατα (ελκυστήρες, µηχανές συλλογής κ.λπ.).
Καινοτόµα συστήµατα στα οποία περιλαµβάνονται: δικτυοκήπια, εξοπλισµός θερµοκηπίων ηµίκλειστου τύπου, συστήµατα υποστήριξης λήψης αποφάσεων για έλεγχο άρδευσης-λίπανσης, συστήµατα αφαλάτωσης νερού, συστήµατα µείωσης ενεργειακών εισροών και αξιοποίησης ήπιων µορφών ενέργειας, ολοκληρωµένα συστήµατα διαχείρισης µικροκλίµατος θερµοκηπίων, αυτόµατα συστήµατα ευφυούς διαχείρισης καλλιεργητικών επεµβάσεων, αγροβολταϊκά.

Η ένταση στήριξης προσαυξάνεται κατά 10% για τους δικαιούχους των οποίων η έδρα βρίσκεται

• στα μικρά νησιά του Αιγαίου Πελάγους,
• στη Θεσσαλία,
• στην ΠΕ Έβρου,
• στο Δήμο Δομοκού και
• σε ηπειρωτικές περιοχές που συμπεριλαμβάνονται στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ), δηλαδή το σύνολο της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και τους Δήμους Μεγαλόπολης, Τρίπολης, Γορτυνίας και Οιχαλίας της Περιφέρειας Πελοποννήσου,

Για όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις με την προϋπόθεση ότι η ανώτατη ένταση στήριξης δεν ξεπερνά:

α) Το 70% για δικαιούχους των οποίων η έδρα βρίσκεται στα μικρά νησιά του Αιγαίου Πελάγους.

β) Το 65% για δικαιούχους των οποίων η έδρα βρίσκεται στη Θεσσαλία, στην ΠΕ Έβρου, στον Δήμο Δομοκού και σε ηπειρωτικές περιοχές που συμπεριλαμβάνονται στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ).

Ανεξαρτήτως έδρας οι νέοι αγρότες λαµβάνουν προσαύξηση 10%, µε ανώτατη ένταση στήριξης το 70%.

Δείτε την πρόσκληση

Δείτε την απόφαση που δίνει παράταση

Στην πεδινή Ηλεία, εκεί όπου τα θερμοκήπια συνυπάρχουν με τις εκτάσεις υπαίθριων καλλιεργειών, οι παραγωγοί κηπευτικών βρίσκονται σε μια μεταβατική περίοδο. Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός «Κήπος Ηλείας», με 42 μέλη, επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις δυσκολίες της σεζόν και στις απαιτήσεις της αγοράς.

Υπαίθρια και θερμοκηπιακά

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συνεταιρισμού, κ. Νίκο Κατσανάκη, στα υπαίθρια χωράφια έχουν ολοκληρωθεί η βιομηχανική ντομάτα και το καρπούζι, ενώ τις επόμενες ημέρες ξεκινά η συγκομιδή αραχίδας και βρίσκεται σε εξέλιξη η γλυκιά κολοκύθα. Στα θερμοκήπια, αντίθετα, οι συγκομιδές έχουν κλείσει και το ενδιαφέρον στρέφεται πλέον στις νέες φυτεύσεις: τον Οκτώβριο μπαίνει η φράουλα, ακολουθεί η πατάτα τον Νοέμβριο–Δεκέμβριο και από τον Ιανουάριο το καρπούζι.

Μια δύσκολη σεζόν

Η καλοκαιρινή περίοδος ήταν απαιτητική. Παρά τις ήπιες καιρικές συνθήκες, οι αποδόσεις ήταν μειωμένες κατά 15–20%, ενώ το κόστος φυτοπροστασίας αυξήθηκε κατά 30–50%. Θρίπες και μυκητολογικές προσβολές δημιούργησαν πρόσθετες δυσκολίες στους παραγωγούς, οι οποίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν το αυξημένο κόστος σε μια ασταθή αγορά.

Η αγορά και τα συμβόλαια

Ο Συνεταιρισμός επιλέγει σε βασικά προϊόντα τη διάθεση μέσω συμβολαίων, για να εξασφαλίζει ποσότητες και τιμές. Στη βιομηχανική ντομάτα, στην πιπεριά και στη μελιτζάνα συνεργάζονται με βιομηχανίες με συμβόλαια, κάτι που προσφέρει σταθερότητα. Αντίθετα, στο καρπούζι και στην αραχίδα, οι τιμές εξαρτώνται από τις εισαγωγές και τη διεθνή αγορά, γεγονός που δημιουργεί αβεβαιότητες.

Ο ρόλος του Συνεταιρισμού

Πέρα από την εμπορική διάθεση, ο «Κήπος Ηλείας» λειτουργεί και ως δίκτυο υποστήριξης για τα μέλη του. Ο Συνεταιρισμός οργανώνει συλλογικές προμήθειες, συντονίζει συμβόλαια με τη βιομηχανία και κατευθύνει τους παραγωγούς σε νέες καλλιέργειες με προοπτική. Στόχος, όπως μας ανέφερε ο κ. Κατσανάκης, είναι να αξιοποιείται η δύναμη της ομάδας ώστε οι παραγωγοί να έχουν καλύτερη διαπραγματευτική θέση και πρόσβαση σε ευκαιρίες.

