Πώς το δηλητήριο της αράχνης οδηγεί σε επανάσταση στη γεωργία

Ο αλευρώδης Bemisia tabaci είναι γνωστός στους παραγωγούς για τη χαρακτηριστική “άσπρη σκόνη” στα φύλλα. Τρέφεται απομυζώντας τους χυμούς των φυτών, προκαλεί κιτρίνισμα και καπνιά, ενώ λειτουργεί και ως φορέας ιώσεων που επηρεάζουν την παραγωγή και την ποιότητα των καρπών.

Τα φυτά μπορεί να μην μπορούν να «τρέξουν» μακριά από τους εχθρούς τους, όμως διαθέτουν ένα ολόκληρο «οπλοστάσιο» άμυνας. Σε αυτό το πλαίσιο, ερευνητές του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, σε συνεργασία με τον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, αξιολόγησαν διαφορετικούς γενοτύπους πεπονιού από τη συλλογή της Τράπεζας Διατήρησης Γενετικού Υλικού του Οργανισμού, καθώς και ορισμένες εμπορικές ποικιλίες, για να διαπιστώσουν πόσο ευάλωτοι ή ανθεκτικοί είναι απέναντι στον αλευρώδη (Bemisia tabaci), έναν από τους σημαντικότερους εχθρούς των κολοκυνθοειδών.

Πειράματα μικρής και μεγάλης διάρκειας

Στα πειράματα μικρής διάρκειας, κάθε φυτό εκτέθηκε σε δέκα ενήλικα θηλυκά του αλευρώδη μέσα σε ειδικούς μικροκλωβούς. Μετά από πέντε ημέρες, οι ερευνητές κατέγραψαν την επιβίωση και την ωοτοκία των εντόμων. Η ανάλυση έδειξε ότι ο γενότυπος M83-06 παρουσίασε σημαντικά μικρότερη ωοτοκία σε σχέση με τις εμπορικές ποικιλίες Anana και Rugoso, καθώς και άλλους γενότυπους.
Όπως σημειώθηκε στην παρουσίαση, η διαφορά αυτή καταγράφηκε σταθερά σε όλες τις επαναλήψεις, υποδεικνύοντας ότι ο συγκεκριμένος γενότυπος επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα των θηλυκών του αλευρώδη.

Αντίστοιχα, σε πειράματα μεγάλης διάρκειας (ενός μήνα), οι πληθυσμοί του αλευρώδη εξελίχθηκαν διαφορετικά ανάλογα με την ποικιλία. Η Anana φάνηκε να φιλοξενεί μεγαλύτερους πληθυσμούς εντόμων, ενώ ο M83-06 και άλλοι παραδοσιακοί γενότυποι εμφάνισαν σαφώς μικρότερη αύξηση.
Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν ότι η ποικιλία του φυτού επηρεάζει τον ρυθμό ανάπτυξης του εντόμου.

Επιλογές και προτιμήσεις

Σε δοκιμές διπλής επιλογής, όπου τα έντομα μπορούσαν να επιλέξουν μεταξύ δύο φυτών, παρατηρήθηκε ότι ο αλευρώδης προτιμούσε τις πιο ευαίσθητες ποικιλίες, όπως φάνηκε και από τα προηγούμενα πειράματα. Στα ίδια πειράματα, η προτίμηση εκφράστηκε με μεγαλύτερο αριθμό ενηλίκων που εγκαταστάθηκαν στα φύλλα της Anana ήδη μέσα στις πρώτες ώρες από την έκθεση.

Ο ρόλος των μορφολογικών χαρακτηριστικών

Παράλληλα, μελετήθηκαν μορφολογικά χαρακτηριστικά των φυτών, όπως το πάχος φύλλου και βλαστού και ο αριθμός αδενωδών τριχών. Οι ερευνητές εντόπισαν σαφείς διαφορές ανάμεσα στις ποικιλίες και τους γενότυπους — με τις εμπορικές ποικιλίες να έχουν γενικά μεγαλύτερη πυκνότητα τριχών και τα παραδοσιακά υλικά να διαφέρουν ως προς το πάχος του φύλλου. Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, τέτοιες διαφοροποιήσεις μπορούν να επηρεάσουν την προσκόλληση και τη διατροφή των εντόμων.

Πρακτική σημασία

Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης δεν μένουν στο εργαστήριο. Ανοίγουν τον δρόμο για την αξιοποίηση ανθεκτικών γενοτύπων πεπονιού σε προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης εχθρών, όπου η γνώση της συμπεριφοράς του αλευρώδη σε κάθε ποικιλία μπορεί να καθοδηγήσει πιο στοχευμένες επιλογές.

Για τον παραγωγό, αυτό σημαίνει πρακτικά λιγότερες ανάγκες για χημικές επεμβάσεις και μικρότερο ρίσκο δευτερογενών προσβολών, χωρίς να θυσιάζεται η παραγωγή. Η ανθεκτικότητα που “κουβαλά” το ίδιο το φυτό μπορεί να αποτελέσει ένα ακόμη εργαλείο για πιο βιώσιμη, περιβαλλοντικά φιλική και οικονομικά αποδοτική καλλιέργεια.

Με τη συμμετοχή πλήθους επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, έπεσε την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου η αυλαία του 20ού Πανελλήνιου Εντομολογικού Συνεδρίου, που φιλοξενήθηκε φέτος στη Μυτιλήνη. Η διοργάνωση άφησε πίσω της μια πλούσια παρακαταθήκη γνώσης, γόνιμων συζητήσεων και συνεργασιών που αναμένεται να διαμορφώσουν τη νέα εποχή της ελληνικής εντομολογικής έρευνας.

Επιστήμη σε διάλογο

Για τέσσερις ημέρες, περισσότεροι από 200 ερευνητές, γεωτεχνικοί και φοιτητές αντάλλαξαν απόψεις και παρουσίασαν πρωτότυπες προφορικές και εικονογραφημένες εργασίες, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα θεματικών: Βιολογία και Οικολογία εντόμων, Βιολογική και άλλες μέθοδοι αντιμετώπισης, Αλληλεπιδράσεις Εντόμων–Φυτών–Βιοποικιλότητα, Έντομα Υγειονομικής Σημασίας και Αποθηκευμένων Προϊόντων, καθώς και Εκτροφή Εντόμων.

Οι τρεις ειδικές εισηγήσεις από διακεκριμένους επιστήμονες του εξωτερικού προσέφεραν διεθνή διάσταση στη συζήτηση, εστιάζοντας σε ζητήματα όπως:

η διαμόρφωση αγροτικών τοπίων φιλικών προς τη βιοποικιλότητα χωρίς απώλεια παραγωγικότητας,

η συμπεριφορά παρασιτοειδών και οι μηχανισμοί αλληλεπίδρασης με τους ξενιστές,

και η συμβολή της βιοτεχνολογίας στη μάχη κατά των επιβλαβών εντόμων.

Καινοτομία και συνεργασία

Οι Στρογγυλές Τράπεζες αποτέλεσαν έναν από τους πιο ζωντανούς πυρήνες του συνεδρίου, συγκεντρώνοντας επιστήμονες, επαγγελματίες του χώρου και φοιτητές γύρω από κρίσιμα ζητήματα, όπως οι νέες τεχνολογίες αντιμετώπισης επιβλαβών οργανισμών και η σημασία της φυτουγείας στην καθημερινότητα. Η συζήτηση ανέδειξε τη σύνδεση μεταξύ της βασικής έρευνας και της αγροτικής πράξης, αλλά και την ανάγκη για εκπαίδευση και μεταφορά γνώσης σε παραγωγούς και γεωτεχνικούς.

Οι νέες γενιές στο προσκήνιο

Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η έντονη παρουσία νέων ερευνητών, που παρουσίασαν αποτελέσματα πρωτοποριακών πειραμάτων και ερευνητικών προσεγγίσεων. Η αλληλεπίδραση μεταξύ καταξιωμένων και νέων επιστημόνων δημιούργησε μια δυναμική ώσμωση εμπειρίας και φρέσκιας σκέψης, στοιχείο που χαρακτηρίζει πλέον τα εντομολογικά συνέδρια της χώρας.

Ευχαριστίες και χορηγοί

Η Οργανωτική Επιτροπή και η Εντομολογική Εταιρεία Ελλάδος εξέφρασαν θερμές ευχαριστίες προς όλους τους φορείς, οργανισμούς και επιχειρήσεις που στήριξαν τη διοργάνωση.
Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε με την επιστημονική υποστήριξη του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ χορηγοί και υποστηρικτές συνέβαλαν καθοριστικά στην επιτυχή διεξαγωγή του.
Χορηγός επικοινωνίας του συνεδρίου για άλλη μια χρονιά, είναι ο ΑγροΤύπος και το περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία.

Επίλογος με προοπτική

Στην τελετή λήξης, ο Πρόεδρος της Εντομολογικής Εταιρείας Ελλάδος, καθηγητής Διονύσιος Περδίκης, ευχαρίστησε όλους τους συμμετέχοντες, τονίζοντας πως «η εντομολογία στην Ελλάδα εξελίσσεται, ενώνει και δημιουργεί». Η επίσημη λήξη του συνεδρίου σηματοδότησε το τέλος ενός κύκλου επιστημονικών ανακοινώσεων, αλλά και την αρχή νέων συνεργασιών και προκλήσεων για την επόμενη ημέρα.

Το ραντεβού ανανεώνεται για το 21ο Πανελλήνιο Εντομολογικό Συνέδριο, με περισσότερη γνώση, εξωστρέφεια και κοινό στόχο: τη γεφύρωση της έρευνας με την πράξη, για μια βιώσιμη και καινοτόμο φυτοπροστασία.

Προφυτρωτικό και πρώιμα μεταφυτρωτικό ζιζανιοκτόνο με υπολειμματική δράση, για την καταπολέμηση ετήσιων πλατύφυλλων και αγρωστωδών ζιζανίων σε αμπέλι και δενδρώδεις καλλιέργειες.

H εταιρεία SIPCAM ΕΛΛΑΣ ΜΟΝ. Α.Ε. ανακοινώνει τα εξής:

Είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας ενημερώσουμε ότι με την υπ’ αρ. 240520/09.09.2025 Υπουργική Απόφαση, χορηγήθηκε άδεια διάθεσης στην αγορά για το προϊόν REXXAR® (αρ. άδειας 70596), με δ.ο. clomazone 36% β/ο.

Το REXXAR® είναι εγκεκριμένο στις καλλιέργειες:

• αμπέλι, μηλιά, αχλαδιά, κυδωνιά, μουσμουλιά, ιαπωνική μουσμουλιά, ροδακινιά, δαμασκηνιά, βερικοκιά, κερασιά, ελιά, πορτοκαλιά, λεμονιά, γκρέιπφρουτ, μανταρινιά, λάιμ, καρυδιά, αμυγδαλιά, φουντουκιά, καστανιά και ακτινιδιά.

Το REXXAR® ελέγχει τα ζιζάνια:

• Ήρα, Μουχρίτσα, Αγριοτοματιά, Λουβουδιά, Στελλάρια, Δωδεκάνθι, Ήμερο σινάπι, Αντράκλα, Καλεντούλα, Πικρίς, Βλήτο τραχύ, Kίρσιο, Άγρια ρόκα, Κόνυζα, Άγριο γεράνιο, Μολόχα, Μαρτιάκο, Zωχό, Αγριοράδικο, Βερόνικα, Πορφυρή κύπερη, Καψέλλα και Lactuca denticulata Παρουσιάζει εκλεκτικότητα ακόμα και σε νεαρές φυτείες, ενώ διαθέτει πρωτοποριακή μορφή τυποποίησης υπό τη μορφή αιωρήματος μικροκαψουλών.

Λόγω του διαφορετικού τρόπου δράσης σε σχέση με άλλα ζιζανιοκτόνα, είναι εργαλείο διαχείρισης ανθεκτικότητας σε διάφορα ζιζάνια, σε όλες τις καλλιέργειες.

Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε απευθυνθείτε στην εταιρεία SIPCAM ΕΛΛΑΣ ΜΟΝ. Α.Ε. και στους συνεργάτες γεωπόνους σε κάθε περιοχή.

Οι πρόσφατες βροχοπτώσεις και η σταδιακή πτώση της θερμοκρασίας δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη του περονοσπόρου της πατάτας, μιας από τις σοβαρότερες και καταστροφικότερες ασθένειες της καλλιέργειας. Ο μύκητας Phytophthora infestans μπορεί να καταστρέψει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ολόκληρο το χωράφι, εάν δεν ληφθούν εγκαίρως προληπτικά μέτρα προστασίας.

Οι φθινοπωρινές πατατοφυτείες στις περιοχές Αιτωλοακαρνανίας, Αχαΐας, Ηλείας, Μεσσηνίας, Κεφαλληνίας, Ζακύνθου και Ιθάκης βρίσκονται αυτή την περίοδο σε ευπαθές στάδιο απέναντι στον περονόσπορο. Οι γεωπόνοι προειδοποιούν ότι ο συνδυασμός πλημμυρισμένων εδαφών με δροσερό και υγρό καιρό δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη του παθογόνου και την εκδήλωση επιδημικών φαινομένων.

Όπως τονίζει το Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Αχαΐας, οι παρατεταμένες υγρασίες και οι χαμηλότερες θερμοκρασίες των τελευταίων ημερών έχουν δημιουργήσει ιδιαίτερα πρόσφορες συνθήκες για την εξάπλωση του περονοσπόρου, καθιστώντας αναγκαία την έγκαιρη προληπτική προστασία.

Πώς εκδηλώνεται η ασθένεια

Ο περονόσπορος προσβάλλει φύλλα, στελέχη και κονδύλους της πατάτας. Στα φύλλα εμφανίζονται αρχικά ανοιχτοπράσινες κηλίδες που σύντομα παίρνουν καστανό χρώμα, ενώ στην κάτω επιφάνειά τους σχηματίζεται λευκό «χνούδι» – οι καρποφορίες του μύκητα. Όταν η υγρασία παραμένει υψηλή, οι κηλίδες εξαπλώνονται ραγδαία, καταλαμβάνοντας ολόκληρο το φύλλωμα.

Στα στελέχη σχηματίζονται σκουρόχρωμες νεκρωτικές περιοχές, ενώ σε έντονες προσβολές το υπέργειο μέρος των φυτών νεκρώνεται και η καλλιέργεια αποκτά όψη «καψαλισμένης».
Οι κόνδυλοι, όταν μολυνθούν, εμφανίζουν καστανές έως κοκκινωπές κηλίδες και εσωτερικό μεταχρωματισμό τύπου «σκουριάς». Οι σήψεις αυτές μπορεί να επιδεινωθούν αργότερα στην αποθήκευση, ειδικά αν η συγκομιδή γίνει σε βροχερό καιρό ή αν δεν αφαιρεθεί εγκαίρως το υπέργειο τμήμα των φυτών.

Ευνοϊκές συνθήκες και εξάπλωση

Η ασθένεια ξεκινά συνήθως από μολυσμένο πατατόσπορο ή από κονδύλους που παρέμειναν στο χωράφι από την προηγούμενη καλλιέργεια, οι οποίοι φυτρώνουν και αποτελούν πηγή μολύσματος. Πηγή μόλυνσης μπορεί επίσης να είναι οι ασθενείς κόνδυλοι που απορρίπτονται στις άκρες του χωραφιού κατά τη συγκομιδή. Σύμφωνα με το Κέντρο Προστασίας Φυτών Αχαΐας, οι πρόσφατες βροχοπτώσεις, η σταδιακή πτώση της θερμοκρασίας και τα πλημμυρισμένα εδάφη συντελούν στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ανάπτυξη του παθογόνου, ιδιαίτερα στις φθινοπωρινές πατατοφυτείες που βρίσκονται σε ευπαθές στάδιο.

Η εξάπλωση του περονοσπόρου ευνοείται από εναλλαγές ψυχρού και θερμού καιρού με παράλληλες νεφώσεις και βροχοπτώσεις. Δύο συνεχόμενες ημέρες με θερμοκρασία πάνω από 10°C και σχετική υγρασία άνω του 90% για τουλάχιστον 11 ώρες είναι ιδανικές για την ανάπτυξη του μύκητα Phytophthora infestans. Νύχτες με υψηλή υγρασία που ακολουθούνται από νεφοσκεπείς, βροχερές ημέρες με ψιχάλες ή ομίχλες δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για μολύνσεις, ενώ θερμοκρασίες πάνω από 25°C και ξηρός καιρός αναστέλλουν προσωρινά την εξέλιξη της ασθένειας. Για τον λόγο αυτό, ο περονόσπορος στη χώρα μας είναι πιο επικίνδυνος το φθινόπωρο και, σε μικρότερο βαθμό, την άνοιξη όταν επικρατεί βροχερός καιρός.

Μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης

Οι γεωπόνοι συνιστούν στους παραγωγούς να δώσουν έμφαση στην προληπτική προστασία, καθώς ο περονόσπορος είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιοριστεί μετά την εγκατάστασή του.
Ειδικότερα, το Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Αχαΐας προτείνει οι φυτείες που βρίσκονται σε ευαίσθητο στάδιο προσβολής — δηλαδή όταν το ύψος των φυτών ξεπερνά τα 15–20 εκατοστά — να προστατεύονται με επτά ημερήσιες επεμβάσεις, φροντίζοντας να καλύπτεται επαρκώς και το νέο φύλλωμα. Όπως επισημαίνει το Κέντρο, η προστασία πρέπει να είναι κυρίως προληπτική, ώστε να αποτραπεί η εγκατάσταση του παθογόνου.

Παράλληλα, συστήνονται καλλιεργητικά μέτρα όπως η επιλογή υγιούς πατατόσπορου, η καταστροφή των “εθελοντών” φυτών που φυτρώνουν από παλιούς κονδύλους, το καλό παράχωμα (ώστε οι νέοι κόνδυλοι να βρίσκονται σε βάθος τουλάχιστον 10–15 εκ.) και η έγκαιρη απομάκρυνση του υπέργειου μέρους των φυτών περίπου 15 ημέρες πριν τη συγκομιδή, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος προσβολής των κονδύλων.

Όσον αφορά τους ψεκασμούς, προτιμάται η εναλλαγή μυκητοκτόνων επαφής, διελασματικής και διασυστηματικής δράσης, για να αποφευχθεί η ανάπτυξη ανθεκτικότητας του μύκητα. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στη μη επαναλαμβανόμενη χρήση σκευασμάτων της ίδιας ομάδας δραστικών ουσιών, όπως των φαινυλαμιδίων (π.χ. benalaxyl, metalaxyl-M).

Τέλος, υπενθυμίζεται ότι οι παραγωγοί πρέπει να χρησιμοποιούν μόνο εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες της ετικέτας, τις δοσολογίες και τα μέτρα προστασίας για τον χρήστη και το περιβάλλον. Η εναλλαγή σκευασμάτων διαφορετικής ομάδας δράσης παραμένει κρίσιμη για την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας του παθογόνου.

Επαγρύπνηση και έγκαιρη δράση

Ο περονόσπορος της πατάτας παραμένει μία από τις πιο επικίνδυνες ασθένειες της καλλιέργειας, ικανή να προκαλέσει σοβαρές απώλειες σε παραγωγή και ποιότητα. Με την εμφάνιση των πρώτων βροχοπτώσεων και τη σταδιακή πτώση της θερμοκρασίας, οι συνθήκες στις φθινοπωρινές πατατοφυτείες της Δυτικής Ελλάδας και των Ιονίων Νήσων καθίστανται ιδιαίτερα ευνοϊκές για την ανάπτυξη του παθογόνου. Οι παραγωγοί στις περιοχές αυτές καλούνται να βρίσκονται σε αυξημένη ετοιμότητα, παρακολουθώντας τα φυτά και εφαρμόζοντας συστηματικά προληπτικά μέτρα, όπως συνιστούν οι γεωπονικές υπηρεσίες.