Προοπτικές και σταθερά προϊόντα

Οι προσδοκίες για τον χειμώνα παραμένουν συγκρατημένες. Όπως τονίζει ο πρόεδρος,
«Η αγορά είναι αβέβαιη, γι’ αυτό κινούμαστε με μετρημένες κινήσεις. Δεν θέλουμε να ρισκάρουμε».

Τρία προϊόντα ξεχωρίζουν και δίνουν ασφάλεια στους παραγωγούς:

Η βιομηχανική ντομάτα συνεχίζει την ανοδική της πορεία διεθνώς.

Το θερμοκηπιακό καρπούζι παραμένει 100% εξαγώγιμο με καλές τιμές.

Η φράουλα κατευθύνεται κατά 95% σε ευρωπαϊκές αγορές, με σταθερή ζήτηση.

Μήνυμα στους  παραγωγούς

Κλείνοντας, ο κ. Κατσανάκης στέλνει ένα μήνυμα ποιότητας:

«Χρειάζονται μετρημένες κινήσεις και συνεργασία. Ο στόχος μας είναι οι παραγωγοί να παραμένουν βιώσιμοι και να φτάνουν στα τραπέζια των καταναλωτών προϊόντα ποιοτικά και ασφαλή».

Επίθεση κατά της κυβέρνησης που δεν ασχολείται με τα προβλήματα του κλάδου εξαπέλυσε ο Ενιαίος Αγροτικός Σύλλογος Ιεράπετρας. 

Όπως επισημαίνει «οι εξαγγελίες του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στη ΔΕΘ 2025, δεν περιλάμβανε κανένα μέτρο στήριξης για τον πρωτογενή τομέα. Προφανώς αυτό δεν έγινε από παράλειψη αλλά σκοπίμως αφού οι προτεραιότητες για την Κυβέρνηση βρίσκονται σε άλλα πεδία.

Παρόλο που ελληνική κοινωνία βιώνει την επισιτιστική κρίση στο έπακρο, η Κυβέρνηση επιλέγει τον δρόμο των υπερεσόδων από τις αυξημένες τιμές στο ράφι, λόγω της έλλειψης αγροτικών προϊόντων και πού είναι το αποτέλεσμα της ραγδαίας εγκατάλειψης της αγροτικής παραγωγής.

Είναι όμως δυστυχία, για έναν τομέα που διαθέτει αυτή την δυναμική, να διοικείται από αυτές τις αντιλήψεις.

Είναι κρίμα που ο αγρότης, κτηνοτρόφος, μελισσοκόμος και αλιέας στην Ελλάδα να αισθάνεται όχι μόνο να παραγκωνίζεται από την Πολιτεία αλλά να δέχεται αμείλικτο πόλεμο με σκοπό τον αφανισμό τους.

Σε μια εποχή όπου όλοι οι επαγγελματίες αγρότες και κτηνοτρόφοι, μελισσοκόμοι και αλιείς αγωνίζονται καθημερινά να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της παραγωγής, έχουν απέναντι τις αποφάσεις τις Κυβέρνησης για ανύπαρκτους ελέγχους στα εισαγόμενα προϊόντα, τις φωτογραφικές επιδοτήσεις ξένων εταιρειών παρέχοντας ακόμα και δωρεάν γη, ημιτελή ή ανύπαρκτα αρδευτικά έργα,  χείριστα οδικά δίκτυα, υπερδιπλάσιες τιμές στα αγροτικά εφόδια και ζωοτροφές, καρτέλ στις τιμές πώλησης των προϊόντων, τριπλασιασμό της τιμής τους στο ράφι, κ.α.

Ειδικότερα δε για τον κλάδο των θερμοκηπιακών καλλιεργειών, είναι τουλάχιστον προκλητικό ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης κ. Άδωνις Γεωργιάδης να παρουσιάζει ως επίτευγμα, θερμοκηπιακές μονάδες στην βόρεια Ελλάδα, όπου επιδοτήθηκαν και κατασκευάστηκαν με 10πλασιο προϋπολογισμό από ότι μια τυπική μονάδα στην υπόλοιπη Ελλάδα, ενώ καταλήγει να παράγει μόνο το διπλάσιο από όλες τις υπόλοιπες.

Τα ερωτήματα λοιπόν που πρέπει να απασχολήσουν τον κ. Γεωργιάδη αλλά και την Κυβέρνηση συνολικά είναι: αν έχουν νερό οι αγρότες για να καλλιεργήσουν, με ποιο εργατικό δυναμικό ξεκινάνε και ολοκληρώνουν τις καλλιέργειες τους, πως θα μειώσουν το κόστος παραγωγής, πως θα μεταφερθούν τα προϊόντα τους στις αγορές και πως θα προστατευθούν τα ελληνικά προϊόντα από τις αθρόες εισαγωγές, όπου είναι μάλιστα και αμφιβόλου ποιότητας, κ.α.

Καλούμε για μια ακόμα φορά τον Πρωθυπουργό, να ακούσει τις προτάσεις των φορέων που βιώνουν αυτά τα ζητήματα στο έπακρο και να αναλάβει πρωτοβουλίες που θα δώσουν ουσιαστικές λύσεις ΣΗΜΕΡΑ.

Ίσως έτσι να σωθεί η πρωτογενής παραγωγή στην χώρα μας, έστω και την ύστατη στιγμή. Αναμένουμε πράξεις επιτέλους».

Παρατείνεται, έως την Τετάρτη, 8 Οκτωβρίου 2025 και ώρα 13:00 η προθεσμία υποβολής αιτήσεων στήριξης στο πλαίσιο της Παρέμβασης Π3-73-2.9 του Στρατηγικού Σχεδίου ΚΑΠ 2023 – 2027 με τίτλο: «Επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό και την κατασκευή θερμοκηπίων και προσπελάσιμων στεγάστρων φυτικής παραγωγής».

Η απόφαση για την παράταση ανακοινώθηκε κατόπιν συνεργασίας του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, Κώστα Τσιάρα, με την αρμόδια Γενική Γραμματέα Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών του ΥΠΑΑΤ, Αργυρώ Ζέρβα.

Υπενθυμίζεται ότι στόχος της Παρέμβασης είναι η πραγματοποίηση επενδύσεων ίδρυσης και εκσυγχρονισμού θερμοκηπίων με στόχο τον εκσυγχρονισμό της καλλιέργειας των κηπευτικών με ταυτόχρονη μετατόπιση σε καλλιεργητικές πρακτικές υψηλότερης προστιθέμενης αξίας μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας της μεθόδου καλλιέργειας και την μείωση των εισροών ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος. Επιλέξιμες είναι οι αιτήσεις που υποβάλλονται από φυσικά πρόσωπα εγγεγραμμένα στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων καθώς και από νομικά πρόσωπα και συλλογικά σχήματα του αγροτικού συνεταιριστικού δικαίου. 

Ο προϋπολογισμός της πρόσκλησης (δημόσια δαπάνη) ανέρχεται στα 150.000.000 ευρώ και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και την Ελλάδα. Ο αιτούμενος προϋπολογισμός (δημόσια δαπάνη και ιδιωτική συμμετοχή) των αιτήσεων στήριξης πρέπει να είναι κατ’ ελάχιστον 30.000 €, ενώ τα ανώτατα όρια του συνολικού προϋπολογισμού ανά επενδυτικό σχέδιο και δικαιούχο θα εξειδικευτούν στην οικεία πρόσκληση και δεν θα ξεπερνούν το 1.000.000 €.

Η ένταση στήριξης διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος της δαπάνης, τον τόπο της επένδυσης και την ιδιότητα του επενδυτή ως εξής:

1. Ένταση στήριξης 60% στις επιλέξιμες δαπάνες των ακόλουθων κατηγοριών: 
1.1. Εξοπλισμός τεχνολογίας αιχμής εντός των επιλέξιμων κατασκευών.
1.2. Συστήματα υδροπονίας / αεροπονίας.
1.3. Αμιγώς ηλεκτρικά αυτοκινούμενα μηχανήματα (ελκυστήρες, μηχανές συλλογής κ.λπ.)

2. Ένταση στήριξης 50% στις υπόλοιπες επιλέξιμες δαπάνες.

3. Προσαύξηση κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, ανάλογα με την έδρα του δικαιούχου, υπό την προϋπόθεση ότι το ποσοστό της στήριξης δεν υπερβαίνει:
3.1. Το 70% για δικαιούχους, των οποίων η έδρα βρίσκεται στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους.
3.2. Το 65% για δικαιούχους των οποίων η έδρα βρίσκεται στη Θεσσαλία, στην ΠΕ Έβρου και στον Δήμο Δομοκού.
3.3. Το 65% για δικαιούχους των οποίων η έδρα βρίσκεται σε ηπειρωτικές περιοχές που συμπεριλαμβάνονται στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ).

4. Για δαπάνες που υλοποιούνται από γεωργούς νεαρής ηλικίας, ανεξαρτήτως χωροθέτησης έδρας εκμετάλλευσης, προβλέπεται προσαύξηση της έντασης στήριξης κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες με ανώτατη ένταση στήριξης το 70%.

Επισημαίνεται ότι η υποβολή αιτήσεων στήριξης είναι διαθέσιμη μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Διαχείρισης Κρατικών Ενισχύσεων (ΟΠΣΚΕ) πατήστε εδώ

Αλλάζουν οι επιδοτήσεις για κατασκευή και εκσυγχρονισμό θερμοκηπίων με νέα τροποποίηση της υπ’ αρ. 59717/5.3.2025 απόφασης περί του «Καθορισμού πλαισίου εφαρμογής της Παρέμβασης Π3-73-2.9 Επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό και την κατασκευή θερμοκηπίων και προσπελάσιμων στεγάστρων φυτικής παραγωγής του Στρατηγικού Σχεδίου (ΣΣ) Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της Ελλάδας 2023 2027».

Στη νέα απόφαση, για υψηλά τόλ γαλβανιζέ ή μαύρης μεταλλικής κατασκευής, οι επιλέξιμες δαπάνες κυμαίνονται πλέον από 4.100 έως 8.100 ευρώ/στρέμμα.

Στα πολλαπλά τροποποιημένα ΤΟΛ προβλέπονται επιπλέον ενισχύσεις 500 €/στρ. που αφορούν ελκυστήρες για υποστήριξη κατακόρυφων φορτίων και επιπλέον 630 €/στρ. για πλαϊνά ανοίγματα.