Η έγκαιρη δράση αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα για την αποφυγή εκτεταμένων ζημιών. Η συνεχής παρακολούθηση των φυτειών, η εφαρμογή ψεκασμών σε τακτά χρονικά διαστήματα και η τήρηση των οδηγιών για τη χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την προστασία της καλλιέργειας. Η πιστή εφαρμογή των γεωπονικών συστάσεων και η πρόληψη πριν από την εγκατάσταση της ασθένειας παραμένουν το πιο αποτελεσματικό «όπλο» απέναντι σε έναν μύκητα που συγκαταλέγεται στους πιο επιθετικούς εχθρούς της πατάτας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πηγές:

Δελτίο Γεωργικών Προειδοποιήσεων Φυτοπροστασίας – Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Αχαΐας

Περιοδικό Γεωργία και Κτηνοτροφία, «Ο περονόσπορος της πατάτας και η αντιμετώπισή του», Έτος 2008, Τεύχος 4, σελ. 38–42.

Αυξημένες προσβολές από τον μύκητα Gnomonia leptostyla, υπεύθυνο για την ανθράκωση της καρυδιάς, παρατηρούνται αυτή την περίοδο σε καρυδεώνες, σύμφωνα με το Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Βόλου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Όπως τονίζει το Κέντρο, οι προσβολές είναι σοβαρές σε περιπτώσεις όπου δεν έγιναν επαρκείς ψεκασμοί ή δεν επιτεύχθηκε καλή κάλυψη με το ψεκαστικό υγρό. Παράλληλα, παρατηρούνται αυξημένα συμπτώματα σε καρυδεώνες όπου το κλάδεμα και ο τρόπος άρδευσης δημιούργησαν υψηλή σχετική υγρασία στην κόμη, ευνοώντας την εξάπλωση του παθογόνου.

Ο μύκητας και η εξέλιξη της ασθένειας

Ο μύκητας Gnomonia leptostyla (της οικογένειας Gnomoniaceae), με ατελή μορφή γνωστή ως Marssonina juglandis, προσβάλλει κυρίως το φύλλωμα και τους καρπούς της καρυδιάς. Οι προσβολές προκαλούν σημαντική φυλλόπτωση και εξασθένηση των δέντρων, με αποτέλεσμα μειωμένη παραγωγή και υποβάθμιση της ποιότητας των καρπών.

Ο μύκητας διαχειμάζει στα προσβεβλημένα φύλλα που πέφτουν στο έδαφος, όπου σχηματίζει περιθήκια. Την άνοιξη, ελευθερώνονται ασκοσπόρια που προκαλούν τις πρώτες προσβολές στα νεαρά φύλλα, ενώ στη συνέχεια εμφανίζονται δευτερογενείς μολύνσεις στη νέα βλάστηση μέσω των κονιδίων. Οι υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με χαμηλή ατμοσφαιρική υγρασία επιβραδύνουν την εξέλιξη της ασθένειας, ωστόσο σε συνθήκες παρατεταμένης υγρασίας ευνοείται η εξάπλωσή της.

Συμπτώματα

Η ανθράκωση προκαλεί εκτεταμένες ζημιές στο φύλλωμα, πρόωρη φυλλόπτωση και εξασθένηση των δέντρων, με αποτέλεσμα μείωση της παραγωγής και υποβάθμιση της ποιότητας των καρπών.

Στα φύλλα εμφανίζονται φαιές πολυγωνικές κηλίδες με γκριζωπό κέντρο. Σε προχωρημένο στάδιο, τα φύλλα κιτρινίζουν και πέφτουν πρόωρα.

Στους καρπούς, ιδιαίτερα στο εξωκάρπιο, παρατηρούνται πολυάριθμες φαιόμαυρες κηλίδες, ξηρές και περιορισμένες, που συχνά προκαλούν υποβάθμιση του εμπορεύσιμου προϊόντος.

Σε σοβαρές προσβολές, τα δέντρα εμφανίζουν σημαντική αραίωση φυλλώματος και γενική εξασθένηση, ενώ σε συνθήκες υψηλής υγρασίας ο μύκητας εξαπλώνεται γρήγορα στη νεαρή βλάστηση, προκαλώντας διαδοχικές μολύνσεις μέσα στην καλλιεργητική περίοδο.

Συστάσεις και μέτρα αντιμετώπισης

Όπως αναφέρει το Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Βόλου, επειδή ο μύκητας διαχειμάζει στα προσβεβλημένα όργανα που πέφτουν στο έδαφος, απαιτείται λήψη μέτρων για τον περιορισμό του πρωτογενούς μολύσματος:

1. Απομάκρυνση και κάψιμο των ξερών, πεσμένων στο έδαφος φύλλων ή ενσωμάτωσή τους με ελαφρύ φρεζάρισμα.

2. Σε περίπτωση μεγάλης προσβολής, ψεκασμός των φύλλων με χαλκούχο σκεύασμα, πριν ή μετά την πτώση τους στο έδαφος.

3. Σωστό κλάδεμα ώστε να εξασφαλίζεται καλός αερισμός των δέντρων.

Υπενθυμίζεται ότι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο εγκεκριμένα για την καλλιέργεια φυτοπροστατευτικά προϊόντα, ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες που αναγράφονται στην ετικέτα των σκευασμάτων.

Πηγές:

Ρούσκας Δ. Η Καρυδιά & η καλλιέργειά της. Περιοδικό Γεωργία – Κτηνοτροφία, έτος 2013/ τεύχος 10, σελ. 40–58.

Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Βόλου – Γεωργική Προειδοποίηση 07/10/2025

Καθώς οι φθινοπωρινές φυτεύσεις τομάτας μπαίνουν μπροστά, η υγρασία και οι ήπιες θερμοκρασίες δημιουργούν ιδανικές συνθήκες όχι μόνο για την ανάπτυξη των νεαρών φυτών, αλλά και για την εγκατάσταση της Tuta absoluta.Το φθινόπωρο είναι η περίοδος που κρίνει την ισορροπία της καλλιέργειας: αν η πρόληψη αργήσει, ο εχθρός δύσκολα ελέγχεται αργότερα. 

Ο φθινοπωρινός κύκλος 

Το έντομο έχει καθιερωθεί πλέον ως ο σοβαρότερος εχθρός της καλλιέργειας τομάτας. Επηρεάζει τόσο τις υπαίθριες όσο και τις θερμοκηπιακές φυτεύσεις, όμως αυτή την εποχή, οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι στα θερμοκήπια που μόλις μπαίνουν σε φύτευση. Οι πρώτες γενιές του εντόμου βρίσκουν ιδανικές συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας και εγκαθίστανται εύκολα, αν δεν ληφθούν μέτρα από την αρχή.

Οι προνύμφες του εντόμου δημιουργούν στοές στα φύλλα, στους βλαστούς και στους καρπούς, μειώνοντας σημαντικά την εμπορεύσιμη παραγωγή. Αν το έντομο εγκατασταθεί, η αντιμετώπιση είναι δαπανηρή και συχνά ανεπαρκής γι’ αυτό η έμφαση πρέπει να δοθεί στην πρόληψη και τον έγκαιρο έλεγχο.

Προληπτική θωράκιση του θερμοκηπίου

Η μάχη με την Tuta absoluta κρίνεται πριν καν φυτευτεί το πρώτο φυτό. Ένα «καθαρό ξεκίνημα» μειώνει δραστικά τις πιθανότητες να εγκατασταθεί το έντομο μέσα στο θερμοκήπιο.

Ο σχολαστικός καθαρισμός του χώρου είναι βασικός: τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας πρέπει να απομακρύνονται και να καταστρέφονται, όχι να συγκεντρώνονται έξω από το θερμοκήπιο. Τα ζιζάνια-ξενιστές γύρω από τον περίβολο πρέπει επίσης να εκριζώνονται, γιατί συχνά φιλοξενούν τα πρώτα στάδια του εντόμου.

Παράλληλα, ο παραγωγός χρειάζεται να «σφραγίσει» το θερμοκήπιο: προθάλαμος με διπλές πόρτες, εντομοστεγή δίχτυα στα ανοίγματα και χρήση υγιών φυταρίων με φυτοϋγειονομικό διαβατήριο. Τέλος, πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση νέας καλλιέργειας δίπλα σε παλιά, που μπορεί να λειτουργήσει ως δεξαμενή μόλυνσης. Όσο πιο καθαρά ξεκινά ένα θερμοκήπιο, τόσο λιγότερες επεμβάσεις χρειάζεται αργότερα.

Παρακολούθηση και έλεγχος πληθυσμού

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της Tuta absoluta ξεκινά πάντοτε από τη σωστή παρακολούθηση. Οι παγίδες φερομόνης τύπου «Δ» τοποθετούνται περίπου δύο εβδομάδες πριν τη φύτευση, κυρίως κοντά στις εισόδους του θερμοκηπίου, και λειτουργούν ως «αισθητήρες» για τις πρώτες αφίξεις του εντόμου. Η φερομόνη ανανεώνεται κάθε λίγες εβδομάδες ώστε να εξασφαλίζεται συνεχής έλεγχος του πληθυσμού. Παράλληλα, είναι απαραίτητος ο τακτικός οπτικός έλεγχος των φυτών, ιδιαίτερα στα νεαρά φύλλα και στους πρώτους καρπούς, καθώς οι πρώτες στοές ή μικρές τρύπες αποτελούν ένδειξη εγκατάστασης του εντόμου.

Η μαζική παγίδευση ενεργοποιείται όταν συλλαμβάνονται πάνω από 3–4 άτομα ανά παγίδα την εβδομάδα. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται μαύρες κολλητικές παγίδες, ρολά ή παγίδες νερού/λαδιού με φερομόνη, ανάλογα με το σύστημα εξαερισμού και τη διάταξη του θερμοκηπίου. Η τακτική παρακολούθηση των συλλήψεων βοηθά στην κατανόηση της εξέλιξης του πληθυσμού, ωστόσο η τελική απόφαση για επέμβαση πρέπει να βασίζεται στην πραγματική κατάσταση των φυτών, δηλαδή στην παρουσία ζωντανών προνυμφών.

Παράλληλα, η παρεμπόδιση σύζευξης έχει αναδειχθεί σε ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία ολοκληρωμένης διαχείρισης. Η μέθοδος εφαρμόζεται από την έναρξη της καλλιέργειας, με ανάρτηση διαχυτήρων φερομόνης στα σύρματα στήριξης των φυτών. Οι διαχυτήρες απελευθερώνουν σταθερά μικρές ποσότητες φερομόνης, «μπερδεύοντας» τα αρσενικά άτομα και μειώνοντας έτσι την επιτυχή σύζευξη και, κατά συνέπεια, τον πληθυσμό του εντόμου. Η κατανομή πρέπει να είναι ομοιόμορφη σε όλο το θερμοκήπιο, με ελαφρώς πυκνότερη τοποθέτηση περιμετρικά.

Ο συνδυασμός παρακολούθησης, μαζικής παγίδευσης και παρεμπόδισης σύζευξης δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα πρόληψης. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζεται η εξάρτηση από τα εντομοκτόνα και επιτυγχάνεται σταθερότερη προστασία της καλλιέργειας σε βάθος χρόνου.

Η εφαρμογή των παραπάνω μεθόδων εξαρτάται από τις δυνατότητες και τον εξοπλισμό κάθε θερμοκηπίου. Ωστόσο, ακόμη και με ορισμένα απο αυτά τα μέσα όπως οι παγίδες και η τακτική παρακολούθηση, μπορεί να επιτευχθεί σημαντική μείωση του πληθυσμού του εντόμου.

Βιολογική καταπολέμηση 

Η βιολογική καταπολέμηση είναι η καρδιά της ολοκληρωμένης διαχείρισης της Tuta absoluta. Η έγκαιρη εξαπόλυση ωφέλιμων οργανισμών μειώνει σημαντικά την πίεση του εντόμου, προστατεύοντας παράλληλα το οικοσύστημα του θερμοκηπίου.

Τα δύο αρπακτικά Macrolophus pygmaeus και Nesidiocoris tenuis χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο τόσο της Tuta όσο και του αλευρώδη, με το πρώτο να αποδίδει σε χαμηλότερες θερμοκρασίες και το δεύτερο σε θερμότερες. Παράλληλα, το παρασιτοειδές Trichogramma achaeae δρα παρασιτώντας τα αυγά του εντόμου, περιορίζοντας δραστικά τους πληθυσμούς. Οι εξαπολύσεις πρέπει να γίνονται με συνέπεια, ήδη από την εμφάνιση των πρώτων προσβολών.

Επιπλέον, βιολογικά μέσα όπως ο Bacillus thuringiensis ή ο εντομοπαθογόνος μύκητας Beauveria bassiana μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα για τον έλεγχο των νεαρών προνυμφών. Όλα αυτά τα μέσα είναι αποτελεσματικά μόνο όταν χρησιμοποιούνται έγκαιρα και σε περιβάλλον που δεν επιβαρύνεται από μη εκλεκτικά εντομοκτόνα.

Η χρήση ωφελίμων οργανισμών εφαρμόζεται κυρίως σε σύγχρονα και καλά εξοπλισμένα θερμοκήπια, όπου υπάρχουν σταθερές συνθήκες και τεχνική υποστήριξη. Σε πιο παραδοσιακές ή μικρές εγκαταστάσεις, η στρατηγική επικεντρώνεται κυρίως στη μαζική παγίδευση και στη συστηματική επιτήρηση, που αποτελούν εξίσου αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης όταν εφαρμόζονται με συνέπεια.

Χημική διαχείριση με σύνεση

Η χημική αντιμετώπιση παραμένει εργαλείο, όχι λύση ρουτίνας. Οι ψεκασμοί γίνονται μόνο όταν η πίεση ξεπερνά τα οικονομικά όρια ζημιάς και πάντα με γνώμονα τη διαχείριση της ανθεκτικότητας. Η εκτεταμένη χρήση εντομοκτόνων έχει οδηγήσει σε μείωση της αποτελεσματικότητας πολλών δραστικών ουσιών, γεγονός που καθιστά απαραίτητη την εναλλαγή ομάδων δράσης (MoA).

Προτιμώνται σκευάσματα φιλικά προς τα ωφέλιμα και εγκεκριμένα για χρήση στη θερμοκηπιακή τομάτα. Οι εφαρμογές πρέπει να είναι στοχευμένες και να βασίζονται σε πραγματικά δεδομένα από τον αγρό. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, οι ψεκασμοί «προληπτικά» είναι δαπανηροί και συχνά αναποτελεσματικοί.

Ένα πλάνο εκκίνησης για τις φθινοπωρινές φυτεύσεις

Η επιτυχία ξεκινά πριν ακόμη φυτευτούν τα πρώτα φυτά. Ο σχολαστικός καθαρισμός του θερμοκηπίου, η απομάκρυνση υπολειμμάτων και ζιζανίων και η εγκατάσταση εντομοστεγών διχτύων δημιουργούν μια «καθαρή βάση».
Με τη μεταφύτευση, ενεργοποιούνται τα πρώτα μέτρα: παγίδες φερομόνης, καθημερινός έλεγχος και σταδιακή έναρξη της μεθόδου παρεμπόδισης σύζευξης. Στα αρχικά στάδια ανάπτυξης, οι εξαπολύσεις ωφελίμων οργανισμών και η χρήση βιολογικών σκευασμάτων, όπως ο Bacillus thuringiensis, λειτουργούν προληπτικά.

Σε θερμοκήπια όπου εφαρμόζεται ολοκληρωμένη διαχείριση, οι εξαπολύσεις ωφελίμων πραγματοποιούνται συνήθως τμηματικά, ανάλογα με την πίεση και τις συνθήκες. Σε μικρότερα θερμοκήπια, η συστηματική παρακολούθηση και η μαζική παγίδευση παραμένουν η πιο αποτελεσματική άμυνα. Μόνο όταν διαπιστωθεί αυξημένη πίεση, προχωράμε σε εκλεκτικούς ψεκασμούς, τηρώντας πάντα εναλλαγή ομάδων δράσης για να αποφευχθεί η ανθεκτικότητα.

Τρία πράγματα που αξίζει να θυμάται ο παραγωγός

Στην πράξη, η επιτυχία απέναντι στην Tuta absoluta κρίνεται από τρεις απλές αλλά καθοριστικές αρχές: Η καθαρή εκκίνηση είναι η μισή νίκη — αν το έντομο δεν εγκατασταθεί νωρίς, η σεζόν κυλά ομαλότερα. Η παρακολούθηση με τα μάτια του παραγωγού είναι το κλειδί, οι παγίδες δείχνουν την τάση, αλλά η τελική απόφαση λαμβάνεται στα ίδια τα φυτά. Και τέλος, ο συνδυασμός μεθόδων είναι εκείνος που φέρνει αποτέλεσμα: πρόληψη, ωφέλιμοι οργανισμοί, παγίδες και στοχευμένες εφαρμογές όταν πραγματικά χρειάζεται.

Με συνέπεια και σωστό σχεδιασμό, η διαχείριση της Tuta absoluta μπορεί να γίνει αποτελεσματικά και με σεβασμό στο περιβάλλον, το προϊόν και τον παραγωγό.

Πηγές:

Παρασκευόπουλος, Α. (2018). θερμοκηπιακή τομάτα Η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της Tuta absoluta. Περιοδικό Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 2/2018, σελ. 60–62.

Περδίκης, Δ., Δερβίσογλου, Σ., & Παρασκευόπουλος, Α. (2020). Σύγχρονες προσεγγίσεις στην ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του Tuta absoluta. Περιοδικό Γεωργία – Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2020, σελ. 46–50.

Το φθινόπωρο του 2025 βρίσκει την ελαιοκαλλιέργεια σε μια κρίσιμη καμπή. Οι πρώτες βροχές, σε συνδυασμό με ήπιες θερμοκρασίες γύρω στους 15–20 °C, δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για την εκδήλωση μυκητολογικών ασθενειών. Στο επίκεντρο βρίσκεται το κυκλοκόνιο, μια από τις πιο σοβαρές και επίμονες ασθένειες της ελιάς, που κάθε φθινόπωρο προκαλεί ανησυχία στους παραγωγούς και απαιτεί προσεκτική διαχείριση.

Συμπτώματα

Το κυκλοκόνιο αναγνωρίζεται εύκολα από τις χαρακτηριστικές κυκλικές κηλίδες που σχηματίζονται στα φύλλα, γνωστές και ως «μάτια παγωνιού». Οι κηλίδες είναι συνήθως καστανές ή σκουρόχρωμες, με πιο έντονο περίγραμμα, και εμφανίζονται στην επάνω επιφάνεια του φύλλου. Σε προχωρημένο στάδιο, το κέντρο τους μπορεί να ξεθωριάζει, αφήνοντας μια πιο ανοιχτόχρωμη ζώνη.