Συγκεκριμένα το Παράρτημα 7 τροποποιείται ως εξής:

1.1. Ο πίνακας 7.3α αντικαθίσταται ως εξής: Πίνακας 7.3α Εγκαταστάσεις Φυτικής Παραγωγής τύπου ΤΟΛ (αφορά και δικτυοκήπια)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΠΙΛΕΞΙΜΗ ΔΑΠΑΝΗ

ΥΨΗΛΑ ΤΟΛ ΤΟΞΩΤΑ (ΜΟΝΑ), ΥΨΟΥΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥ ΑΠΟ 1,8 ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΤΟΞΩΝ ΜΙΚΡΟΤΕΡΗΣ ΤΩΝ 2 ΜΕΤΡΩΝ

Σκελετός μεταλλικός γαλβανιζέ με άνοιγμα > 5m, τόξα (Β.T. 2mm), ø 1”, Μήκος Σωλήνα 8,5μ.
4.500 €/στρ
Σκελετός μεταλλικός γαλβανιζέ με άνοιγμα > 5m, τόξα (Β.T. 2mm), ø 1”, Μήκος Σωλήνα 9,0μ.
4.600 €/στρ
Σκελετός μεταλλικός γαλβανιζέ με άνοιγμα > 5m, τόξα (Β.T. 2mm), ø 1”, Μήκος Σωλήνα 10,0μ.
4.800 €/στρ
Σκελετός μεταλλικός μαύρος με άνοιγμα > 5m, τόξα (Β.T. 2mm), ø 1”, Μήκος Σωλήνα 8,5μ.
4.100 €/στρ
Σκελετός μεταλλικός μαύρος με άνοιγμα > 5m, τόξα (Β.T. 2mm), ø 1”, Μήκος Σωλήνα 9,0μ.
4.200 €/στρ
Σκελετός μεταλλικός μαύρος με άνοιγμα > 5m, τόξα (Β.T. 2mm), ø 1”, Μήκος Σωλήνα 10,0μ.
4.400 €/στρ

ΥΨΗΛΟ ΤΟΛ ΠΟΛΛΑΠΛΟ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΤΟΞΩΤΟ, ΓΑΛΒΑΝΙΖΕ, ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΤΟΞΩΝ (ΟΡΘΟΣΤΑΤΩΝ ΔΙΑΔΟΧΙΚΩΝ ΤΟΞΩΝ) ΜΙΚΡΟΤΕΡΗΣ ΤΩΝ 2 ΜΕΤΡΩΝ

Άνοιγμα 5μ, ορθοστάτες ø 1” μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1” μήκος σωλήνα 6μ., υδρορροή μεταλλική με ενδεικτικό μήκος 160μ.
6.600 €/στρ
Άνοιγμα 7μ, ορθοστάτες ø 1 1/4”, μήκος 1,70μ, τόξα (Β.T. 2mm), ø 1 1/4”, μήκος σωλήνα 9μ., υδρορροή μεταλλική με ενδεικτικό μήκος 115μ.
8.100 €/στρ
Άνοιγμα 8μ., ορθοστάτες ø 1 1/4”, μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1 1/4”, μήκος σωλήνα 10μ., υδρορροή μεταλλική με ενδεικτικό μήκος 96μ.
7.900 €/στρ
Άνοιγμα 5μ, ορθοστάτες ø 1” μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1” μήκος σωλήνα 6μ., υδρορροή πλαστική με ενδεικτικό μήκος 160μ.
6.300 €/στρ
Άνοιγμα 7μ, ορθοστάτες ø 1 1/4” μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1 1/4”, μήκος σωλήνα 9μ., υδρορροή πλαστική με ενδεικτικό μήκος 115μ.
7.700 €/στρ
Άνοιγμα 8μ, ορθοστάτες ø 1 1/4”, μήκος 1,70μ, τόξα (Β.T. 2mm), ø 1 1/4”, μήκος σωλήνα 10μ, υδρορροή πλαστική με ενδεικτικό μήκος 96μ
7.500 €/στρ

ΥΨΗΛΟ ΤΟΛ ΠΟΛΛΑΠΛΟ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΤΟΞΩΤΟ, ΜΑΥΡΟ, ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΤΟΞΩΝ (ΟΡΘΟΣΤΑΤΩΝ ΔΙΑΔΟΧΙΚΩΝ ΤΟΞΩΝ) ΜΙΚΡΟΤΕΡΗΣ ΤΩΝ 2 ΜΕΤΡΩΝ