Η προσβολή ξεκινά συνήθως από τα παλαιότερα φύλλα, κυρίως στα χαμηλότερα τμήματα του δέντρου όπου η υγρασία διατηρείται περισσότερο και ο αερισμός είναι περιορισμένος. Όσο η ασθένεια εξελίσσεται, οι κηλίδες πολλαπλασιάζονται και οδηγούν σε εκτεταμένη φυλλόπτωση. Η απώλεια φύλλων έχει σοβαρές συνέπειες: μειώνει την ικανότητα του φυτού για φωτοσύνθεση, αποδυναμώνει σταδιακά το δέντρο και περιορίζει την παραγωγική του δυνατότητα για την επόμενη χρονιά.

Σε σοβαρές προσβολές, το δέντρο μπορεί να εμφανίζει έντονα απογυμνωμένα κλαδιά, γεγονός που το καθιστά πιο ευάλωτο σε άλλες ασθένειες και σε ακραίες καιρικές συνθήκες.

Αν και λιγότερο συχνά, το κυκλοκόνιο δεν περιορίζεται μόνο στο φύλλωμα. Μπορεί να προσβάλει και άλλα όργανα της ελιάς:

Ποδίσκοι ανθέων: δημιουργούνται μικρές κηλίδες, οι οποίες οδηγούν σε ανθόρροια, μειώνοντας σημαντικά την καρπόδεση.

Ποδίσκοι καρπών: η προσβολή μπορεί να προκαλέσει καρπόπτωση, στερώντας παραγωγή λίγο πριν τη συγκομιδή.

Αν και αυτές οι μορφές είναι σπανιότερες, η εμφάνισή τους είναι ιδιαίτερα ζημιογόνα, αφού μπορούν να οδηγήσουν σε άμεση απώλεια παραγωγής.

Συνολικά, το κυκλοκόνιο δεν αποτελεί μόνο αισθητικό πρόβλημα στα φύλλα· είναι ασθένεια που εξασθενεί μακροπρόθεσμα τα δέντρα, μειώνει την παραγωγικότητα και υποβαθμίζει την ποιότητα του ελαιολάδου.

Αίτιο και συνθήκες μόλυνσης

Το κυκλοκόνιο προκαλείται από τον μύκητα Spilocaea oleagina (παλαιότερη ονομασία Cycloconium oleaginum), έναν παθογόνο μικροοργανισμό που αποτελεί μία από τις σοβαρότερες απειλές για την ελιά στη χώρα μας. Ο μύκητας αναπτύσσεται κυρίως στο επιφανειακό στρώμα του φύλλου, ανάμεσα στην εφυμενίδα και την επιδερμίδα, ενώ σπάνια διεισδύει βαθύτερα. Η μετάδοσή του ξεκινά από τα κονίδια που σχηματίζονται στις χαρακτηριστικές κηλίδες των ήδη προσβεβλημένων φύλλων. Αυτά τα σπόρια απελευθερώνονται με τη βροχή και διασπείρονται σε μικρές αποστάσεις, εγκαθιστώντας νέες μολύνσεις σε γειτονικά φύλλα.

Η ανάπτυξη και εξάπλωση της ασθένειας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις καιρικές συνθήκες. Οι ιδανικές θερμοκρασίες για τον μύκητα κυμαίνονται μεταξύ 15–20 °C, ενώ για να βλαστήσουν τα σπόρια απαιτείται η παρουσία νερού (σταγόνα βροχής ή πρωινή δροσιά) και θερμοκρασία 9–25 °C. Έτσι, οι πιο κρίσιμες περίοδοι για την εμφάνιση μολύνσεων είναι το φθινόπωρο και η άνοιξη, όταν η υγρασία είναι υψηλή και οι θερμοκρασίες ήπιες. Αντίθετα, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, οι υψηλές θερμοκρασίες περιορίζουν σημαντικά τη δραστηριότητα του παθογόνου, εκτός εάν επικρατήσουν ασυνήθιστα δροσερές και υγρές συνθήκες.

Η δυναμική της ασθένειας επηρεάζεται και από τον κύκλο του φυλλώματος: τα φύλλα που μολύνονται την άνοιξη παραμένουν στο δέντρο και αποτελούν την κύρια πηγή μολυσμάτων για τις φθινοπωρινές μολύνσεις. Αντίθετα, τα φύλλα που προσβάλλονται το φθινόπωρο πέφτουν τον χειμώνα, με αποτέλεσμα την άνοιξη το αρχικό μόλυσμα να είναι περιορισμένο.

Η ένταση του κυκλοκονίου ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με την περιοχή και την ποικιλία. Η ασθένεια είναι πιο έντονη σε πεδινές καλλιέργειες με υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία και ανεπαρκή αερισμό, ιδιαίτερα σε ελαιώνες με πυκνή φύτευση. Από τις ελληνικές ποικιλίες, πιο ευπαθείς θεωρούνται η Λιανολιά Κέρκυρας, η Κονσερβολιά (Αμφίσσης, Αγρινίου) και η Καλαμών, ενώ η Κορωνέικη παρουσιάζει σαφώς μεγαλύτερη αντοχή.

Σύμφωνα με πρόσφατες γεωργικές προειδοποιήσεις, οι κίνδυνοι είναι ακόμη πιο αυξημένοι σε ορεινές ζώνες με παρατεταμένη υγρασία, αλλά και σε πεδινές περιοχές όπου οι συνεχείς βροχοπτώσεις δημιουργούν συνθήκες για γρήγορη εξάπλωση της ασθένειας.

Αντιμετώπιση

Η διαχείριση του κυκλοκονίου είναι μια σύνθετη υπόθεση, καθώς ο μύκητας αξιοποιεί τις ευνοϊκές καιρικές συνθήκες και παραμένει ενεργός σχεδόν όλο τον χρόνο, με κορύφωση την άνοιξη και το φθινόπωρο. Η εμπειρία δείχνει ότι η πρόληψη είναι πιο αποτελεσματική από την προσπάθεια περιορισμού της ασθένειας αφού εκδηλωθεί. Για τον λόγο αυτόν, οι πρακτικές αντιμετώπισης χωρίζονται σε δύο βασικούς άξονες: τα καλλιεργητικά μέτρα που μειώνουν την υγρασία και το μόλυσμα, και τις χημικές εφαρμογές που προστατεύουν προληπτικά το φύλλωμα.

Καλλιεργητικά μέτρα

Κλάδεμα και αερισμός κόμης

Ένα σωστά κλαδεμένο δέντρο με αραιωμένη κόμη επιτρέπει στο φως και στον αέρα να κυκλοφορούν καλύτερα, μειώνοντας την υγρασία που παραμένει στα φύλλα μετά από βροχή ή δροσιά. Ο καλός αερισμός μειώνει τον χρόνο παραμονής της σταγόνας νερού που είναι απαραίτητη για να μολύνει ο μύκητας, καθιστώντας δυσκολότερη την εγκατάσταση της ασθένειας.

Ισορροπημένη λίπανση και διαχείριση βλάστησης

Η υπερβολική χορήγηση αζώτου οδηγεί σε τρυφερή, πυκνή βλάστηση που είναι πιο ευάλωτη σε μολύνσεις. Η προσεκτική ισορροπία στη θρέψη, με έμφαση στην αποφυγή υπερβολών, συμβάλλει στη δημιουργία ανθεκτικότερου φυλλώματος.

Απομάκρυνση και υγιεινή ελαιώνα

Παρότι σε μεγάλες εκμεταλλεύσεις είναι δύσκολο να εφαρμοστεί συστηματικά, η απομάκρυνση έντονα προσβεβλημένων κλαδιών και φύλλων περιορίζει την παρουσία εστιών μολύσματος. Σε μικρότερους ελαιώνες μπορεί να έχει ιδιαίτερη αξία ως συμπληρωματικό μέτρο.

Επιλογή ποικιλίας

Σε νέες φυτεύσεις, η επιλογή ανθεκτικότερων ποικιλιών, όπως η Κορωνέικη, μπορεί να μειώσει μακροπρόθεσμα το πρόβλημα. Αντίθετα, ευπαθείς ποικιλίες όπως η Λιανολιά Κέρκυρας ή η Καλαμών χρειάζονται αυξημένη φροντίδα και πιο συστηματική προστασία.

Χημική προστασία

Προληπτικοί ψεκασμοί με χαλκούχα

Ο χαλκός παραμένει το βασικό «όπλο» κατά του κυκλοκονίου, δρώντας προληπτικά και δημιουργώντας ένα προστατευτικό φιλμ στην επιφάνεια των φύλλων. Επειδή δεν έχει θεραπευτική δράση, η εφαρμογή πρέπει να γίνεται πριν εγκατασταθεί η ασθένεια.

Χρονισμός εφαρμογών

Άνοιξη (Μάρτιος–Απρίλιος): όταν η νέα βλάστηση έχει μήκος περίπου 5 εκ., για να προστατευθούν τα πιο ευαίσθητα νεαρά φύλλα.

Φθινόπωρο (Σεπτέμβριος–Οκτώβριος): λίγο πριν τις πρώτες βροχές, ώστε τα φύλλα να είναι ήδη καλυμμένα όταν εμφανιστούν οι συνθήκες που ευνοούν μολύνσεις.

Συχνότητα ψεκασμών

Σε περιοχές με υψηλή υγρασία ή επαναλαμβανόμενες βροχοπτώσεις, συχνά απαιτείται και δεύτερος φθινοπωρινός ψεκασμός, προκειμένου να διατηρηθεί η προστασία στη διάρκεια της υγρής περιόδου.

Σημασία της κάλυψης

Η αποτελεσματικότητα των εφαρμογών εξαρτάται από την πλήρη κάλυψη της κόμης, ιδιαίτερα στο εσωτερικό τμήμα του δέντρου, όπου παραμένουν μολυσμένα φύλλα που μπορούν να λειτουργήσουν ως εστία νέων σπορίων.

Διαφοροποίηση ανά περιοχή

Οι γεωργικές προειδοποιήσεις τονίζουν ότι σε ορεινές ζώνες με παρατεταμένη υγρασία ή σε πεδινές περιοχές με συχνές βροχές ο κίνδυνος είναι αυξημένος και απαιτείται προσαρμογή του προγράμματος ψεκασμών στις τοπικές συνθήκες.

 Στρατηγική πρόληψης

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του κυκλοκονίου δεν βασίζεται σε ένα μεμονωμένο μέτρο, αλλά στον συνδυασμό καλλιεργητικών πρακτικών και προληπτικών ψεκασμών. Ο σωστός σχεδιασμός ξεκινάει από τη διαχείριση του ελαιώνα: ο αερισμός της κόμης με τακτικό και ισορροπημένο κλάδεμα, η αποφυγή υπερβολικής αζωτούχου λίπανσης και η τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής (απομάκρυνση έντονα προσβεβλημένων κλαδιών) περιορίζουν σημαντικά την πίεση της ασθένειας. Με αυτόν τον τρόπο, οι μολύνσεις γίνονται πιο δύσκολες και το μόλυσμα μειώνεται στο ελάχιστο δυνατό.

Συμπληρωματικά, οι προληπτικοί ψεκασμοί με χαλκούχα μυκητοκτόνα λειτουργούν ως «ασπίδα» για τα φύλλα. Η χρονική στιγμή εφαρμογής τους είναι κρίσιμη: ο ανοιξιάτικος ψεκασμός προστατεύει τη νέα βλάστηση, ενώ ο φθινοπωρινός πρέπει να προηγείται των πρώτων βροχών. Σε ελαιώνες που βρίσκονται σε περιοχές με υψηλή υγρασία ή σε ποικιλίες που είναι γνωστά ευαίσθητες, μπορεί να απαιτείται ενίσχυση του φθινοπωρινού προγράμματος με δεύτερη εφαρμογή.

Η στρατηγική πρόληψης πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη το ιστορικό προσβολών του κάθε αγρού. Σε εκμεταλλεύσεις με χρόνια προβλήματα, η συνέπεια και ο προγραμματισμός αποκτούν καθοριστική σημασία, καθώς η παραμικρή αμέλεια μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές απώλειες παραγωγής και ποιότητας ελαιολάδου. Αντίθετα, σε ελαιώνες με περιορισμένο ιστορικό προσβολών, οι παρεμβάσεις μπορούν να προσαρμόζονται πιο ήπια, πάντα όμως με γνώμονα τις καιρικές συνθήκες.

Τελικά, η στρατηγική πρόληψης δεν είναι μια στατική συνταγή, αλλά ένα σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης που στηρίζεται σε τρεις άξονες:

Καλή καλλιεργητική πρακτική (κλάδεμα, θρέψη, υγιεινή).

Έγκαιρη και στοχευμένη χημική προστασία με βάση τον καιρό.

Συνεχής παρακολούθηση του ελαιώνα για έγκαιρη προσαρμογή των μέτρων.

Η εφαρμογή αυτού του πλαισίου είναι που μπορεί να θωρακίσει αποτελεσματικά τον ελαιώνα απέναντι στο κυκλοκόνιο και να διασφαλίσει τη σταθερότητα της παραγωγής σε βάθος χρόνου.

Ο ρόλος της συμβουλευτικής υποστήριξης

Η αντιμετώπιση του κυκλοκονίου δεν μπορεί να βασιστεί μόνο στη θεωρία ή σε ένα γενικό πρόγραμμα. Κάθε περιοχή έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, τόσο σε επίπεδο κλίματος και εδαφικών συνθηκών όσο και σε επίπεδο ποικιλιών. Για τον λόγο αυτόν, η έγκαιρη και αξιόπιστη ενημέρωση από τις επίσημες δομές και τους ειδικούς είναι καθοριστική.

Τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών εκδίδουν γεωργικές προειδοποιήσεις που στηρίζονται σε πραγματικά δεδομένα και μετρήσεις, προσφέροντας οδηγίες προσαρμοσμένες στις τρέχουσες καιρικές συνθήκες κάθε περιοχής. Η αξιοποίηση αυτών των ανακοινώσεων αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τον παραγωγό, καθώς του δείχνει πότε και πώς πρέπει να δράσει προληπτικά.

Παράλληλα, καμία σύσταση δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη συμβουλή του τοπικού γεωπόνου. Ο γεωπόνος γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες του κάθε ελαιώνα, το ιστορικό προσβολών και τις απαιτήσεις της ποικιλίας που καλλιεργείται. Η συνεργασία παραγωγού–γεωπόνου εξασφαλίζει ότι τα μέτρα θα εφαρμοστούν στοχευμένα και αποτελεσματικά, αποφεύγοντας άσκοπες ή καθυστερημένες επεμβάσεις.

Η πρόληψη του κυκλοκονίου είναι, τελικά, αποτέλεσμα ενός συνδυασμού γνώσης και πράξης: βιβλιογραφικά δεδομένα, γεωργικές προειδοποιήσεις και τοπική συμβουλευτική στήριξη ενώνονται για να προσφέρουν στον παραγωγό την καλύτερη δυνατή θωράκιση απέναντι σε μια ασθένεια που κάθε χρόνο επανέρχεται με νέα ένταση.

Προστατεύοντας την παραγωγή

Το κυκλοκόνιο παραμένει μια από τις πιο επίμονες απειλές της ελιάς, με τη βιολογία του να το καθιστά ικανό να εκμεταλλεύεται πλήρως τις ευνοϊκές συνθήκες της εποχής. Το φθινόπωρο του 2025, με τις συχνές βροχοπτώσεις και τις ήπιες θερμοκρασίες γύρω στους 15–20 °C, δημιουργεί το κατάλληλο περιβάλλον για μολύνσεις. Η εμπειρία δείχνει ότι εάν σε αυτή τη φάση δεν εφαρμοστούν τα απαραίτητα μέτρα, η ασθένεια μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένες προσβολές, έντονη φυλλόπτωση και μείωση της παραγωγής.

Η παραγωγή του ελαιώνα μπορεί να προστατευτεί εφόσον οι καλλιεργητές μείνουν συνεπείς στην πρόληψη και προσαρμόσουν τα μέτρα στις τοπικές τους συνθήκες. Η ισορροπία ανάμεσα στη γνώση, την έγκαιρη ενημέρωση και τη σωστή πρακτική θα είναι εκείνη που θα καθορίσει αν η φετινή ελαιοκομική χρονιά θα κυλήσει με ασφάλεια και χωρίς μεγάλες απώλειες.

Πηγές:

Παναγόπουλος, Χ.Γ. (2007). Ασθένειες Καρποφόρων Δένδρων και Αμπέλου. Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα, σ. 606.

Καλομοίρα, Ε., & Αλιβιζάτος, Α. (2009). <<Ασθένειες της ελιάς>> Γεωργία – Κτηνοτροφία, Τεύχος 6/2009, σ. 132–140.

Γεωργικές Προειδοποιήσεις Κέντρων Προστασίας Φυτών, Βόλου και Αχαίας 

Μετά το καλοκαίρι, οι πρώτες φθινοπωρινές βροχές φέρνουν ανακούφιση στους παραγωγούς, αλλά ταυτόχρονα αυξάνουν και τον κίνδυνο εξάπλωσης μυκητολογικών ασθενειών. Η αυξημένη υγρασία και η συσσώρευση νερού στο έδαφος δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για παθογόνα που απειλούν τις φυτείες.

Για να φωτίσουμε τα κρίσιμα ζητήματα της εποχής, μιλήσαμε με τον Δρ. Βασίλειο Ζιώγα, Κύριο Ερευνητή στη δενδροκομία εσπεριδοειδών και Προϊστάμενο της Διεύθυνσης Υποστήριξης Ερευνητικών, Αναπτυξιακών Έργων και Προϊόντων Έρευνας του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, ο οποίος μας ανέδειξε τις σημαντικότερες ασθένειες και τις πρακτικές που πρέπει να εφαρμόσουν οι παραγωγοί.

Οι ασθένειες που απειλούν τα εσπεριδοειδή

Όπως εξηγεί ο κ. Ζιώγας, «το φθινόπωρο, με τις έντονες βροχοπτώσεις και τα υψηλά ποσοστά υγρασίας, δημιουργείται ιδανικό μικροκλίμα για την ανάπτυξη παθογόνων». Οι συνθήκες αυτές μπορούν να ενεργοποιήσουν ή να επιδεινώσουν μια σειρά από σοβαρές μυκητολογικές ασθένειες.

Κυριότερη θεωρείται η φυτόφθορα, η οποία προσβάλλει τον λαιμό, τις ρίζες και τους καρπούς. Σε οπωρώνες με κακή αποστράγγιση ή λιμνάζοντα νερά, οι σήψεις που προκαλεί μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικές απώλειες.

Η ανθράκωση εκδηλώνεται με καστανές κηλίδες στους καρπούς, που συχνά καταλήγουν σε πρόωρη καρπόπτωση ή σε υποβάθμιση της ποιότητας, μειώνοντας την εμπορική τους αξία.

Η μαύρη κηλίδωση αποτελεί ιδιαίτερη απειλή για ορισμένες ποικιλίες μανταρινιών, όπως τα Nova και Minneola. Οι καρποί εμφανίζουν σκούρες κηλίδες και συχνά πέφτουν πριν προλάβουν να ωριμάσουν.

Σημαντική είναι και η σεπτώρια, που προσβάλλει φύλλα και καρπούς σχηματίζοντας μικρές κηλίδες, οι οποίες σταδιακά μεγαλώνουν και μειώνουν την εμπορική αξία της παραγωγής.

Πέρα όμως από τις ασθένειες με άμεσα εμφανή συμπτώματα, υπάρχουν και πιο «ύπουλες». Η γόμωση από φυτόφθορα στον κορμό εντοπίζεται αργά, όταν ήδη έχει προχωρήσει, με χαρακτηριστική έκκριση κόμμεος. Εξίσου σοβαρή είναι η σήψη ριζών από υπερβολική υγρασία και κακή αποστράγγιση, που μπορεί να μειώνει σταδιακά την απόδοση του δέντρου χωρίς ο παραγωγός να αντιλαμβάνεται εγκαίρως την αιτία.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο

Οι μυκητολογικές ασθένειες, όπως τονίζει ο κ. Ζιώγας, δεν εμφανίζονται τυχαία. Χρειάζονται συγκεκριμένες συνθήκες για να εκδηλωθούν και να εξαπλωθούν, και αυτήν την εποχή αρκετοί παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνισή τους.

Πρώτος και σημαντικότερος είναι η υγρασία του εδάφους. Όταν το νερό δεν αποστραγγίζεται σωστά, δημιουργούνται λιμνάζοντα νερά γύρω από τον κορμό, με αποτέλεσμα οι ρίζες να βρίσκονται σε συνθήκες ασφυξίας. Οι σφοδρές βροχές μικρής διάρκειας εντείνουν το φαινόμενο, προκαλώντας κατάκλιση και δημιουργώντας τις ιδανικές αναερόβιες συνθήκες για σήψεις.

Αλλά και το ίδιο το δέντρο μπορεί να γίνει πιο ευάλωτο, όταν η κόμη δεν αερίζεται επαρκώς. Σε έναν πολύ «κλειστό» οπωρώνα, όπου τα κλαδιά ακουμπούν μεταξύ τους, η υγρασία παγιδεύεται, και αυτό διευκολύνει την εξάπλωση των παθογόνων. Παράλληλα, το κακό κλάδεμα ή οι τραυματισμοί στους βραχίονες και τα κλαδιά αποτελούν ανοιχτές πύλες εισόδου για μύκητες.

Ένας ακόμα κρίσιμος παράγοντας είναι η υπερβολική αζωτούχος λίπανση. Όπως εξηγεί ο ερευνητής, η υπερβολή στο άζωτο οδηγεί σε τρυφερή, ζωηρή βλάστηση, η οποία είναι πολύ πιο ευάλωτη σε μυκητολογικές προσβολές.

«Η ισορροπία στην καλλιεργητική φροντίδα και η καλή διαχείριση της υγρασίας είναι οι πιο κρίσιμοι παράγοντες για να περιοριστούν οι ασθένειες», υπογραμμίζει ο κ. Ζιώγας, συνοψίζοντας το κλειδί για την υγεία του οπωρώνα.

Τα προληπτικά μέτρα

Η πρόληψη, όπως σημειώνει ο κ. Ζιώγας, είναι πάντα πιο αποτελεσματική από την αντιμετώπιση μιας ήδη εγκατεστημένης ασθένειας. Γι’ αυτό και δίνει έμφαση σε μια σειρά πρακτικών που μπορούν να περιορίσουν αποφασιστικά τον κίνδυνο μολύνσεων.

Πρώτο και σημαντικότερο βήμα είναι η καλή αποστράγγιση του εδάφους και ειδικά της περιοχής γύρω από τον κορμό. Όπως εξηγεί, η συγκέντρωση νερού στον λαιμό του δέντρου δημιουργεί συνθήκες που ευνοούν τη φυτόφθορα και άλλους μύκητες, γι’ αυτό απαιτείται σωστή διαμόρφωση του οπωρώνα ώστε να φεύγει γρήγορα το νερό.

Εξίσου κρίσιμη θεωρεί τη σημασία του σωστού κλαδέματος. Ένα ανοιχτό, καλά αεριζόμενο δέντρο μειώνει την υγρασία στην κόμη και στους καρπούς, γεγονός που περιορίζει τις πιθανότητες εξάπλωσης ασθενειών. Ταυτόχρονα, τονίζει την ανάγκη απολύμανσης των εργαλείων (με οινόπνευμα), ώστε να αποφεύγεται η μετάδοση παθογόνων από δέντρο σε δέντρο κατά τις καλλιεργητικές φροντίδες.

Στη λίπανση, εφιστά την προσοχή στην αποφυγή υπερβολικής χρήσης αζωτούχων λιπασμάτων. Η υπερβολική αζωτούχος λίπανση οδηγεί σε τρυφερή βλάστηση, που είναι πιο ευάλωτη σε μυκητολογικές προσβολές.

Παράλληλα, προτείνει προληπτικούς ψεκασμούς με χαλκούχα ή άλλα εγκεκριμένα σκευάσματα αμέσως μετά από έντονες βροχοπτώσεις, όταν ο κίνδυνος μολύνσεων είναι υψηλός. Και τέλος, επισημαίνει την ανάγκη για συλλογή και απομάκρυνση προσβεβλημένων καρπών ή φυτικών υπολειμμάτων, ώστε να περιορίζονται οι εστίες μόλυνσης μέσα στον οπωρώνα.

Όπως καταλήγει, ο συνδυασμός αυτών των μέτρων, με συστηματική παρακολούθηση του χωραφιού, δίνει τη δυνατότητα στον παραγωγό να κρατήσει τις ασθένειες υπό έλεγχο και να προστατεύσει την παραγωγή του.

Έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων

Η συχνή παρακολούθηση του οπωρώνα αποτελεί, σύμφωνα με τον κ. Ζιώγα, το «κλειδί» για τη διάσωση της παραγωγής. «Η έγκαιρη αναγνώριση είναι καθοριστική και καθορίζει αν μια μικρή απώλεια θα μετατραπεί σε μια σοβαρή ζημιά», τονίζει.

Τα πρώτα σημάδια που πρέπει να κινητοποιήσουν τον παραγωγό περιλαμβάνουν την εμφάνιση μικρών υδατωδών ή καστανών κηλίδων στα φύλλα και στους καρπούς, που σταδιακά μεγαλώνουν και οδηγούν σε υποβάθμιση της ποιότητας. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτούν οι αλλαγές στο χρώμα και την υφή του φλοιού, καθώς και η χαρακτηριστική έκκριση κόμμεος, που αποτελεί σύμπτωμα γόμωσης.

Εξίσου ανησυχητικά είναι το κιτρίνισμα φύλλων χωρίς εμφανή λόγο ή η ξήρανση βλαστών στην κορυφή, που συχνά παραπέμπουν σε σήψη ριζών ή άλλες μυκητολογικές προσβολές.

Ο ερευνητής υπογραμμίζει ότι η εξοικείωση με την «κανονική εικόνα» του οπωρώνα βοηθά τον παραγωγό να εντοπίσει εγκαίρως κάτι ασυνήθιστο. «Όσο νωρίτερα ληφθούν μέτρα, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να περιοριστεί η ασθένεια πριν προκαλέσει μη αναστρέψιμες ζημιές», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Συχνά λάθη παραγωγών

Τέλος, ο ερευνητής στέκεται και στα λάθη που συχνά κοστίζουν ακριβά στους καλλιεργητές.
Πρώτο και πιο συνηθισμένο, η καθυστερημένη αντίδραση, όταν ο παραγωγός περιμένει να δει έντονα συμπτώματα πριν δράσει – σε αυτό το στάδιο όμως η ασθένεια έχει ήδη προχωρήσει.
Συχνό φαινόμενο είναι και η άσκοπη ή υπερβολική χρήση φυτοπροστατευτικών, που όχι μόνο δεν αποδίδει τα αναμενόμενα, αλλά οδηγεί και στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας των παθογόνων. Αρκετοί παραγωγοί εφαρμόζουν ψεκασμούς χωρίς πρόγραμμα ή χωρίς να τηρούν τις οδηγίες, με αποτέλεσμα χαμηλή αποτελεσματικότητα και αυξημένο κόστος.
Άλλο μεγάλο λάθος, σύμφωνα με τον κ. Ζιώγα, είναι η παράβλεψη των καλλιεργητικών μέτρων. Όταν εστιάζουν αποκλειστικά στη χημική αντιμετώπιση, αφήνουν σε δεύτερη μοίρα πρακτικές όπως η καλή αποστράγγιση, το σωστό κλάδεμα και η ισορροπημένη λίπανση, που είναι εξίσου κρίσιμες για τη μείωση των μολύνσεων.

«Η σωστή ενημέρωση, η πρόληψη και η συνεργασία με τον γεωπόνο μπορούν να μειώσουν σημαντικά αυτά τα λάθη και να προστατεύσουν την παραγωγή», καταλήγει.

Το φθινόπωρο φέρνει μαζί του προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες για τους παραγωγούς εσπεριδοειδών. Όπως υπογραμμίζει ο Δρ. Βασίλειος Ζιώγας, η πρόληψη και η έγκαιρη παρακολούθηση αποτελούν τα πιο ισχυρά «όπλα» απέναντι στις ασθένειες. Με σωστή διαχείριση της υγρασίας, ισορροπημένες καλλιεργητικές πρακτικές και συνεργασία με τους ειδικούς, οι παραγωγοί μπορούν να προστατεύσουν την παραγωγή τους και να διασφαλίσουν την ποιότητα των καρπών, ακόμη και στις πιο απαιτητικές συνθήκες.

Σοβαρό πρόβλημα αντιμετωπίζει η Κρήτη εξαιτίας των αυξημένων πληθυσμών του δάκου που απειλούν την φετινή παραγωγή ελαιοκάρπου.

Όμως οι διαγωνισμοί προμήθειας φυτοπροστατευτικών προϊόντων για το πρόγραμμα δακοκτονίας βρίσκονται ακόμα σε έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν φάρμακα για να γίνουν ψεκασμοί.

Μετά από τις διαμαρτυρίες των παραγωγών έστειλαν κάποια φάρμακα στην Κρήτη για να γίνει ένας δολωματικός ψεκασμός στις περιοχές που έχουν μεγάλο πρόβλημα.

Ο κ. Μανώλης Ζερβάκης, πρόεδρος στον Αγροτικό Συνεταιρισμό Μοχού, ανέφερε στον ΑγροΤύπο ότι τελικά μετά από τις διαμαρτυρίες που υπήρξαν έφεραν κάποια φάρμακα και έγινε ένας ψεκασμός στην περιοχή μας. Παρά τον ψεκασμό όμως παράμένει το πρόβλημα με το δάκο λόγω των καιρικών συνθηκών. Πάντως βροχές δεν είχαμε τις προηγούμενες ημέρες στην περιοχή και είναι ορατό το πρόβλημα στα ελαιόδεντρα. Αν δεν έχουμε βροχοπτώσεις ούτε τις επόμενες ημέρες σκεφτόμαστε να μην ανοίξουμε φέτος το ελαιοτριβείο του συνεταιρισμού.

Ο αντιπρόεδρος της ΕΑΣΗ Μύρων Χιλετζάκης, τονίζει στον ΑγροΤύπο ότι το πρόβλημα με την έλλειψη φαρμάκων για τη δακοκτονία θα έπρεπε να το είχαν προβλέψει και να μην περιμένουν τελευταία στιγμή. Φέτος δεν έχουμε μεγάλη παραγωγή και επειδή το 90% των ελαιώνων στο Ηράκλειο είναι ξηρικοί έχουμε πρόβλημα αν δεν έχουμε βροχοπτώσεις το επόμενο χρονικό διάστημα. Η συγκομιδή σε κανονικές συνθήκες θα ξεκινούσε στην περιοχή από τέλη Οκτωβρίου αλλά φέτος λόγω της ξηρασίας θα πάει ένα μήνα πίσω και αναμένεται να ξεκινήσει από τέλη Νοεμβρίου.   

Η πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Βρυσών Λασιθίου, Σοφία Γαλανάκη, αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι η ΔΑΟΚ φέτος έκανε τρεις ψεκασμούς για το δάκο και σταμάτησε γιατί δεν έχουν φάρμακα. Οι ελαιοπαραγωγοί έκαναν ότι μπορούσαν μόνοι τους για την αντιμετώπιση του δάκου. Φέτος έχουμε μειωμένη παραγωγή και οι αγρότες κάνουν μεγάλο αγώνα για την την κρατήσουν. Επειδή δεν είχαν φάρμακα στην Περιφέρεια αποφάσιζαν επιλεκτικά να ψεκάζουν στις περιοχές που είχαν καλή παραγωγή, οδηγώντας σε οικονομική καταστροφή όσους έχουν μικρή παραγωγή ελαιοκάρπου. Αν θέλουν οι παραγωγοί να κάνουν τους ψεκασμούς τότε να μην εισπράττουν την παρακράτηση 2% για την δακοπροστασία. Αυτό δεν είναι σοβαρό κράτος να εισπράττει τα χρήματα από τους παραγωγούς αλλά να μην υλοποιεί τις υποχρεώσεις του. Από αρχές Νοεμβρίου θα ξεκινήσουμε την συγκομιδή στην περιοχή μας για όση παραγωγή καταφέραμε να σώσουμε.

Ο κ. Κωνσταντίνος Κεκερίδης, πρόεδρος στον Αγροτικό Ελαιουργικό Συνεταιρισμό Ζάκρου, ανέφερε στον ΑγροΤύπο ότι υπάρχουν φέτος ιδιαίτερα αυξημένοι πληθυσμοί του δάκου στην περιοχή μας αλλά και σε ολόκληρη την Κρήτη λόγω των καιρικών συνθηκών. Οι βροχοπτώσεις που αναμένουμε αυτές τις ημέρες θα κάνουν ακόμη πιο δύσκολη την κατάσταση. Σε επικοινωνία που είχα με τη ΔΑΟΚ μου ανέφεραν ότι έχουν κάποια περσινά αποθέματα και μπορεί να γίνει ένας ψεκασμός στην περιοχή. Πάντως φέτος αναμένουμε καλύτερη παραγωγή σε σχέση με πέρσι. Από 280 τόνους ελαιολάδου που είχε πέρσι ο συνεταιρισμός φέτος αναμένουμε μια ποσότητα περίπου 500 τόνων. Η συγκομιδή για αγουρέλαιο θα ξεκινήσει από τα μέσα Οκτωβρίου και στην συνέχεια θα ακολουθήσουν τα βιολογικά. Τα συμβατικά ελαιόλαδα ξεκινούν από τα μέσα Νοεμβρίου.   

Ο κ. Αντώνης Μπιτσάκης, πρόεδρος στον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ελαιοπαραγωγών Δήμου Καντάνου - Σελίνου «Ένωση Σελίνου», αναφέρει από την πλευρά του στον ΑγροΤύπο ότι η ξηρασία του καλοκαιριού έχει δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα στις ελιές που έχουν αφυδατωθεί. Περιμέναμε τις βροχές, που λένε ότι θα έχουμε μέχρι Πέμπτη και Παρασκευή, οι οποίες θα βοηθήσουν τα ελαιόδεντρα. Όμως η υγρασία είναι σίγουρο ότι θα ευνοήσει τους πληθυσμούς του δάκου. Ο τέταρτος ψεκασμός δεν ολοκληρώθηκε. Πρέπει να γίνει ψεκασμός για να μην έχουμε πρόβλημα στην παραγωγή. Από τα τέλη Οκτωβρίου αναμένεται να ξεκινήσει η νέα συγκομιδή στην περιοχή.

Περιφέρεια Κρήτης

Σχετικά με την πορεία του προγράμματος δακοκτονίας η Περιφέρεια Κρήτης, ανακοίνωσε τα εξής: «Οι διαγωνισμοί προμήθειας φυτοπροστατευτικών προϊόντων για το πρόγραμμα Δακοκτονίας τόσο της Περιφέρειας όσο και του ΥΠΑΑΤ βρίσκονται ακόμα σε έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο, με αποτέλεσμα να καθυστερούν οι εγκρίσεις καθιστώντας πρακτικά αδύνατη την έγκαιρη παραλαβή των απαραίτητων ποσοτήτων εντομοκτόνων υλικών για την συνέχιση και ολοκλήρωση του προγράμματος.

Συγκεκριμένα, όσον αφορά στον διαγωνισμό της Περιφέρειας Κρήτης, μετά την απορριπτική απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου της 21/07/2025 η Περιφέρεια Κρήτης κατέθεσε ένσταση, προσκομίζοντας όσα αποδεικτικά έγγραφα ζητήθηκαν. Το αποτέλεσμα εκδίκασης της ένστασης, δεν έχει ακόμα γνωστοποιηθεί, ενώ περιμέναμε απάντηση από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Στις αποθήκες των Δ.Α.Α.Κ. των Περιφερειακών Ενοτήτων τα τελευταία αποθέματα έχουν εξαντληθεί ή εξαντλούνται το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα.

Πιο συγκεκριμένα, η Π.Ε. Ρεθύμνου διαθέτει αποθέματα για τον τέταρτο δολωματικό ψεκασμό, η Π.Ε. Ηρακλείου δεν διαθέτει αποθέματα, η Π.Ε. Λασιθίου διαθέτει ελάχιστα αποθέματα ενώ η Π.Ε. Χανίων εξαντλεί τα αποθέματά της με την ολοκλήρωση του 4ου (τοπικού) ψεκασμού.

Η Περιφέρεια Κρήτης ως υπεύθυνη υλοποίησης του προγράμματος δακοκτονίας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έχει εξαντλήσει όλες τις πιθανές λύσεις για την προμήθεια των απαιτούμενων φυτοπροστατευτικών προϊόντων συμπεριλαμβανομένης και της μεταφοράς εντομοκτόνων από άλλες Περιφερειακές Ενότητες εκτός Κρήτης, της αναζήτησης πόρων για προμήθεια εντομοκτόνων υλικών εκτός προγράμματος δακοκτονίας καθώς και οποιασδήποτε άλλης διαδικασίας προβλέπεται από τη νομοθεσία.

Έπειτα από τα παραπάνω, η Περιφέρεια Κρήτης είναι υποχρεωμένη να ενημερώσει τους παραγωγούς για τη μη διενέργεια περαιτέρω δολωματικών ψεκασμών (πέραν από τους κατά τόπους ψεκασμούς που θα καλυφθούν από τα παραπάνω αποθέματα των Π.Ε.) λόγω αδυναμίας προμήθειας φυτοπροστατευτικών προϊόντων.

Ταυτόχρονα ενημερώνει ότι με βάση τις τελευταίες συλλήψεις στο εγκατεστημένο δίκτυο παγίδων σε όλη την Κρήτη, με εξαίρεση την ΠΕ Ρεθύμνης, οι πληθυσμοί του δάκου είναι σταθερά υψηλοί και κατά τόπους πολύ υψηλοί (παραλιακές και ορεινές περιοχές) παρά τους δολωματικούς ψεκασμούς που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Επίσης σε αρκετές περιοχές έχουν διαπιστωθεί σημαντικές προσβολές στον ελαιόκαρπο από τον δάκο ιδιαιτέρως σε ελαιόφυτα με χαμηλά ποσοστά καρποφορίας, τα οποία δυστυχώς αποτελούν σημαντικό ποσοστό της φετινής καρποφορίας.

Οι σταθερά ευνοϊκές για την ανάπτυξη του εντόμου καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία) σε συνδυασμό με την διακοπή των δολωματικών ψεκασμών του προγράμματος δακοκτονίας είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν σε αύξηση των προσβολών στον ελαιόκαρπο, καθιστώντας απόλυτη ανάγκη την ενεργοποίηση των ελαιοπαραγωγών για την προστασία της παραγωγής τους.