Άνοιγμα 5μ, ορθοστάτες ø 1” μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1” μήκος σωλήνα 6μ., υδρορροή μεταλλική με ενδεικτικό μήκος 115μ.
5.500 €/στρ
Άνοιγμα 7μ., ορθοστάτες ø 1 1/4” μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1 1/4”, μήκος σωλήνα 9μ., υδρορροή μεταλλική με ενδεικτικό μήκος 115μ.
6.300 €/στρ
Άνοιγμα 8μ, ορθοστάτες ø 1 1/4”, μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1 1/4”, μήκος σωλήνα 10μ., υδρορροή μεταλλική με ενδεικτικό μήκος 96μ.
6.250 €/στρ
Άνοιγμα 5μ, ορθοστάτες ø 1” μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1” μήκος σωλήνα 6μ., υδρορροή πλαστική με ενδεικτικό μήκος 115μ.
5.150 €/στρ
Άνοιγμα 7μ, ορθοστάτες ø 1 1/4” μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1 1/4”, μήκος σωλήνα 9μ., υδρορροή πλαστική με ενδεικτικό μήκος 115μ.
6.000 €/στρ
Άνοιγμα 8μ, ορθοστάτες ø 1 1/4”, μήκος 1,70μ., τόξα (Β.T. 2mm), ø 1 1/4”, μήκος σωλήνα 10μ., υδρορροή πλαστική με ενδεικτικό μήκος 96μ.
5.950 €/στρ

Η επιλεξιμότητα των ανωτέρω κατασκευών ισχύει όταν το άνοιγμα του τόξου παραλλάσει έως 50 εκ. από τα ανωτέρω ανοίγματα.

Στα πολλαπλά τροποποιημένα ΤΟΛ που ενισχύονται με ελκυστήρες για υποστήριξη κατακόρυφων φορτίων, επιπλέον 500 €/στρ. και πλαϊνά ανοίγματα επιπλέον 630€/στρ. Δεν ενισχύονται όμως σε περίπτωση ιδιοκατασκευής.

Στον πίνακα 7.4, η γραμμή «Κεφαλή συστήματος: Περιλαμβάνει υπολογιστή, αντλία μεταφοράς νερού, φίλτρα, δεξαμενές λιπασμάτων κ.λπ. (το πόσο αυτό προστίθεται μια φορά για θερμοκήπιο μέχρι 10 στρέμματα)», αντικαθίσταται ως εξής:
Κεφαλή συστήματος: Περιλαμβάνει υπολογιστή, αντλία μεταφοράς νερού, φίλτρα, δεξαμενές λιπασμάτων κ.λπ. (το πόσο αυτό προστίθεται μια φορά για θερμοκήπιο μέχρι 10 στρέμματα)
17.500 €

Στον πίνακα 7.7 οι τελευταίες δύο γραμμές αντικαθίστανται ως εξής:

• Περίφραξη με σενάζι 25 €/μέτρο
• Περίφραξη απλή 12 €/μέτρο

Στον πίνακα 7.8 προστίθενται γραμμές ως εξής: Αυτόνομο αγροβολταϊκό με σταθερές βάσεις με ιχνηλάτες (trackers) 2.500 €/kW Αγροβολταϊκό συνδεδεμένο στο δίκτυο με σταθερές βάσεις με ιχνηλάτες (trackers) 1.600 €/kW

Στο Παράρτημα 8, στην ενότητα «Α. Γεωργικά κτίρια και κατασκευές» η παρ. 3 αντικαθίσταται ως εξής: «3. Το συνολικό κόστος ανά τ.μ. των κιβωτίων ISO 668 μαζί με όλο το συνοδό εξοπλισμό τους, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 3.000 €».

Διαβάστε το σχετικό ΦΕΚ

Παράταση στην καταληκτική ημερομηνία υποβολής αιτήσεων φέρνει η 2η τροποποίηση της Παρέμβασης Π3-73-2.9 Επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό και την κατασκευή θερμοκηπίων και προσπελάσιμων στεγάστρων φυτικής παραγωγής.

Με τη νέα απόφαση ως καταληκτική ημερομηνία υποβολής ορίζεται η Τετάρτη, 8 Οκτωβρίου 2025 και ώρα 13:00.

Οι αιτήσεις στήριξης γίνονται ηλεκτρονικά μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων (ΟΠΣΕ).

Επειδή είχε πρόβλημα η πλατφόρμα και δεν ήταν δυνατή η κατάθεση αιτήσεων ήταν αναγκαία η παράταση της ημερομηνίας υποβολής.

Η Δημόσια Δαπάνη της παρούσας πρόσκλησης ανέρχεται σε 150.000.000 ευρώ και συγχρηματοδοτείται από το ΕΓΤΑΑ.

Επιλεξιμότητα γεωργικών εκμεταλλεύσεων

Για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις των υποψηφίων νομικών προσώπων, εφόσον αυτά κατέχουν γεωργική εκμετάλλευση, και των φυσικών προσώπων κατά την ημερομηνία υποβολής αίτησης στήριξης ισχύουν τα εξής:

1. Το σύνολο της γεωργικής εκμετάλλευσης έχει περιληφθεί σε παραδεκτή Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης του έτους 2024.

2. Η γεωργική εκμετάλλευση έχει ελάχιστο μέγεθος παραγωγικής δυναμικότητας (εκφρασμένη ως τυπική απόδοση) το ποσό των 12.000 ευρώ, σύμφωνα με την Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης του έτους 2024.

3. Η γεωργική εκμετάλλευση πληροί τα κοινοτικά πρότυπα που την αφορούν, με εξαίρεση τις εκμεταλλεύσεις των γεωργών νεαρής ηλικίας που εγκαθίστανται για πρώτη φορά και λαμβάνουν προθεσμία συμμόρφωσης.