Δεδομένων όλων των παραπάνω, καλούνται οι ελαιοπαραγωγοί της Περιφέρειας Κρήτης, για το επόμενο χρονικό διάστημα, να μεριμνήσουν οι ίδιοι για την προστασία του ελαιοκάρπου τους από τον δάκο χρησιμοποιώντας, όπου υπάρχει ανάγκη, μόνο εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, πάντοτε σε συνεργασία με τους τεχνικούς συμβούλους τους. Αυτοί θα τους υποδείξουν την καταλληλότερη μέθοδο καταπολέμησης, η οποία θα πρέπει να συνδυάζει την μέγιστη αποτελεσματικότητα με τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση στο προϊόν, στο χρήστη και στο περιβάλλον. Υπενθυμίζεται ότι για την παραγωγή ελαιολάδου που θα χαρακτηριστεί ως Π.Ο.Π. ή Π.Γ.Ε. απαγορεύεται η καταπολέμηση του δάκου με ψεκασμούς καλύψεως.

Τονίζεται, ότι στην αντιμετώπιση του εντόμου συμβάλουν και οι δακοπαγίδες που έχουν αναρτήσει οι παραγωγοί στο πλαίσιο των οικολογικών σχημάτων.

Οι Υπηρεσίες της Περιφέρειας θα συνεχίσουν την παρακολούθηση των πληθυσμών του δάκου μέσω του δικτύου παγίδων έως το τέλος Οκτωβρίου και θα είναι διαθέσιμες να ενημερώνουν κάθε ενδιαφερόμενο για την πορεία εξέλιξής του εντόμου.
Επισημαίνεται ότι λόγω της αδυναμίας ολοκλήρωσης του προγράμματος δακοκτονίας η Περιφέρεια Κρήτης δηλώνει ότι θα ζητήσει από το αρμόδιο Υπουργείο την εξαίρεση των Κρητικών παραγωγών από την εισφορά δακοκτονίας.

Η Περιφέρεια Κρήτης θα συνεχίσει τις προσπάθειες για την προμήθεια των απαραίτητων για διενέργεια του προγράμματος δακοκτονίας φυτοπροστατευτικών υλικών. Στην περίπτωση που οι προσπάθειες αυτές ευοδωθούν ή που ο διαγωνισμός εγκριθεί από το Ελεγκτικό Συνέδριο και τα υλικά μεταφερθούν στις αποθήκες των Π.Ε. εγκαίρως (πριν την έναρξη της συγκομιδής και εντός του χρονικού διαστήματος στο οποίο επιτρέπεται η διενέργεια των ψεκασμών του προγράμματος δακοκτονίας) θα ξεκινήσουν εκ νέου οι δολωματικοί ψεκασμοί».

Η κυβέρνηση ολοκληρώνει την ΚΥΑ για την ανακύκλωση πλαστικών συσκευασιών φυτοφαρμάκων, θεσπίζοντας πενταετή μεταβατική περίοδο και προγράμματα εκπαίδευσης παραγωγών, με στόχο την προστασία δημόσιας υγείας και περιβάλλοντος.

Το ΥπΑΑΤ, τον περασμένο Ιούλιο είχε θέσει σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο Κοινής Υπουργικής Απόφασης, με θέμα «Εναλλακτική διαχείριση των κενών συσκευασιών φυτοπροστατευτικών προϊόντων και ποσοτικοί στόχοι ανακύκλωσης».

Όπως  ανέφερε το σχέδιο της ΚΥΑ υπόχρεοι παραγωγοί για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών φυτοπροστατευτικών προϊόντων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ν. 4819/2021, είναι οι εταιρίες παραγωγής / εισαγωγής των προϊόντων αυτών, οι οποίες οφείλουν να οργανώσουν σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης για τις εν λόγω συσκευασίες.

Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο προς το οποίο εκδίδεται απόδειξη ή τιμολόγιο πώλησης φυτοπροστατευτικού προϊόντος (Φ.Π.) για επαγγελματική χρήση αυτού, ανεξάρτητα από το αν είναι κάτοχος πιστοποιητικού γνώσης ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων ή όχι, υποχρεούται να επιστρέφει τις κενές πλαστικές συσκευασίες φυτοπροστατευτικών προϊόντων, μετά τη χρήση του περιεχομένου τους. Η επιστροφή πραγματοποιείται στα φυσικά καταστήματα λιανικής ή/και χονδρικής πώλησης γεωργικών φαρμάκων που δραστηριοποιούνται στην ελληνική επικράτεια σύμφωνα με το άρθρο 35 του ν. 4036/2012, τα οποία έχουν συνάψει σύμβαση συνεργασίας με φορέα Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) κενών πλαστικών συσκευασιών φυτοπροστατευτικών προϊόντων, προκειμένου οι κενές πλαστικές συσκευασίες να μεταφέρονται σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας.

Στο πλαίσιο της τελικής επεξεργασίας της Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) που αφορά στην ανακύκλωση των κενών πλαστικών συσκευασιών φυτοπροστατευτικών προϊόντων, πραγματοποιήθηκε το Σάββατο (27 Σεπτεμβρίου 2025) σύσκεψη στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων υπό τον Υφυπουργό κ. Γιάννη Ανδριανό και με τη συμμετοχή του Γενικού Γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του συναρμόδιου Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας κ. Μανώλη Γραφάκου, υπηρεσιακών παραγόντων και εκπροσώπων εμπλεκόμενων φορέων.

Οι συμμετέχοντες διατύπωσαν προτάσεις με στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της ΚΥΑ εντός του ορισμένου θεσμικού πλαισίου.

Ο Γενικός Γραμματέας τόνισε τη βούληση του συναρμόδιου Υπουργού Περιβάλλοντος & Ενέργειας κ. Παπασταύρου να επιλυθεί το πρόβλημα της ρύπανσης που προκαλείται από την ανεξέλεγκτη απόρριψη συσκευασιών φυτοπροστατευτικών προϊόντων.

Ο Υφυπουργός κ. Γιάννης Ανδριανός υπογράμμισε ότι, σε συνεννόηση με τον Υπουργό κ. Τσιάρα, προχωρά η ΚΥΑ ώστε να επιλυθεί με τρόπο σύμφωνο με τις ενωσιακές προδιαγραφές μια εκκρεμότητα πολλών ετών, ένα οξύ πρόβλημα που αφορά τη δημόσια υγεία και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, ενώ η προβλεπόμενη πενταετής μεταβατική περίοδος θα δώσει στους εμπλεκόμενους τη δυνατότητα να προσαρμόσουν τις διαδικασίες και τις απαιτούμενες υποδομές τους στα νέα πρότυπα.  

Παράλληλα, ο κ. Ανδριανός επεσήμανε την ανάγκη υλοποίησης προγραμμάτων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των παραγωγών και δεσμεύθηκε να προχωρήσουν οι απαιτούμενες διαδικασίες προς αυτή την κατεύθυνση.

Στην σύσκεψη στο ΥπΑΑΤ συμμετείχαν:
Από το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας: ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων κ. Μανώλης Γραφάκος και η Διευθύντρια Διαχείρισης Αποβλήτων κα Αναστασία Αρφανάκου.
Από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων: η Διευθύντρια του Γραφείου του Γενικού Γραμματέα Αγροτικής Ανάπτυξης κα Αγγελική Καραστεργίου, η Διευθύντρια Προστασίας Φυτικής Παραγωγής κα Αννούλα Μαυρίδου καθώς και οι υπηρεσιακοί παράγοντες του Τμήματος Προστασίας Φυτικής Παραγωγής κ. Αθανάσιος Ζούνος και κα. Χρυσούλα Ρόκκα.  
Από τον Ελληνικό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ): ο Πρόεδρος κ. Γεώργιος Ποντίκας (Syngenta Hellas Α.Ε.Β.Ε.), ο Αντιπρόεδρος Α΄ κ. Βάσος Ευθυμιάδης (ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ Κ&Ν Α.Β.Ε.Ε.), η Διευθύντρια κα Φραντζέσκα Υδραίου και η κα Φοίβη Λεγάκη (ΧΕΛΛΑΦΑΡΜ Α.Ε.).  
Από την ΚΥΚΛΟΣ Α.Ε.: ο Διευθυντής κ. Μάριος Σκαρβελάκης.  
Από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Επαγγελματιών Γεωπόνων (ΠΟΣΕΓ): ο Πρόεδρος κ. Αναστάσιος Μπινιάρης, ο Ταμίας κ. Δημήτριος Καρακώστας και ο Γραμματέας κ. Φίλιππος Νίκας.  
Από το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΓΕΩΤΕΕ): ο Πρόεδρος κ. Μενέλαος Γαρδικιώτης.

Η φθινοπωρινή περίοδος, από τα μέσα Σεπτεμβρίου και μετά, είναι παραδοσιακά η πιο κρίσιμη για την εμφάνιση της μύγας της Μεσογείου (Ceratitis capitata). Οι πρώιμες ποικιλίες εσπεριδοειδών μπαίνουν στο στάδιο ωρίμανσης, τα πορτοκάλια και τα μανταρίνια γίνονται ελκυστικά για το έντομο, ενώ οι καιρικές συνθήκες (θερμοκρασίες 20–30°C σε συνδυασμό με ήπιες βροχοπτώσεις) δημιουργούν κατάλληλο περιβάλλον για την ανάπτυξη πληθυσμών. Το φθινόπωρο, μάλιστα, η συνύπαρξη διαφορετικών ξενιστών και η αυξημένη υγρασία συμβάλλουν στην άνοδο του κινδύνου προσβολών, ιδιαίτερα στις πολύ πρώιμες ποικιλίες πορτοκαλιών και μανταρινιών.

Κατά τη θερινή περίοδο, η παρουσία του εντόμου είναι εντονότερη σε ροδάκινα, βερίκοκα και σύκα, όμως ο Σεπτέμβριος σηματοδοτεί τη στροφή του στα εσπεριδοειδή. Για τον λόγο αυτό, η εποχή αυτή απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή από τους παραγωγούς, καθώς μια ανεξέλεγκτη προσβολή μπορεί να προκαλέσει σημαντικές απώλειες στην παραγωγή.

Οι ζημιές που προκαλεί

Η μύγα της Μεσογείου προκαλεί σημαντικές απώλειες τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Οι θηλυκές ωοτοκούν κάτω από την επιδερμίδα του καρπού, αφήνοντας μικρές τρυπίτσες, και οι προνύμφες που εκκολάπτονται τρέφονται από τον πολτό. Η διαδικασία αυτή οδηγεί σε μαλάκωμα, σήψεις και συχνά σε πρόωρη πτώση των καρπών. Οι πληγές αποτελούν πύλη εισόδου για μύκητες και βακτήρια, που επιταχύνουν την αλλοίωση.

Η παρουσία ακόμη και μικρών ενδείξεων προσβολής αρκεί για να καταστήσει τους καρπούς μη εμπορεύσιμους, με ιδιαίτερο αντίκτυπο στις εξαγωγές όπου οι φυτοϋγειονομικοί έλεγχοι είναι αυστηροί. Στην περιοχή της Μεσογείου έχουν αναφερθεί ακόμη και ολοκληρωτικές απώλειες σε πρώιμες ποικιλίες όταν δεν εφαρμόστηκαν μέτρα προστασίας. 

Πώς εξαπλώνεται ο εχθρός

Η μύγα της Μεσογείου  είναι ένα από τα πιο πολυφάγα έντομα, προσβάλλοντας πάνω από 250 είδη φυτών. Στην Ελλάδα, οι πληθυσμοί της διατηρούνται το καλοκαίρι σε σύκα και πυρηνόκαρπα, τα οποία λειτουργούν ως «γέφυρα» για να περάσουν αργότερα στα εσπεριδοειδή.

Με την έναρξη της ωρίμανσης σε πορτοκάλια και μανταρίνια, οι μύγες στρέφονται σε αυτά, προκαλώντας τις σοβαρότερες ζημιές. Ιδανικές θερμοκρασίες 20–30°C επιταχύνουν τον βιολογικό κύκλο, που μπορεί να ολοκληρωθεί σε περίπου 3 εβδομάδες. Η υγρασία και οι φθινοπωρινές βροχές παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των ακμαίων, ενώ οι πρώιμες ποικιλίες γίνονται οι πρώτοι στόχοι, ανοίγοντας τον κύκλο των προσβολών.

Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων εξηγεί γιατί από τον Σεπτέμβριο οι παραγωγοί πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή επιφυλακή.

Φυτοπροστασία

Η ολοκληρωμένη διαχείριση της μύγας της Μεσογείου βασίζεται σε συνδυασμό μέτρων, με στόχο τη μείωση των πληθυσμών και την προστασία της παραγωγής.

Καλλιεργητικά μέτρα

Συλλογή και καταστροφή προσβεβλημένων καρπών
Οι προσβεβλημένοι καρποί που παραμένουν στο έδαφος ή στα δέντρα αποτελούν εστίες αναπαραγωγής. Η έγκαιρη απομάκρυνση και καταστροφή τους μειώνει τον κίνδυνο διατήρησης υψηλών πληθυσμών την επόμενη γενιά.

Έγκαιρη συγκομιδή

Η καθυστέρηση συγκομιδής αυξάνει τον κίνδυνο προσβολής, καθώς οι ώριμοι καρποί είναι πιο ελκυστικοί για ωοτοκία. Η συγκομιδή στο κατάλληλο στάδιο, ιδιαίτερα στις πρώιμες ποικιλίες, συμβάλλει στον περιορισμό των ζημιών. 

Καλή διαχείριση οπωρώνα

Η διατήρηση καλού αερισμού και φωτισμού μέσω κλαδέματος βοηθά στη μείωση της υγρασίας, παράγοντα που ευνοεί την επιβίωση του εντόμου.

Παρακολούθηση με Παγίδες

Στην Ελλάδα η παρουσία και η δυναμική των πληθυσμών της μύγας της Μεσογείου παρακολουθείται με παγίδες τύπου McPhail (υγρές με πρωτεϊνούχα ελκυστικά) και Jackson (ξηρές με παραφίνες/φερομόνες). Οι παγίδες τοποθετούνται σε κατάλληλα σημεία του οπωρώνα και παρέχουν πολύτιμα στοιχεία για την έναρξη και την εξέλιξη της δραστηριότητας του εντόμου. Δεν υπάρχει θεσμοθετημένο όριο επέμβασης στην Ελλάδα στην πράξη, η απόφαση λαμβάνεται εμπειρικά, συνδυάζοντας τις συλλήψεις με το στάδιο ωρίμανσης των καρπών.

Χημική αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της μύγας της Μεσογείου στα εσπεριδοειδή στην Ελλάδα βασίζεται κυρίως σε δύο είδη ψεκασμών:

1. Δολωματικοί ψεκασμοί

Πρόκειται για την πιο διαδεδομένη και ενδεδειγμένη πρακτική.

Χρησιμοποιείται μίγμα ελκυστικού τροφής (υδρολυμένες πρωτεΐνες) με εντομοκτόνο.

Εφαρμόζεται τοπικά (spot spraying) σε τμήματα του φυλλώματος, ώστε να μειώνεται η συνολική ποσότητα φυτοφαρμάκου και η επιβάρυνση στο περιβάλλον.

Στην Ελλάδα, το spinosad είναι η δραστική ουσία με επίσημη έγκριση για χρήση σε δολωματικούς ψεκασμούς. 

2. Καλυπτικοί ψεκασμοί

Εφαρμόζονται συμπληρωματικά, όταν η πίεση του εντόμου είναι πολύ υψηλή και δεν επαρκούν οι δολωματικοί ψεκασμοί.

Καλύπτουν μεγαλύτερη επιφάνεια φυλλώματος ή/και καρπού, με στόχο την απευθείας θανάτωση των ακμαίων.

Στην Ελλάδα, δραστικές ουσίες με έγκριση για κάλυψη στα εσπεριδοειδή είναι τα πυρεθροειδή deltamethrin και lambda-cyhalothrin, καθώς και το νεονικοτινοειδές acetamiprid.

Βιολογική αντιμετώπιση 

Έχει εγκριθεί και ο εντομοπαθογόνος μύκητας Beauveria bassiana, ο οποίος μπορεί να ενταχθεί σε προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης, κυρίως σε βιολογικούς ή χαμηλών εισροών οπωρώνες. Ωστόσο, η χρήση του στην Ελλάδα παραμένει περιορισμένη.

Ο ρόλος του κράτους

Οι Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ) συμβάλλουν στην προστασία της παραγωγής μέσω της έκδοσης γεωργικών προειδοποιήσεων, ιδιαίτερα κατά την περίοδο ωρίμανσης των πρώιμων ποικιλιών εσπεριδοειδών. Οι προειδοποιήσεις αυτές αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο για τους παραγωγούς, καθώς τους παρέχουν επίκαιρη πληροφόρηση για την παρουσία της μύγας της Μεσογείου και τις συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξή της.

Παράλληλα, οι προειδοποιήσεις δίνουν κατευθύνσεις για την έγκαιρη εφαρμογή μέτρων φυτοπροστασίας, συμβάλλοντας στη μείωση των ζημιών και στη διατήρηση της ποιότητας της παραγωγής.

Οι προοπτικές της χρονιάς

Η μύγα της Μεσογείου είναι κάθε χρόνο ένας γνώριμος αντίπαλος, όμως η ένταση των προσβολών εξαρτάται άμεσα από τις καιρικές συνθήκες και την ετοιμότητα των παραγωγών. Η φετινή χρονιά, με θερμοκρασίες που παραμένουν υψηλές και πρώιμες ποικιλίες ήδη ώριμες, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.

Η έγκαιρη παρακολούθηση, η συλλογική δράση και η σωστή ενημέρωση θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό το μέγεθος των απωλειών. Για τους παραγωγούς εσπεριδοειδών, κάθε μέρα καθυστέρησης μπορεί να σημαίνει δεκάδες κιλά χαμένης παραγωγής. Το στοίχημα, λοιπόν, είναι η πρόληψη και όχι η καταστολή – μια μάχη που κερδίζεται με συντονισμό και έγκαιρες αποφάσεις.

Συχνές Ερωτήσεις

1. Ποια είναι τα πρώτα σημάδια προσβολής;
Μικρές τρύπες στην επιφάνεια του καρπού, μαλάκωμα της σάρκας και γρήγορη σήψη.

2. Ποια εσπεριδοειδή κινδυνεύουν περισσότερο;
Πρώιμα πορτοκάλια και μανταρίνια, ειδικά όταν ωριμάζουν σε θερμές περιοχές.

3. Πώς μπορώ να προστατεύσω την παραγωγή χωρίς χημικές ουσίες;
Με έγκαιρη συγκομιδή, καταστροφή προσβεβλημένων καρπών και χρήση παγίδων μαζικής σύλληψης με ελκυστικά τροφής ή φύλου.

4. Πότε πρέπει να γίνει η επέμβαση με δολωματικούς ψεκασμούς;
Όταν καταγράφεται αύξηση συλλήψεων στις παγίδες και οι καρποί μπαίνουν σε στάδιο ωρίμανσης.

5. Τι κινδύνους έχει η καθυστέρηση στη συγκομιδή;
Αυξάνει εκθετικά την πιθανότητα προσβολής, με σοβαρές απώλειες σε ποσότητα και ποιότητα.

Πηγές: 

Γεωργικές Προειδοποιήσεις: Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Ιωαννίνων (16/09/2025) και Ηρακλείου (17/09/2025).

Papadopoulos, N. T., Katsoyannos, B. I., & Carey, J. R. (2001). Early detection and population monitoring of Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in a mixed-fruit orchard in northern Greece. Environmental Entomology, 30(2), 350–356. 

EPPO. (2022). Ceratitis capitata datasheet. European and Mediterranean Plant Protection Organization. 