Ο αιτούμενος προϋπολογισμός (Δημόσια δαπάνη και Ιδιωτική συμμετοχή) των αιτήσεων στήριξης για τα φυσικά πρόσωπα, τα νομικά πρόσωπα και τα συλλογικά σχήματα πρέπει να είναι κατ’ ελάχιστον 30.000 ευρώ και δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό του 1.000.000 ευρώ.

Για τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης της υλοποίησης του επενδυτικού σχεδίου, προβλέπεται χορήγηση προκαταβολής.

Μεγάλη ζήτηση και καλές τιμές, που ξεπερνούν το 1 ευρώ το κιλό, απολαμβάνουν οι παραγωγοί υπαίθριας ντομάτας στην χώρα μας.

Ο κ. Δημοσθένης Μωυσίδης, πρόεδρος του συνεταιρισμού ΓΕΟΚ από την Καστοριά αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι η συγκομιδή υπαίθριας ντομάτας έχει ξεκινήσει εδώ και μια εβδομάδα. Παρά τις υψηλές θερμοκρασίες των προηγούμενων ημερών η παραγωγή κινείται σε καλά επίπεδα για την εποχή, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Έχουμε δημιουργήσει μια ομάδα παραγωγών και τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλον ενδιαφέρον για την καλλιέργεια. Αν και γίνονται πολλές εισαγωγές ντομάτας στην χώρα μας υπάρχει αυξημένη ζήτηση για τις υπαίθριες ντομάτες αυτή την εποχή. Αυτό οφείλεται στην καλή ποιότητα αλλά και στον τουρισμό που έχουμε αυτή την εποχή. Η τιμή παραγωγού είναι αυξημένη κατά 30 έως 40 λεπτά το κιλό σε σχέση με τις θερμοκηπιακές ντομάτες. Αυτή την εποχή ξεπερνά η τιμή τα 1 ευρώ και φτάνει και στο 1,20 ευρώ το κιλό. Μάλιστα έχουμε τόσες ποσότητες που θα μπορούσαμε να κάνουμε και εξαγωγές προς τις χώρες της Μέσης Ανατολής αν δεν υπήρχαν τα προβλήματα με τις πολεμικές επιχειρήσεις. 

Αντίθετα μεγάλη μείωση στρεμμάτων καλλιέργειας έχουμε στην Μεσσηνία που η υπαίθριες ντομάτες έχουν περιοριστεί σε περιοχές με μεγάλο υψόμετρο (Αετός κ.α.). Ο προϊστάμενος της ΔΑΟΚ Τριφυλίας, Αντώνης Παρασκευόπουλος, αναφέρει ότι «τη δεκαετία 2014-2023, η καλλιεργούμενη έκταση της υπαίθριας ντομάτας στη Μεσσηνία μειώθηκε από 3.914 σε 336 στρέμματα (μια πτώση της τάξης του 91,4%) και η παραγωγή από 13.085 τόνους σε 1.275 τόνους (μείωση 90,3%). Η υπαίθρια καλλιέργεια της ντομάτας είχε πάρα πολλά προβλήματα, όπως το έντομο Tuta absoluta, το οποίο ήταν δύσκολο να αντιμετωπισθεί και προκάλεσε πολύ μεγάλες απώλειες. Επίσης, επειδή το περιβάλλον στις υπαίθριες ντομάτες δεν είναι ελεγχόμενο, οι παραγωγοί δεν επέλεγαν προγράμματα ολοκληρωμένης φυτοπαθολογικής προστασίας και προτιμούσαν άλλους τρόπους καταπολέμησης. Σε αυτά πρέπει να προστέσουμε την καστανή ρυτίδωση της ντομάτας, τον περονόσπορο κ.ά. Εκτός από τα προβλήματα φυτοπροστασίας όμως έχουμε και το υψηλό κόστος παραγωγής, που είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά το κέρδος, αφού οι τιμές που έδιναν οι έμποροι δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα».

Όσον αφορά τις εισαγωγές ντομάτας στην χώρα μας, ο κ. Γεώργιος Πολυχρονάκης, Ειδικός Σύμβουλος του Συνδέσμου Εξαγωγέων Incofruit - Hellas, τονίζει στον ΑγροΤύπο ότι από την αρχή του 2025 έως τα τέλη Ιουλίου, ανέρχονται σε 7.200 τόνους, προερχόμενες κυρίως από Ισπανία 800 τόνους, Τουρκία 1.800 τόνους, Πολωνία 1.500 τόνους, Ολλανδία 800 τόνους, ενώ αυξημένους ρυθμούς είχαμε όλο το μήνα Ιούλιο.

Τέλος της επόμενης εβδομάδας αναμένεται να ενεργοποιηθεί η πλατφόρμα για να μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να καταθέσουν αιτήσεις ένταξης στην Παρέμβαση Π3-73-2.9 που αφορά επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό και την κατασκευή θερμοκηπίων και προσπελάσιμων στεγάστρων φυτικής παραγωγής.

Ο προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται σε 150 εκατ. ευρώ, ενώ η πλατφόρμα θα έπρεπε να ανοίξει από 23/06/2025 κάτι που δεν έγινε εφικτό λόγω τεχνικών προβλημάτων.

Επίσης, εντός Σεπτεμβρίου, θα αποφασίσει το ΥπΑΑΤ αν θα υπάρξει παράταση στην τιμολόγηση επενδύσεων κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων εξαιτίας των ζωονόσων (Πανώλη, Ευλογιά).

Ακόμη, αρχές του 2026 αναμένεται η επικείμενη προκήρυξη των νέων Σχεδίων Βελτίωσης για παρελκόμενα και εξοπλισμούς.

Αυτά τονίστηκαν στην συνάντηση εργασίας, που είχε η πρόεδρος και οι εκπρόσωποι της Ένωσης Κατασκευαστών Γεωργικών Μηχανημάτων Ελλάδος (ΕΚΑΓΕΜ) με τη νέα Γενική Γραμματέα Κοινοτικών Πόρων και Υποδομών, Αργυρώ Ζέρβα.

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, οι εκπρόσωποι της ΕΚΑΓΕΜ παρουσίασαν με τεκμηριωμένο τρόπο τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα μέλη της Ένωσης κατά την υλοποίηση επενδυτικών προγραμμάτων που αφορούν κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις θερμοκηπιακού τύπου.

Τόνισαν τις καθυστερήσεις στις αδειοδοτήσεις, αλλά κυρίως τη συστηματική αδυναμία πρόσβασης στις μονάδες, λόγω των απαγορεύσεων εισόδου από τις κρατικές Κτηνιατρικές Υπηρεσίες, εξαιτίας επιβεβαιωμένων ζωονόσων (Πανώλη, Ευλογιά).

Η συνεχιζόμενη έκδοση σχετικών εγκυκλίων και ο χαρακτηρισμός πολλών περιοχών ως «κόκκινες ζώνες» συνιστούν κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και αντικειμενικά εμπόδια ανωτέρας βίας, καθιστώντας ανέφικτη την υλοποίηση των έργων από τις κατασκευαστικές εταιρείες, παρά τη βούληση των δικαιούχων και των κατασκευαστών.

Το αίτημα του κλάδου είναι σαφές: Να δοθεί παράταση στην τιμολόγηση έως και το τέλος του Α’ τριμήνου του 2026, προκειμένου να ολοκληρωθούν με ρεαλιστικό και δίκαιο τρόπο οι υφιστάμενες επενδύσεις.

Η Ένωση πρότεινε στη Γενική Γραμματέα να εξετάσει το ενδεχόμενο κήρυξης της επιδημίας ζωονόσων ως Κατάστασης Έκτακτης Ανάγκης, ώστε να υπάρξει επίσημη παρέμβαση από το Υπουργείο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τεκμηρίωση μπορεί να παρασχεθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου, χωρίς να απαιτείται η επιβάρυνση του ιδιωτικού τομέα για την καταγραφή και επιβεβαίωση των πληττόμενων περιοχών.

Από την πλευρά της Γενικής Γραμματείας, ο κ. Δημήτριος Παππάς ανέφερε τις παρατάσεις που έχουν δοθεί έως σήμερα, και παρέπεμψε την Ένωση στον νέο Γενικό Γραμματέα Αγροτικής Ανάπτυξης, κ. Πρωτοψάλτη, για περαιτέρω ενέργειες. Ωστόσο, τονίστηκε η ανάγκη να υπάρξει επίσημη απάντηση στο σχετικό αίτημα εντός Σεπτεμβρίου, ώστε να προγραμματιστούν οι επόμενες κινήσεις του κλάδου εγκαίρως.

Όσον αφορά την επικείμενη προκήρυξη των νέων Σχεδίων Βελτίωσης για παρελκόμενα και εξοπλισμούς, η Γενική Γραμματέας επιβεβαίωσε ότι ο αρχικός προγραμματισμός για προκήρυξη στις αρχές του 2026 παραμένει σταθερός, διαψεύδοντας σχετικές φήμες περί αναβολής για το 2027.

Ενημερώθηκε επίσης η ΕΚΑΓΕΜ για την ενεργοποίηση του πληροφοριακού συστήματος ηλεκτρονικής υποβολής αιτήσεων στην Παρέμβαση Π3-73-2.9.1 (θερμοκήπια) στα τέλη της επόμενης εβδομάδας.

Η συνάντηση ολοκληρώθηκε με την κοινή αναγνώριση της ανάγκης συνεχούς και θεσμικής διαβούλευσης με τον κατασκευαστικό κλάδο, ώστε οι τεχνικές και διοικητικές παράμετροι των προγραμμάτων να διαμορφώνονται με ρεαλισμό, λειτουργικότητα και προοπτική.

Η Ένωση Κατασκευαστών Γεωργικών Μηχανημάτων Ελλάδος δηλώνει την πλήρη διαθεσιμότητά της για διάλογο και τεχνική υποστήριξη, με στόχο την αποτελεσματική ολοκλήρωση των υφιστάμενων σχεδίων και την προετοιμασία ενός βιώσιμου και εφικτού πλαισίου επενδύσεων για το μέλλον, εκπροσωπώντας με συνέπεια τα μέλη της.

Παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα οι τιμές παραγωγού στα καρπούζια, ενώ με τις υψηλές θερμοκρασίες αναμένεται να υπάρξουν απώλειες στην παραγωγή.

Οι τιμές παραγωγού φέτος έπεσαν ακόμη και κάτω από τα 10 λεπτά το κιλό, ενώ πολλές ποσότητες έμειναν ασυγκόμιστες και σάπισαν στα χωράφια.