Rodovitis, I., Ioannou, C. S., Milonas, P., & Papadopoulos, N. T. (2024). Mediterranean fruit fly population phenological patterns are strongly affected by elevation and host presence. Insects, 15(2), 151.  

Ο δάκος της ελιάς (Bactrocera oleae) παραμένει ο σημαντικότερος εχθρός της ελαιοκαλλιέργειας στη Μεσόγειο. Η ζημιά του δεν περιορίζεται μόνο στην απώλεια παραγωγής, αλλά και στην υποβάθμιση της ποιότητας του ελαιολάδου, με αύξηση της οξύτητας και αλλοίωση οργανοληπτικών χαρακτηριστικών (Haniotakis, 2005· Vontas et al., 2011).

Η δακοκτονία, που υλοποιείται κάθε χρόνο υπό την ευθύνη των ΔΑΟΚ, αποτελεί το βασικό μέσο προστασίας. Το φθινόπωρο του 2025 βρίσκει τις περισσότερες περιοχές με το πρόγραμμα σε εξέλιξη, αλλά η εικόνα δεν είναι ενιαία: άλλες ΔΑΟΚ πρόλαβαν και ολοκλήρωσαν ψεκασμούς, ενώ σε άλλες σημειώθηκαν καθυστερήσεις.

Συμπτώματα και ζημιές στην ελιά

Η προσβολή από δάκο γίνεται αντιληπτή με την παρουσία μικρής οπής στον καρπό, από όπου το θηλυκό έχει ωοτοκήσει. Στη συνέχεια, η προνύμφη καταστρέφει τον εσωτερικό ιστό, οδηγώντας σε:

Άμεσες ζημιές: καρπόπτωση, μείωση βάρους και παραγωγής.

Έμμεσες ζημιές: υποβάθμιση του ελαιολάδου. Οι προσβεβλημένοι καρποί αναπτύσσουν δευτερογενείς μολύνσεις, αυξάνοντας την οξύτητα και αλλοιώνοντας τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Το λάδι αποκτά γεύση ταγγισμένη ή ξινή και συχνά υποβαθμίζεται σε κατώτερη κατηγορία, με μεγάλη οικονομική απώλεια για τον παραγωγό.

Σε περιόδους έντονων προσβολών, οι απώλειες μπορεί να ξεπεράσουν το 50% της παραγωγής (Haniotakis, 2005). Γι’ αυτό η έγκαιρη εφαρμογή των δολωματικών ψεκασμών από τις ΔΑΟΚ θεωρείται κρίσιμη: όσο νωρίτερα περιοριστούν οι πληθυσμοί, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες οι προνύμφες να προλάβουν να καταστρέψουν τον καρπό.

Εφαρμογή δακοκτονίας ανά περιοχή 

ΔΑΟΚ Τριφυλίας: Έχουν πραγματοποιηθεί τρεις δολωματικοί ψεκασμοί και προγραμματίζεται ένας τέταρτος, τελευταίος, με την εφαρμογή να εξελίσσεται ομαλά.

ΔΑΟΚ Λασιθίου: Η ΔΑΟΚ ανακοίνωσε την έναρξη του 3ου ψεκασμού στις 14 Αυγούστου.

ΔΑΟΚ Πρέβεζας: Έχουν γίνει δύο ψεκασμοί (αρχές Ιουλίου και Σεπτεμβρίου), ενώ ο τρίτος προγραμματίζεται για 1η Οκτωβρίου. Οι προσβολές βρίσκονται σε σχετικά υψηλά επίπεδα.

ΔΑΟΚ Φθιώτιδας: Μέχρι στιγμής έχουν πραγματοποιηθεί τρεις ψεκασμοί και αναμένεται τέταρτος, με τοπικά προβλήματα προσβολών.

ΔΑΟΚ Θεσπρωτίας: Ο πρώτος δολωματικός ψεκασμός ξεκίνησε στις 18 Αυγούστου και το πρόγραμμα συνεχίζεται.

ΔΑΟΚ Εύβοιας: Στις 25 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε ο τρίτος ψεκασμός, με το πρόγραμμα να προχωρά ανάλογα με την πίεση του δάκου.

ΔΑΟΚ Αργολίδας: Στην Αργολίδα, ο 3ος δολωματικός ψεκασμός ξεκίνησε στις 23 Σεπτεμβρίου 2025, καλύπτοντας τις κοινότητες Μυκήνες, Παναρήτι και Μοναστηράκι. Την επόμενη ημέρα, 24 Σεπτεμβρίου, οι εργασίες συνεχίστηκαν στο Κουρτάκι και το Ανυφί, ενώ στις 25 Σεπτεμβρίου ολοκληρώθηκαν σε Φίχτια και Μιδέα, σύμφωνα με το επίσημο δελτίο τύπου της ΔΑΟΚ Αργολίδας.

ΔΑΟΚ Ηλείας: Ο πρώτος ψεκασμός πραγματοποιήθηκε στις 18 Αυγούστου, με το πρόγραμμα να εξελίσσεται.

ΔΑΟΚ Ζακύνθου: Το πρόγραμμα δακοκτονίας δεν εφαρμόστηκε φέτος, λόγω καθυστερήσεων στη διαδικασία ανάδειξης αναδόχου.

Χημική καταπολέμηση – Διαθέσιμες δραστικές ουσίες

Σύμφωνα με τον επίσημο Κατάλογο Εγκεκριμένων Φυτοπροστατευτικών Προϊόντων του ΥΠΑΑΤ, για την αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς είναι διαθέσιμες οι παρακάτω δραστικές ουσίες, που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της συλλογικής δακοκτονίας:

Spinosad: βιολογικής προέλευσης, ευρέως χρησιμοποιούμενο σε δολωματικούς ψεκασμούς, με μικρό κίνδυνο υπολειμμάτων.

Acetamiprid: νεονικοτινοειδές με συστημική δράση, χρησιμοποιείται όταν η πίεση του δάκου είναι υψηλή.

Cyantraniliprole: νεότερη δραστική με καλή αποτελεσματικότητα στις ακμαίες μορφές.

Deltamethrin, Lambda-cyhalothrin: πυρεθροειδή, σε περιορισμένη χρήση λόγω αυστηρών κανονισμών για τα υπολείμματα.

Beauveria bassiana (ATCC 74040): εντομοπαθογόνος μύκητας, διαθέσιμος σε εγκεκριμένα σκευάσματα, που προσφέρει βιολογική λύση.

Καολίνης (aluminium silicate): δημιουργεί προστατευτικό κάλυμμα στον καρπό, αποτρέποντας την ωοτοκία.

Υδρολυμένες πρωτεΐνες & ουρία: χρησιμοποιούνται ως ελκυστικά στα δολώματα, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα των ψεκασμών.

Η εναλλαγή και ο συνδυασμός αυτών των ουσιών στο πεδίο γίνεται για να περιοριστεί η ανάπτυξη ανθεκτικότητας, αλλά και για να εξασφαλιστεί η ποιότητα του ελαιολάδου με μειωμένα υπολείμματα.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από κάθε χρήση. Δείτε τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα πριν χρησιμοποιήσετε τα προϊόντα.

Κλιματικοί παράγοντες και πίεση δάκου

Οι πληθυσμοί του δάκου δεν επηρεάζονται μόνο από τους ψεκασμούς, αλλά και από τον καιρό.

Θερμοκρασίες άνω των 32–33°C περιορίζουν την ωοτοκία και αυξάνουν τη θνησιμότητα.

Η παρατεταμένη ξηρασία μειώνει την ανάπτυξή τους.

Αντίθετα, ήπιες θερμοκρασίες (18–30°C) και αυξημένη υγρασία ευνοούν την αναπαραγωγή (FAO, 2015).

Αυτή η ετερογένεια στις κλιματικές συνθήκες εξηγεί γιατί σε κάποιες περιοχές παρατηρήθηκε έντονη πίεση, ενώ σε άλλες μικρότερη έξαρση.

Ο ρόλος του κράτους

Η δακοκτονία υλοποιείται από τις Περιφέρειες μέσω των ΔΑΟΚ, όμως η επιτυχία του προγράμματος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον διοικητικό συντονισμό. Οι καθυστερήσεις που καταγράφονται σε ορισμένες χρονιές οφείλονται συνήθως σε διαδικαστικά ζητήματα, όπως οι εργολαβίες, η έλλειψη προσωπικού ή η γραφειοκρατία.

Για το 2025, σύμφωνα με τα επίσημα δελτία τύπου των ΔΑΟΚ, η εφαρμογή εξελίσσεται κανονικά: τόσο σε περιοχές όπου οι ψεκασμοί έχουν ήδη ολοκληρωθεί όσο και σε εκείνες όπου βρίσκονται σε εξέλιξη, χωρίς να αναφέρονται ιδιαίτερες δυσκολίες. Η πρόοδος ακολουθεί πάντοτε την εξέλιξη των καιρικών συνθηκών και τις οδηγίες που εκδίδουν οι αρμόδιες υπηρεσίες, οι οποίες παρακολουθούν συστηματικά τις συλλήψεις και προσαρμόζουν ανάλογα το πρόγραμμα.

Η εικόνα αυτή αναδεικνύει ότι, πέρα από το φυσικό πρόβλημα του δάκου, ο παράγοντας-κλειδί για την επιτυχία της δακοκτονίας είναι η τήρηση και η προσαρμογή του επίσημου σχεδιασμού, όπως ορίζεται από κάθε ΔΑΟΚ.

Η Ελλάδα δύο ταχυτήτων στη δακοκτονία

Το φθινόπωρο του 2025 επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά ότι στη μάχη με τον δάκο το χρονικό παράθυρο της δακοκτονίας είναι εξίσου κρίσιμο με την ίδια την επέμβαση.

Οι πρώτες εικόνες δείχνουν μια Ελλάδα δύο ταχυτήτων: περιοχές όπου οι ψεκασμοί έγιναν έγκαιρα και προσφέρουν ασπίδα προστασίας, και άλλες όπου οι καθυστερήσεις αφήνουν ανοιχτό τον κίνδυνο απωλειών.

Για τον παραγωγό, το ζητούμενο παραμένει ίδιο: να φτάσει ο καρπός στη συγκομιδή με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες και με ποιότητα αντάξια της φήμης του ελληνικού ελαιολάδου.

Πηγές

Haniotakis, G. (2005). Olive pest control: Present status and prospects. IOBC/WPRS Bulletin, 28(9), 1–9.

Vontas, J., et al. (2011). Insecticide resistance in the olive fruit fly Bactrocera oleae: lessons from a multi-year, multi-country survey. Pesticide Biochemistry and Physiology, 100(3), 277–284.

FAO. (2015). Integrated Pest Management for Olive Crops. Food and Agriculture Organization of the United Nations.

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων. Κατάλογος Φυτοπροστατευτικών Προϊόντων και Βιοκτόνων   
https://www.minagric.gr/for-farmer-2/crop-production/fytoprostasiamenu/fytoprostateytika-071124/17194-katalogoi-fyto121124

Επίσημες ανακοινώσεις ΔΑΟΚ & Περιφερειών (2025)
 

Η φετινή ελαιοκομική χρονιά χαρακτηρίζεται από ξηρασία και μειωμένη παραγωγή σε πολλές περιοχές της χώρας. Παρότι μέχρι στιγμής οι συνθήκες δεν έχουν ευνοήσει την έντονη παρουσία ασθενειών, οι πρώτες τοπικές βροχοπτώσεις φέρνουν στο προσκήνιο το γλοιοσπόριο της ελιάς, μια από τις πιο σοβαρές ασθένειες της καλλιέργειας. Εφόσον ξεκινήσουν γενικευμένες φθινοπωρινές βροχοπτώσεις και αυξηθεί η υγρασία, δημιουργούνται οι ιδανικές συνθήκες για την εκδήλωση της ασθένειας, η οποία δεν απειλεί μόνο την ποσότητα, αλλά και την ποιότητα του ελαιολάδου, με σοβαρές συνέπειες στην εμπορική του αξία.

Η ασθένεια με το «διπλό χτύπημα»

Η ασθένεια γλοιοσπόριο προκαλείται από είδη του γένους Colletotrichum και πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα το 1920 στην Κέρκυρα. Αρχικά περιοριζόταν σε παραθαλάσσιες, υγρές περιοχές, όμως τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί σε πιο επιθετική μορφή που προσβάλλει άνθη και καρπούς. Κυρίαρχο είδος θεωρείται σήμερα το Colletotrichum acutatum, ενώ το C. gloeosporioides εμφανίζεται πιο σποραδικά και με μικρότερη παθογένεια.

Το γλοιοσπόριο προκαλεί χαρακτηριστικές σήψεις στους καρπούς. Οι ελιές μαυρίζουν, συρρικνώνονται και συχνά μουμιοποιούνται πάνω στο δέντρο. Σε προχωρημένο στάδιο, παρατηρείται και πρόωρη καρπόπτωση, με απώλειες που μπορεί να ξεπεράσουν το 60% σε χρόνια με έντονες βροχοπτώσεις.

Η ζημιά όμως δεν είναι μόνο ποσοτική, αλλά και ποιοτική. Ο μύκητας υποβαθμίζει το παραγόμενο ελαιόλαδο: αυξάνει την οξύτητα, μειώνει τις πολυφαινόλες και αλλοιώνει τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, δίνοντας γεύση ξινίλας ή μούχλας. Έτσι, ακόμη κι αν η συγκομιδή δεν χαθεί πλήρως, το λάδι δύσκολα μπορεί να τυποποιηθεί ως «εξαιρετικό παρθένο» και καταλήγει σε χαμηλότερες κατηγορίες με αισθητή μείωση της αξίας του. Σε αρκετές περιπτώσεις, η παραγωγή χάνει πλήρως την εμπορική της αξία και υποβαθμίζεται σε βιομηχανικό λάδι, με τεράστιο οικονομικό κόστος για τον παραγωγό.

Για τη φετινή χρονιά, η εκδήλωση σοβαρών προσβολών μέχρι στιγμής είναι περιορισμένη, λόγω της ξηρασίας και της μικρής παραγωγής σε αρκετές περιοχές. Ωστόσο, αν ξεκινήσουν φθινοπωρινές βροχοπτώσεις και επικρατήσει υψηλή υγρασία, οι ελιές που έχουν μείνει στα δέντρα παραμένουν ευάλωτες, και ο κίνδυνος για απώλειες —τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα— παραμένει υπαρκτός.

Πώς εξαπλώνεται ο μύκητας

Τα είδη μυκήτων του γένους Colletotrichum, παραμένουν λανθάνων σε καρπούς και κλαδιά, και ενεργοποιείται όταν επικρατούν υγρές και θερμές συνθήκες. Οι κρίσιμοι παράγοντες που ευνοούν την εξάπλωση είναι:

Σχετική υγρασία πάνω από 90%.

Θερμοκρασίες 18–25°C.

Πυκνή κόμη χωρίς επαρκή αερισμό.

Ιδιαίτερα επικίνδυνη περίοδος είναι το φθινόπωρο, όταν ξεκινούν οι βροχές και ο καρπός μπαίνει στο στάδιο της ωρίμανσης. Τότε η περιεκτικότητά του σε σάκχαρα είναι υψηλή, κάτι που κάνει τον μύκητα ακόμη πιο επιθετικό.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι «μουμιοποιημένοι» καρποί αποτελούν εστίες μολύσματος, που μπορούν να διατηρηθούν για μήνες στον αγρό και να μολύνουν ξανά τον ελαιώνα. 

Ευπαθείς ποικιλίες

Δεν είναι όλες οι ποικιλίες ελιάς το ίδιο ευαίσθητες στο γλοιοσπόριο. Ιδιαίτερα ευπαθείς θεωρούνται οι Καλαμών, Κορωνέικη και Μεγαρείτικη, που καλλιεργούνται ευρέως στην Ελλάδα. Αντίθετα, κάποιες τοπικές ποικιλίες δείχνουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα, χωρίς όμως να είναι άτρωτες όταν οι καιρικές συνθήκες είναι έντονα ευνοϊκές για τον μύκητα.

Πρακτικά μέτρα αντιμετώπισης

Καλλιεργητικά μέτρα

Το πρώτο «όπλο» του παραγωγού είναι η σωστή διαχείριση του ελαιώνα:

Απομάκρυνση προσβεβλημένων καρπών: Οι «μουμιοποιημένες» ελιές είναι μόνιμες εστίες μόλυνσης. Η συλλογή και καταστροφή τους μειώνει σημαντικά την παρουσία του μύκητα. 

Αραίωμα κόμης: Το κλάδεμα βελτιώνει τον αερισμό και περιορίζει τη διάρκεια παραμονής της υγρασίας πάνω στους καρπούς.

Σωστή στράγγιση: Σε βαριά εδάφη είναι κρίσιμη, ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία μικροκλίματος που ευνοεί την ασθένεια.

Φυτοπροστασία

Όταν οι καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές για τον μύκητα, τα καλλιεργητικά μέτρα από μόνα τους δεν επαρκούν. Σε αυτή την περίπτωση, απαιτείται έγκαιρη φυτοπροστασία με σκευάσματα που διαθέτουν εγκεκριμένη δραστική ουσία από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ). Η επιλογή και εφαρμογή τους πρέπει να γίνεται πάντα σε συνεργασία με τον αρμόδιο γεωπόνο, ο οποίος θα καθορίσει τη σωστή χρονική στιγμή, τη δοσολογία και τον τρόπο εφαρμογής.

Ιδιαίτερη σημασία έχει η προσεκτική ανάγνωση της ετικέτας κάθε προϊόντος και η αυστηρή τήρηση των οδηγιών που τη συνοδεύουν, τόσο για την ασφάλεια του χρήστη όσο και για την αποφυγή υπολειμμάτων στο ελαιόλαδο. Η εφαρμογή πρέπει να πραγματοποιείται πριν από τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, ώστε να δημιουργηθεί προστατευτικό φράγμα στους καρπούς. Η εμπειρία έχει δείξει ότι ο πρώτος ψεκασμός είναι καθοριστικός, αν χαθεί, δύσκολα αναπληρώνεται, ενώ οι καθυστερημένες επεμβάσεις έχουν μειωμένη αποτελεσματικότητα.

Οι παραγωγοί οφείλουν να βρίσκονται σε επιφυλακή όταν αναμένονται φθινοπωρινές βροχές και αυξημένη υγρασία, καθώς τότε δημιουργούνται οι ιδανικές συνθήκες για την εξάπλωση του γλοιοσπορίου.

Συγκομιδή

Η συγκομιδή είναι καθοριστική για τον περιορισμό της ασθένειας:

Αποφυγή καθυστέρησης: Όσο περισσότερο μένουν οι καρποί στο δέντρο σε υγρές συνθήκες, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα προσβολής.

Προτεραιότητα σε ευπαθείς ποικιλίες ή προσβεβλημένα κτήματα: Η έγκαιρη συγκομιδή μπορεί να περιορίσει τις απώλειες.

Ορθή μεταχείριση καρπού: Η άμεση μεταφορά στο ελαιοτριβείο και η αποφυγή τραυματισμών είναι κρίσιμα μέτρα για τη διατήρηση της ποιότητας.

Ο ρόλος του κράτους

Παρά τη σημασία της ασθένειας, οι ελαιοπαραγωγοί συχνά μένουν χωρίς έγκαιρη ενημέρωση. Σε αντίθεση με τον δάκο, για τον οποίο υπάρχει οργανωμένο δίκτυο παρακολούθησης, για το γλοιοσπόριο η ενημέρωση είναι αποσπασματική. Η ύπαρξη περιφερειακών δελτίων γεωργικών προειδοποιήσεων ειδικά για την ασθένεια θα μπορούσε να βοηθήσει τους παραγωγούς να προγραμματίσουν καλύτερα τις επεμβάσεις τους και να αποφύγουν μεγάλες ζημιές.

Οι προοπτικές της χρονιάς

Η φετινή ελαιοκομική περίοδος χαρακτηρίζεται από ξηρασία και μειωμένη παραγωγή, γεγονός που μέχρι στιγμής περιορίζει την ένταση της ασθένειας. Ωστόσο, η εμφάνιση φθινοπωρινών βροχών και αυξημένης υγρασίας μπορεί να αλλάξει γρήγορα τα δεδομένα, δίνοντας στο γλοιοσπόριο το έδαφος να εκδηλωθεί. Η πορεία της χρονιάς θα κριθεί στην έγκαιρη πρόληψη, στη γρήγορη κινητοποίηση των παραγωγών και στη στήριξη από τον κρατικό μηχανισμό, ώστε να προστατευθεί η ήδη περιορισμένη παραγωγή.

Συχνές Ερωτήσεις 

1. Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα του γλοιοσπορίου;
Σκούρες, βυθισμένες κηλίδες στον καρπό, συρρίκνωση, μουμιοποίηση και τελικά πτώση. Σε προσβεβλημένους καρπούς στο ελαιοτριβείο, το λάδι αποκτά γεύση ξινίλας ή μούχλας.

2. Ποιες ποικιλίες ελιάς κινδυνεύουν περισσότερο;
Οι Καλαμών, Κορωνέικη και Μεγαρείτικη είναι ιδιαίτερα ευπαθείς.

3. Πότε πρέπει να γίνει ο πρώτος ψεκασμός;
Πριν από τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, ώστε να δημιουργηθεί προστατευτικό φράγμα.

4. Πώς μπορώ να μειώσω τον κίνδυνο χωρίς φυτοπροστασία;
Με καλό κλάδεμα για αερισμό, απομάκρυνση μουμιοποιημένων καρπών και σωστή στράγγιση.

5. Τι πρέπει να προσέξω στη συγκομιδή;
Να αποφύγεις καθυστερήσεις, να δώσεις προτεραιότητα στις ευπαθείς ποικιλίες και να μεταφέρεις άμεσα τον καρπό στο ελαιοτριβείο.

Πηγές

Talhinhas, P., et al. (2011). Olive anthracnose: A serious disease caused by different Colletotrichum species. Fungal Biology, 115(9), 786–799.

FAO (2020). Integrated Pest Management for Olive. Food and Agriculture Organization of the United Nations.

Tsitsigiannis, D. I., et al. (2012). Epidemiology and management of olive anthracnose in Greece. Plant Disease, 96(7), 9

Η εταιρεία SIPCAM ΕΛΛΑΣ ΜΟΝ. Α.Ε. ενημερώνει σχετικά με τη διεύρυνση του φάσματος δράσης του ζιζανιοκτόνου MIZUKI® (δ.ο. pyraflufen-ethyl 1,06% β/ο).

Η άδεια τροποποιήθηκε με την υπ’ αρ. 214315/07.08.02025 Υπουργική Απόφαση.

Πλέον, το MIZUKI®, είναι εγκεκριμένο σε περισσότερες καλλιέργειες και ζιζάνια.

Διεύρυνση φάσματος δράσης στις κάτωθι καλλιέργειες:

1) Όλες τις καλλιέργειες, από τον τερματισμό τους μέχρι και πριν τη σπορά ή φύτευση της επόμενης καλλιέργειας.

2) Χειμερινά σιτηρά, αραβόσιτο, ηλίανθο, σόγια πριν τη σπορά ή νωρίς προφυτρωτικά για την αντιμετώπιση πλατύφυλλων ζιζανίων.

3) Εσπεριδοειδή και λωτό, μεταφυτρωτικά για την αντιμετώπιση πλατύφυλλων ζιζανίων.

4) Ροδιά, μεταφυτρωτικά για την αντιμετώπιση πλατύφυλλων ζιζανίων και αποξήρανση παραφυάδων.

Η διεύρυνση αυτή καθιστά το MIZUKI® ακόμα πιο ισχυρό εργαλείο για τον έλεγχο δυσεξόντωτων ζιζανίων και τη διαχείριση ανθεκτικότητας, λόγω του διαφορετικού τρόπου δράσης σε σχέση με άλλα ζιζανιοκτόνα, σε όλες τις καλλιέργειες.

Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε απευθυνθείτε στην εταιρεία SIPCAM ΕΛΛΑΣ ΜΟΝ. Α.Ε. και στους συνεργάτες γεωπόνους σε κάθε περιοχή.

Στήριξη στον Ευρωπαίο αγρότη, ζήτησε ο ΥπΑΑΤ, Κώστας Τσιάρας, στο άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας της ΕΕ.

Την ανάγκη η Ευρώπη να στηρίξει με αποφασιστικότητα τον αγροδιατροφικό τομέα, προκειμένου να διασφαλιστεί η επισιτιστική ασφάλεια και να επιταχυνθεί η πράσινη μετάβαση, επισήμανε ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κώστας Τσιάρας, σε παρέμβασή του στο άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας της ΕΕ, που πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη.

Ο κ. Τσιάρας επισήμανε ότι η γεωργία πρέπει να παραμείνει στον πυρήνα του ευρωπαϊκού σχεδίου, καθώς, χωρίς έναν ισχυρό και ανταγωνιστικό αγροδιατροφικό τομέα, δεν μπορεί να υπάρξει ούτε ασφάλεια τροφίμων, ούτε ουσιαστική πράσινη μετάβαση.

«Η Ευρώπη σήμερα δοκιμάζεται. Ο πόλεμος, η ενεργειακή κρίση, οι διεθνείς αναταράξεις και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής φέρνουν στο προσκήνιο ένα επιτακτικό ερώτημα: μπορούμε να εγγυηθούμε στους πολίτες μας τρόφιμα ποιοτικά, ασφαλή και προσιτά; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: ναι, μπορούμε – αλλά μόνο αν κρατήσουμε τη γεωργία στον πυρήνα του ευρωπαϊκού σχεδίου. Γιατί χωρίς ισχυρό και ανταγωνιστικό αγροδιατροφικό τομέα, δεν θα έχουμε ούτε επισιτιστική ασφάλεια ούτε πράσινη μετάβαση», είπε ο κ. Τσιάρας.

Αναφερόμενος στις προτεραιότητες που απαιτούνται, ο Έλληνας Υπουργός υπογράμμισε:

• Την ανάγκη επενδύσεων στην καινοτομία και στις τεχνολογίες που είναι άμεσα εφαρμόσιμες στο χωράφι, όπως η γεωργία ακριβείας και η ψηφιοποίηση.
• Τη δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων που θα διευκολύνουν την πρόσβαση σε κεφάλαια, ιδιαίτερα για νέους και γυναίκες αγρότες.
• Την αμοιβή των παραγωγών για τα αποτελέσματα που φέρνουν, όπως η βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους, η προστασία της βιοποικιλότητας και η παροχή περιβαλλοντικών υπηρεσιών.

Παράλληλα, τόνισε ότι το νομικό πλαίσιο πρέπει να αποτελέσει «σύμμαχο του αγρότη και όχι αντίπαλο», ζητώντας:

• Απλούστερους, σταθερούς και προβλέψιμους κανόνες.«Δεν γίνεται η γραφειοκρατία να στραγγαλίζει την καινοτομία», είπε χαρακτηριστικά.
• Ταχύτερες εγκρίσεις για νέες λύσεις φυτοπροστασίας και θρέψης, που είναι ασφαλείς και μειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
• Ισότιμους όρους ανταγωνισμού με τρίτες χώρες, ώστε να προστατεύεται ο Ευρωπαίος παραγωγός.
• Ισχυρά εργαλεία διαχείρισης κινδύνου, δεδομένων των ακραίων καιρικών φαινομένων και των ασταθών αγορών.

Κλείνοντας την τοποθέτησή του, ο Υπουργός επισήμανε: «Η πράσινη μετάβαση μπορεί να πετύχει μόνο με τον αγρότη πρωταγωνιστή. Χρειαζόμαστε πολιτικές που δίνουν κίνητρα και προοπτική, που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα και που εγγυώνται τη βιωσιμότητα της υπαίθρου. Στηρίζοντας τον Ευρωπαίο αγρότη, επενδύοντας στην ανταγωνιστικότητα και προχωρώντας σε μια δίκαιη και ρεαλιστική πράσινη μετάβαση, μπορούμε να διασφαλίσουμε την παραγωγή ασφαλών, ποιοτικών και προσιτών τροφίμων για όλους τους πολίτες μας».

Σύμφωνα με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ), επιβεβαιώθηκε η παρουσία του επιβλαβούς οργανισμού καραντίνας Bactrocera zonata σε περιοχή της Λακωνίας. 

Το έντομο Bactrocera zonata αποτελεί ενωσιακό επιβλαβή οργανισμό καραντίνας για την Ε.Ε. σύμφωνα με το άρθρο 3 και το παράρτημα ΙΙ του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2019/2072, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 1 του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2019/1702 περιλαμβάνεται στον κατάλογο επιβλαβών οργανισμών προτεραιότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω του σοβαρού δυνητικού οικονομικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού αντίκτυπου για το έδαφος της Ένωσης. 

Σύμφωνα με ενημέρωση από το ΥπΑΑΤ, για την πρόληψη της εισαγωγής, της εγκατάστασης και της διασποράς του Bactrocera zonata στο έδαφος της Ένωσης λαμβάνονται τα μέτρα που προβλέπονται στον Εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2025/311 με τίτλο: «Μέτρα για την εξάλειψη και την πρόληψη της εγκατάστασης και της εξάπλωσης στο έδαφος της Ένωσης των μυγών των φρούτων των ειδών Bactrocera dorsalis (Hendel), Bactrocera latifrons (Hendel) και Bactrocera zonata (Saunders)». Τονίζεται ότι σύμφωνα με τα άρθρα 14 & 15 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/2031 αποτελεί υποχρέωση των εμπλεκομένων να γνωστοποιούν αμέσως στην αρμόδια Αρχή της περιοχής τους οποιαδήποτε ύποπτη εμφάνιση επιβλαβών οργανισμών ή συμπτωμάτων.

Το Bactrocera zonata είναι ένα είδος πολυφάγο, που προσβάλλει πάνω από 50 καλλιεργούμενα και άγρια είδη φυτών, κυρίως αυτά με σαρκώδεις καρπούς. Μεταξύ αυτών, η ροδακινιά, η γκουάβα και το μάνγκο αναφέρονται ως κύριοι ξενιστές του εν λόγω εντόμου. Επιπλέον, ο κατάλογος των ξενιστών του εντόμου περιλαμβάνει αρκετά είδη που έχουν οικονομική σημασία στην ΕΕ: Citrus spp. (συμπεριλαμβανομένων των πορτοκαλιών, γκρέιπφρουτ και μανταρινιών), Malus domestica (μήλο), Prunus armeniaca (βερίκοκο), Prunus persica (ροδάκινο και νεκταρίνι) και Punica granatum (ρόδι), Ficus carica (σύκο), Annona squamosa, Phoenix dactylifera (χουρμάς) και Cydonia oblonga (κυδώνι). Το εύρος των ξενιστών του B. zonata περιλαμβάνει, επίσης, αρκετά τροπικά είδη: παπάγια, Careya arborea, Grewia asiatica, Luffa spp., Mangifera indica (μάνγκο), Momordica charantia (πικρό πεπόνι), Psidium guajava (γκουάβα) και Terminalia catappa.

Όπως αναφέρει το ΥπΑΑΤ η μέγιστη απόσταση στην οποία μπορεί να μετακινηθεί το έντομο με φυσικό τρόπο είναι περίπου 7 km σε ένα έτος (με εύρος από 1,4 km έως 34 km). Εισαγωγή του εντόμου σε νέες περιοχές είναι πιθανότερο να συμβεί μέσω της μεταφοράς μολυσμένων καρπών και μολυσμένου με νύμφες εδάφους.

Σε ότι αφορά τα συμπτώματα στους καρπούς, τα νύγματα ωοτοκίας είναι συχνά ορατά στη φλούδα των προσβεβλημένων καρπών. Η ωοτοκία σε σκληρότερους καρπούς προκαλεί καστανές ουλές στην επιφάνεια του καρπού. Οι προνύμφες του πρώτου σταδίου αναπτύσσονται στο εσωτερικό του καρπού κοντά στο σημείο ωοτοκίας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει το μαλάκωμα της περιοχής γύρω από το σημείο ωοτοκίας. Οι προνύμφες 2ου και 3ου σταδίου συνήθως σκάβουν βαθύτερα στον πολτό του καρπού, προκαλώντας το μεγαλύτερο μέρος της ζημίας, η οποία μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει σε πρόωρη πτώση του καρπού. Αυγά μπορεί να βρεθούν στο εσωτερικό του καρπού στο σημείο του νύγματος ωοτοκίας, αλλά τέτοια νύγματα είναι δύσκολο να εντοπιστούν, εκτός αν εξεταστούν στο μικροσκόπιο και από ειδικό εντομολόγο. Οι προνύμφες μπορούν να εντοπιστούν κατά το άνοιγμα του καρπού, ιδίως όταν έχουν φτάσει στο προχωρημένο τρίτο στάδιο.

Διαβάστε την ανακοίνωση για την αρχική εμφάνιση του εντόμου στην χώρα (πατήστε εδώ)

Φέτος αναμένεται να είναι μειωμένη παραγωγή ακτινιδίων αλλά θα έχει καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Δεν ξέρουμε όμως την ακριβή ποσότητα της παραγωγής γιατί κάθε χρόνο νέα δέντρα εισέρχονται στην παραγωγική διαδικασία, τα οποία επηρεάζουν το μέγεθος της παραγωγής στην χώρα μας.

Ωστόσο, όπως αναφέρουν έμποροι και παραγωγοί, η παράνομη κοπή και πώληση ανώριμων ακτινιδίων, ενός προϊόντος, το οποίο και φέτος κατέγραψε ρεκόρ σε αξία εξαγωγών, υπονομεύει τον μέλλον του.

Ένα ακόμη πρόβλημα είναι η εμφάνιση στην χώρα μας του συνδρόμου κατάρρευσης της ακτινιδιάς (moria) που δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στην Ιταλία.

Ο κ. Άγγελος Ξυλογιάννης, μέλος του Αγροτικός Συνεταιρισμός Εκμετάλλευσης Ακτινιδίων Άρτας (ΑΣΕΑ), αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι «φέτος αναμένουμε μια μείωση της παραγωγής. Η καλλιέργεια δεν είχε τις απαιτούμενες ώρες ψύχους και επίσης επηρεάστηκε από τον παγετό του Απριλίου. Φαίνεται όμως να έχουμε καλά μεγέθη και αυξημένη ζήτηση στην αγορά, κάτι που αναμένεται να φανεί και στις τιμές παραγωγού της νέας εμπορικής περιόδου.

Πρόβλημα υπάρχει με τις πρόωρες «κοπές» ακτινιδίων γιατί αυτή την εποχή καμιά ποικιλία δεν έχει τις κατάλληλες προδιαγραφές ωριμότητας.

Επίσης πρόσφατα σε δύο χωράφια στην Καβάλα είχαμε την εμφάνιση του συνδρόμου κατάρρευσης της ακτινιδιάς (moria). Πρωτοεμφανίστηκε σε ακτινιδιές της Ιταλίας το 2012 και συνεχώς επεκτείνεται προκαλώντας μείωση της ιταλικής παραγωγής.

Θα πρέπει να προστατεύσουμε την καλλιέργεια ακτινιδιάς που έχει τόσο μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης στην χώρα μας».

Ο κ. Σάββας Αργυράκης, παραγωγός ακτινιδίων και μέλος της διοίκησης της ΕΑΣ Καβάλας, της ΕΘΕΑΣ και της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Ακτινιδίων (ΕΔΟΑ), αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι  «υπάρχει ήδη αυξημένο εμπορικό ενδιαφέρον και φέτος αναμένεται να έχουμε καλές τιμές παραγωγού στα ακτινίδια.

Θα πρέπει όμως να υπάρξει διαφύλαξη της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητας του ακτινιδίου από τις παράνομες πρόωρες κοπές που γίνονται στην χώρα μας. Η ΕΘΕΑΣ ζητάει από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων και των ΔΑΟΚ, να σταματήσουν μέσω ελέγχων, αυτές τις πρακτικές που υπονομεύουν τον μέλλον του ελληνικού ακτινιδίου, που με τόσο μακροχρόνιο κόπο και προσπάθειες κατακτήθηκε. Αυτές οι λανθασμένες πρακτικές πρέπει να σταματήσουν.

Τελευταία αντιμετωπίζει πρόβλημα η καλλιέργεια και από το σύνδρομο κατάρρευσης της ακτινιδιάς (moria) που εξαπλώνεται στην Ιταλία αλλά ήρθε και στην χώρα μας. Το συναντούμε σε περιοχές με αργιλώδη εδάφη. Θα πρέπει να ενημερωθούν οι παραγωγοί και να είναι προσεκτικοί με την άρδευση της ακτινιδιάς. Επίσης με τους παρατεταμένους καύσωνες που έχουμε τα τελευταία χρόνια δημιουργείται στρες στα δέντρα κάτι που βοηθά στην εξάπλωση του συνδρόμου».

Για να διαβάσετε περισσότερα για το σύνδρομο κατάρρευσης της ακτινιδιάς πατήστε εδώ

Από την πλευρά του ο κ. Γεώργιος Πολυχρονάκης, Ειδικός Σύμβουλος του Συνδέσμου Εξαγωγέων Incofruit - Hellas, αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι «για ακόμη μια χρονιά κάποιοι «έμποροι» συγκόμισαν και ήδη διακίνησαν και εξήγαγαν ακτινίδια, αφού παρά τις καταγγελίες που έγιναν δεν υπήρξε αποτελεσματική παρέμβαση των αρμόδιων υπηρεσιών ελέγχου να το αποτρέψουν, ενώ οι «κοπές» ακόμη συνεχίζονται παρά το γεγονός ότι αυτή την περίοδο δεν πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις ωριμότητας ή εμπορικής ποιότητας, παραβιάζοντας και την υφιστάμενη ΚΥΑ. Ήδη τα «παράνομα» ακτινίδια πωλούνται για δεύτερη εβδομάδα στην αγορά της Ολλανδίας.

Αυτή η πρόωρη συγκομιδή είναι μια πράξη ανευθυνότητας, η οποία απειλεί έως και «υπονομεύει»  τις προοπτικές μιας προσπάθειας προώθησης των εξαγωγών των ακτινιδίων, που ήδη την εμπορική περίοδο 2024/25 κατέγραψε, για μια ακόμη σεζόν, ρεκόρ σε αξία, ύψους 340 εκατ. ευρώ, κατατάσσοντας το προϊόν στην πρώτη θέση των εξαγομένων νωπών οπωροκηπευτικών μας προϊόντων. Η συγκομιδή του καρπού νωρίτερα πρέπει να πληροί τις κατάλληλες προδιαγραφές ωριμότητας, δηλαδή βαθμούς ωρίμανσης 6,2ο Brix και μέση περιεκτικότητα ξηράς ουσίας 15%, όπως αναφέρεται στην ενωσιακή και εθνική νομοθεσία.