Οι υψηλές θερμοκρασίες όμως, που έχουμε αυτή την περίοδο στην χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό, αναμένεται να αυξήσουν την ζήτηση και να φέρουν μια άνοδο των τιμών.

Ο κ. Ανδρέας Βασιλόπουλος, παραγωγός καρπουζιού από την Αμαλιάδα, αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι ολοκληρώθηκαν στις περισσότερες περιοχές της Ηλείας οι κοπές των καρπουζιών, ενώ συγκομιδές γίνονται τώρα σε κάποιες όψιμες περιοχές (Πηνεία κ.α.). Φέτος είχαμε προβλήματα στις φυτεύσεις λόγω καιρικών συνθηκών και πήγε πίσω η καλλιέργεια. Αποτέλεσμα όταν βγήκαν τα καρπούζια της περιοχής στην αγορά να έχουμε μεγάλες ποσότητες και από άλλες σκάλες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να πέσουν απότομα οι τιμές. Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα καλής ποιότητας καρπούζια είχαν τιμή στα 18 λεπτά το κιλό, όταν το μέσο κόστος παραγωγής κυμαίνεται από 800 - 1.100 ευρώ και η μέση απόδοση είναι 5 τόνοι στο στρέμμα. Τα περισσότερα καρπούζια όμως έφυγαν σε πολύ εξευτελιστικές τιμές ή σάπισαν στα χωράφια. 

Ο κ. Θανάσης Παλούκης, παραγωγός και γεωπόνος, από τη Βόνιτσα της Αιτωλοακαρνανίας, τονίζει στον ΑγροΤύπο ότι ακόμη και αυτή την περίοδο είναι σε χαμηλά επίπεδα οι τιμές των καρπουζιών. Φαίνεται ότι φέτος είχαμε αύξηση των στρεμμάτων καλλιέργειας και πολλές ποσότητες αλλά και η ζήτηση δεν είναι η αναμενόμενη για την εποχή. Οι τιμές παραγωγού αυτή την περίοδο είναι στα 18 έως 20 λεπτά το κιλό. Με τόσο υψηλές θερμοκρασίες οι κοπές στα καρπούζια γίνονται νωρίς το πρωί. Επίσης έχουν μεγάλες ανάγκες άρδευσης γιατί κινδυνεύουν να πάθουν εγκαύματα και γίνονται μη εμπορεύσιμα. Από τον Μάρτιο ξεκινάω να κάνω τις φυτεύσεις (3 ετησίως) και έχω παραγωγή μέχρι και τον Σεπτέμβριο.

Ο κ. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, έμπειρος παραγωγός και έμπορος από την Τερψιθέα της Τριφυλίας, τονίζει στον ΑγροΤύπο ότι μόλις ξεκίνησα τις κοπές καρπουζιών της δεύτερης φύτευσης. Η εικόνα της αγοράς σήμερα δεν έχει καμιά σχέση με το πρώιμο καρπούζι χαμηλής κάλυψης που είχαμε στην περιοχή. Οι τιμές έχουν μειωθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ενώ οι βαρέλες που πάνε κυρίως για εξαγωγή παραμένουν απούλητες. Τα στρογγυλά καρπούζια πάνε κυρίως στην εγχώρια αγορά. Γενικότερα έχουμε μειωμένη ζήτηση και τα καρπούζια κινδυνεύουν να σαπίσουν στα χωράφια.

Ο κ. Χρήστος Παπανικολάου, παραγωγός και γεωπόνος από την Λάρισα, αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι φέτος φαίνεται ότι είχαμε αύξηση των στρεμμάτων καλλιέργειας και της παραγωγής καρπουζιών. Οι βαρέλες πάνε κυρίως για εξαγωγή, ενώ τα στρογγυλά στην εγχώρια αγορά. Κάνω φύτευση τον Μάιο και από την προηγούμενη εβδομάδα ξεκίνησα τις κοπές. Αναμένεται να έχω παραγωγή μέχρι και τον Σεπτέμβριο. Φέτος χάθηκαν κάποιες κρίσιμες ημέρες (λόγω απεργίας των ναυτικών) για τις εξαγωγές καρπουζιών. Αυτό έδωσε την ευκαιρία σε τρίτες χώρες (Τουρκία κ.α.) να κερδίσουν κάποιες αγορές της Ευρώπης. Ωστόσο φαίνεται ότι το τελευταίο διάστημα αλλάζει αυτή η εικόνα και άρχισαν να φεύγουν ξανά οι βαρέλες για εξαγωγές. Ήδη έφυγε το πρώτο μου φορτίο με καρπούζια για Γερμανία. Όσον αφορά τα στρογγυλά είχε μια ζήτηση για εξαγωγή προς τις χώρες των Βαλκανίων μέχρι που βγήκαν τα καρπούζια της Αλβανίας με χαμηλότερες τιμές. Οι υψηλές θερμοκρασίες θα φέρουν απώλειες στην παραγωγή αλλά παράλληλα θα τονώσουν την ζήτηση. Το επόμενο διάστημα και όσο θα μειώνονται οι ποσότητες των καρπουζιών θα υπάρξει και μια αύξηση των τιμών.