Στο μεταξύ πρόσφατα ανακοινώθηκε από την Κομισιόν η εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ που επιβεβαιώνει δασμό 15% που επιβάλλουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στα ευρωπαϊκά προϊόντα φρούτων και λαχανικών, ο οποίος στην χώρα μας θα επηρεάσει αρνητικά κυρίως τους εξαγωγείς ακτινιδίου, προϊόν που αντιπροσωπεύουν το 83% των εξαγωγών ελληνικών φρούτων, λαχανικών και ξηρών καρπών προς τις ΗΠΑ. Αξίζει να επισημάνουμε ότι στη Βραζιλία παρά τους «τσουχτερούς» δασμούς, ύψους 50%, που αποφάσισε ο πρόεδρος των ΗΠΑ υπήρξε εξαίρεση για τον βραζιλιάνικο χυμό πορτοκαλιού, ο οποίος θα πωλείται χωρίς επιπλέον δασμό στην Αμερικάνικη αγορά». 

Από την Πιερία ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού (ΑΣ) ΠΕΣΚΟ, Ηλίας Γκρίνιας, αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι «φέτος έχουμε καλά μεγέθη ακτινιδίων γιατί δεν είχαμε όπως πέρσι παρατεταμένους καύσωνες αλλά οι αποδόσεις φαίνεται να είναι μειωμένες. Υπάρχει αυξημένο εμπορικό ενδιαφέρον. Πέρσι η μέση τιμή παραγωγού κυμάνθηκε στα 97 λεπτά το κιλό και η ανώτερη έφτασε στα 1,20 ευρώ το κιλό.

Οι ικανοποιητικές τιµές που απολαµβάνει το προϊόν τα τελευταία χρόνια έχουν εξάψει το ενδιαφέρον των αγροτών για την καλλιέργειά του. Οι νέες φυτεύσεις όμως γίνονται χωρίς προγραμματισμό και δεν μπορεί να συνεχιστεί το φαινόμενο. Ζητάμε να δημιουργηθούν ζώνες καλλιέργειας σε όλη την χώρα και να υπάρξει κάποιος έλεγχος. Επίσης γίνονται σε περιοχές που δεν υπάρχει επάρκεια νερού. Στην περιοχή μας έχουν εγκαταλειφθεί οι καλλιέργειες καπνού, σταφυλιών, κερασιών και οι παραγωγοί έχουν στραφεί στα ακτινίδια».

Η Δέσποινα Καϊτίδου, παραγωγός από την Σκύδρα της Πέλλας, τονίζει στον ΑγροΤύπο ότι «από την μέχρι σήμερα εικόνα φαίνεται να έχουμε μια καλή ποσοτικά παραγωγή και καλή ποιότητα. Για την ποικιλία ακτινιδίων «Χέιγουορντ» (Hayward) φαίνεται να έχουμε μια πρωιμότητα λίγων ημερών. Υπάρχει εμπορικό ενδιαφέρον για το ακτινίδιο για αυτό γίνονται συνεχώς νέες φυτεύσεις στην χώρα μας. Τα νέα δέντρα αρχίζουν να έχουν παραγωγή από τον τέταρτο με πέμπτο χρόνο αλλά μετά τον έβδομο έχουμε τις καλές αποδόσεις που για τα Hayward είναι περίπου 4 τόνοι το στρέμμα. Όσον αφορά τις τιμές παραγωγού πέρσι κυμάνθηκαν από 90 λεπτά έως 1,20 ευρώ το κιλό. Στα ίδια επίπεδα ή ακόμη και καλύτερα αναμένεται να κυμανθούν και φέτος οι τιμές». 

Μετά από αξιοποίηση πληροφοριών, δύο μικτά κλιμάκια της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Θεσσαλίας, σε συνεργασία με στελέχη της Αστυνομικής Διεύθυνσης, στο πλαίσιο στοχευμένων ελέγχων για την καταπολέμηση της διακίνησης παράνομων φυτοπροστατευτικών προϊόντων, διενήργησαν ταυτόχρονους αιφνιδιαστικούς ελέγχους στις Περιφερειακές Ενότητες Καρδίτσας και Τρικάλων.

Κατά τους ελέγχους βρέθηκαν και κατασχέθηκαν περίπου 1.000 λίτρα παράνομων φυτοφαρμάκων.

Σύμφωνα με όσα υποστήριξε στο πλαίσιο συνέντευξης τύπου, ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δημήτρης Κουρέτας, «το πρόβλημα που δημιουργούν στη δημόσια υγεία και το περιβάλλον τα παράνομα φυτοφάρμακα είναι πολύ μεγάλο, καθώς είναι επικίνδυνα λόγω των ουσιών που διαθέτουν. Πρόκειται για «βόμβες» για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον, με πολύ τοξικές ουσίες έως και χίλιες φορές παραπάνω από τα νόμιμα εγκεκριμένα φυτοφάρμακα. Κάποιοι αγρότες πέφτουν στην παγίδα της χαμηλής τιμής και τα προμηθεύονται, αλλά θα πρέπει να γνωρίζουν ότι πρώτα κάνουν κακό στους ίδιους και στο περιβάλλον τους».

Ο Διευθυντής της Αγροτικής Ανάπτυξης και Οικονομίας της Περιφέρειας, Δημήτρης Σταυρίδης, σημείωσε από την πλευρά του πως για την υπόθεση έχουν ήδη κινηθεί όλες οι προβλεπόμενες διαδικασίες και έχουν δρομολογηθεί οι ενέργειες για την απόδοση ποινικών και διοικητικών ευθυνών στους εμπλεκόμενους. «Η Περιφέρεια Θεσσαλίας συνεργάζεται στενά με όλες τις συναρμόδιες αρχές, εντείνοντας τις προσπάθειες για την εξάλειψη της μάστιγας των παράνομων φυτοφαρμάκων, τα οποία προκαλούν πολλαπλές και σοβαρές επιπτώσεις όπως:

• Οικονομική ζημία για το κράτος, λόγω μη είσπραξης τελωνειακών δασμών και ΦΠΑ.
• Αθέμιτος ανταγωνισμός, που οδηγεί σε οικονομικό μαρασμό τις νόμιμες επιχειρήσεις εμπορίας γεωργικών εφοδίων.
• Υψηλοί κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία, τους παραγωγούς, το περιβάλλον και τους καταναλωτές, καθώς τα παράνομα προϊόντα δεν πληρούν καμία αποδεδειγμένη προδιαγραφή ασφάλειας.

Η Περιφέρεια Θεσσαλίας εφιστά την προσοχή των αγροτών και επαγγελματιών του κλάδου διότι η χρήση παράνομων φυτοφαρμάκων δεν είναι μόνο παράνομη, αλλά και επικίνδυνη για τις καλλιέργειες και την υγεία όλων μας. Οι έλεγχοι για την ανίχνευση και καταπολέμηση της διακίνησης παράνομων φυτοπροστατευτικών ουσιών θα συνεχιστούν με αμείωτη ένταση και αυστηρότητα» κατέληξε.

Τα προβλήματα και οι σήψεις από τον Βοτρύτη μειώνουν αφενός προσυλλεκτικά την παραγωγή αλλά και μετά την συλλογή ή τρυγητό. Στα δε οινοποιήσιμα, οι προσβολές από Βοτρύτη προκαλούν μείωση των σακχάρων και των οξέων καθώς και των βιταμινών Β6 και Β10 που παίζουν πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζύμωση. Επίσης το ένζυμο λακάση που εκκρίνει ο Βοτρύτης προκαλεί μεταβολές στο χρώμα και θολώματα στο κρασί.

Ένα δεύτερο σημαντικό πρόβλημα που αφορά κυρίως τα επιτραπέζια σταφύλια έχει να κάνει με την απώλεια νερού από την ράχη ή στέλεχος του τσαμπιού και στο καφέτιασμά του. Χάνοντας έτσι το σταφύλι την ελκυστικότητα του και μείωση του δείκτη φρεσκάδας του. Πρόβλημα που λόγω και των υψηλών θερμοκρασιών στη συγκομιδή εντείνεται και απαιτεί άμεση και ταχεία ψύξη των σταφυλιών.

Αξιοποιώντας τη δύναμη του Romeo (Μυκητοκτόνο) και του Bluestim (Συμβατός Οσμολύτης)

Το Romeo. O πρώτος διασυστηματικός ενεργοποιητής των μηχανισμών άμυνας των φυτών με ζύμες, προλαμβάνει τις 3 βασικές ασθένειες του αμπελιού : Περονόσπορο - Ωίδιο - Βοτρύτη. Ενεργοποιεί άμεσα πολλούς και διαφορετικούς μηχανισμούς του φυτού. Είναι ευκολόχρηστο, οικονομικό, με χρήση στη βιολογική και δεν αφήνει χημικά υπολείμματα στα παραγόμενα προϊόντα και ούτε λεκιάζει τους καρπούς.

Ένας από τους μηχανισμούς δράσης του Romeo είναι να επάγει την σύνθεση φλαβονοειδών και πολυφαινολών (ρισβερατρόλη και βινιφερίνη). Ουσίες που συμβάλλουν στην προσαρμογή των φυτών στο υδατικό στρες μέσω της αντιοξειδωτικής τους δράσης, της ρύθμισης της κυτταρικής λειτουργίας και της προστασίας των κυττάρων από τις βλάβες του οξειδωτικού στρες. Διαδραματίζουν ρυθμιστικό ρόλο στη μηχανική αντοχή των κυττάρων αλλά και στην απόκρισή τους στα παθογόνα. Άρρηκτα συνδεδεμένες πέραν της άμυνας, και με την ποιότητα σταφυλιού και κρασιού αλλά και της υγείας του ανθρώπου.

Το Bluestim είναι ένας συμβατός οσμολύτης. Glycine-Betaine 97 % μοναδικής τεχνολογίας παραγωγής και καθαρότητας. Το Bluestim, όταν ψεκαστεί συσσωρεύεται στο φυτό, συγκρατώντας νερό μέσα στα τσαμπιά για να αποτρέψει την αφυδάτωση. Διεισδύει εύκολα και γρήγορα στα φυτικά όργανα, όπου εκεί συνεισφέρει στην αύξηση της αντοχής τους στην καταπόνηση, στη διατήρηση της ακεραιότητας των μεμβρανών και συνεπώς των απωλειών νερού με μείωση σε μαραγκιάσματα και σκασιμάτων. Τέλος, βρέθηκε ότι η χρήση του Bluestim σε υδατικά καταπονημένα φυτά βοηθάει στην αύξηση του φωτοσυνθετικού ρυθμού.

Η χρήση τους σε προγράμματα των δυο σκευασμάτων μειώνει και ελέγχει το στρες της εξατμισοδιαπνοήs, την αφυδάτωση του στελέχους και της ράχης του τσαμπιού, αυξάνει τη σπαργή και το μέγεθος της ρώγας. Σε επιτραπέζιες ποικιλίες η χρήση του Bluestim αύξησε τη διάρκεια ζωής στα κύτταρα των τσαμπιών με μεγαλύτερη συνεκτικότητα της ρώγας, χωρίς μικρορωγμώσεις, σκασίματα. Η χρήση του Romeo προστάτευσε από σήψεις και προσβολές Βοτρύτη δίνοντας μεγαλύτερη διάρκεια και ζωή στα σταφύλια σε αποθήκευση και ράφι.

Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν καθώς και τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα Romeo ΑΑΔΑ 11112 Yπ. απόφ. τροπ. φάσματος δράσης: 4165/115541/04-05-2022.

Ξεκίνησαν οι πρώτοι ψεκασμοί κατά του δάκου στην Κρήτη και την Λέσβο και αναμένεται το επόμενο διάστημα να ξεκινήσουν στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές της Πελοποννήσου.

Στις περιοχές που έχουν ξεκινήσει οι ψεκασμοί από τις τοπικές ΔΑΟΚ έχουμε και μια πρώτη εικόνα της φετινής καρπόδεσης.

Να θυμίσουμε ότι στις 21 Μαΐου του 2025 δημοσιεύθηκε στη Διαύγεια η απόφαση με την κατανομή του εποχικού προσωπικού του 2025 για το πρόγραμμα καταπολέμησης του δάκου. 

Οι διαδικασίες της δακοκτονίας θα εξελιχθούν κανονικά και σύμφωνα με τη νομοθεσία, με τα απαραίτητα κονδύλια που είναι πλήρως εξασφαλισμένα, τόνισε σε δηλώσεις του ο Γενικός Διευθυντής της Αγροτικής Οικονομίας και της Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Πελοποννήσου, Γιώργος Μπουραζάνης. Όπως επισήμανε κάθε τριετία γίνεται η προκήρυξη του προγράμματος, με εξαίρεση την Κορινθία που κάνει κάθε έτος το διαγωνισμό.

Ο προϊστάμενος της ΔΟΑΚ Τριφυλίας, Αντώνης Παρασκευόπουλος, τόνισε στον ΑγροΤύπο ότι από την ερχόμενη Δευτέρα (14/7) θα ξεκινήσει η διαδικασία της δακοκτονίας στην περιοχή μας. Έχουμε ήδη τοποθετήσει τις παγίδες και είδαμε ότι μέχρι το τέλος του Ιουνίου δεν είχαμε σοβαρό πρόβλημα δακοπληθυσμών. Έχουμε τους εργολάβους και τα φυτοφάρμακα, είμαστε έτοιμοι για την φετινή δακοκτονία. 

Ο εκπρόσωπος της ΔΑΟΚ Λακωνίας, Ιωάννης Ράλλης, αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι φέτος είναι ο πρώτος χρόνος της τριετίας για εργολάβους που θα αναλάβουν το έργο. Αν και έχω στείλει όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά από το 2024, η όλη διαδικασία βρίσκεται, από τις 18 Ιουνίου, στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Αυτό σημαίνει μια καθυστέρηση για τους αναδόχους που θα αναλάβουν το έργο της δακοκτονίας. Επίσης από το ΥπΑΑΤ μας έστειλαν τις μισές ποσότητες φυτοφαρμάκων από αυτές που είχαμε ζητήσει. Υπάρχει έντονος προβληματισμός από τους ελαιοπαραγωγούς γιατί αν και δίνουν χρήματα για την εφαρμογή της δακοκτονίας βλέπουν ότι δεν γίνεται σωστά η διαδικασία. Ήδη στις περιοχές της νότιας Λακωνίας (Μολάους - Νεάπολη) έπρεπε να είχε ξεκινήσει η πρώτη δακοκτονία. Αντίθετα στη βόρεια Λακωνία δεν υπάρχει ακόμη μεγάλο πρόβλημα. Προφορικά ενημερώνουμε τους ελαιοπαραγωγούς όταν βλέπουν να υπάρχει πρόβλημα να ξεκινήσουν ψεκασμούς με δικά τους μέσα.

Από την πλευρά της η προϊσταμένη της ΔΑΟΚ Μεσσηνίας, Ευσταθία Γεωργακοπούλου, επισημαίνει στον ΑγροΤύπο ότι μέχρι το 2022 μπορούσε να ξεκινήσει η δακοκτονία με προσωρινούς αναδόχους. Αυτό δεν ισχύει πια. Τώρα η διαγωνιστική διαδικασία βρίσκεται στο Ελεγκτικό Συνέδριο και θα καθυστερήσει. Επίσης έχει καθυστερήσει και η διαδικασία της παγιδοθεσίας. Από την εικόνα που έχουμε μέχρι στιγμής στην ελαιοκαλλιέργεια της περιοχής δεν φαίνεται να υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με το δάκο. Σε αυτό έχουν βοηθήσει και οι καιρικές συνθήκες που επικράτησαν το προηγούμενο διάστημα.

Ο κ. Εμμανουήλ Φιλίππου, προϊστάμενος τμήματος Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου του Ηρακλείου, τονίζει στον ΑγροΤύπο ότι από Μέσα Μαΐου έχουν αναρτηθεί οι δακοπαγίδες. Είμαστε στον τρίτο χρόνο του διαγωνισμού και υπάρχουν εργολάβοι ψεκασμού και παγιδοθεσίας. Επίσης έχουμε φάρμακα για τον πρώτο και δεύτερο ψεκασμό. Από τις αρχές Ιουνίου στο Ηράκλειο ξεκίνησε ο πρώτος ψεκασμός δακοκτονίας. Οι δυνατοί άνεμοι που επικράτησαν τις προηγούμενες ημέρες καθυστέρησαν λίγο το πρόγραμμα. Αυτή την περίοδο σε κάποιες περιοχές ολοκληρώνεται ο πρώτος ψεκασμός και σε κάποιες άλλες έχει ήδη ξεκινήσει ο δεύτερος ψεκασμός. Σύμφωνα με την εικόνα που έχουμε μέχρι σήμερα βλέπουμε μια διαφοροποίηση στους πληθυσμούς του δάκου ανά περιοχή. Επίσης διαφοροποίηση έχουμε και στην καρπόδεση. Πάντως σε γενικές γραμμές περιμένουμε μια μέτρια παραγωγή ελαιοκάρπου. Αυτή την εποχή θέλουμε υψηλές θερμοκρασίες για να μας βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του εντόμου.

Η  συντονίστρια του προγράμματος δακοκτονίας στην Π.Ε. Λασιθίου κ. Αγγελική Καραταράκη, τόνισε στον ΑγροΤύπο ότι οι ιδιαίτερα αυξημένοι πληθυσμοί του δάκου μας ανάγκασαν να κάνουμε εσπευσμένη έναρξη των δολωματικών ψεκασμών. Έχουμε εργολάβους και φυτοφάρμακα αλλά υπάρχει πρόβλημα με τους τομεάρχες. Αν και είχαμε προβλήματα με τους ισχυρούς ανέμους έχει ολοκληρωθεί ο πρώτος ψεκασμός και έχουμε ξεκινήσει το δεύτερο. Πάντως οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή ευνοούν τη δακοπροσβολή. Πάντως δεν φαίνεται να έχει εξελιχθεί καλά η φετινή καρπόδεση και αυτό συμβαίνει ως αποτέλεσμα των περσινών ξηροθερμικών φαινομένων που είχαμε. Αν και φέτος δεν είχαμε πολλές βροχοπτώσεις οι βροχές τις άνοιξης βοήθησαν την καλλιέργεια. Έχουμε κάτω του μετρίου καρπόδεση. Το επόμενο διάστημα η επάρκεια νερού θα κρίνει το πως θα εξελιχθεί η φετινή παραγωγή ελαιοκάρπου.

Η κ. Ειρήνη Βυτινιώτου - Καλογεράκη, διευθύντρια της ΔΑΟΚ Ρεθύμνου, αναφέρει στον ΑγροΤύπο ότι σε εξέλιξη βρίσκεται ο πρώτος ψεκασμός δακοκτονίας. Οι καιρικές συνθήκες φέτος καθυστέρησαν τη διαδικασία. Στις πρώιμες περιοχές έχουμε ολοκληρώσει τους ψεκασμούς. Όσον αφορά τους δακοπληθυσμούς είναι οι αναμενόμενοι. Στην περιοχή κάνουμε 4 ψεκασμούς δακοκτονίας. Πρόβλημα έχουμε φέτος με την μειωμένη παραγωγή. Πέρσι είχαμε 50% και φέτος έχουμε 30% ποσοστό καρποφορίας. Είχαμε την άνοιξη κάποιες βροχοπτώσεις αλλά ήταν σε τοπικό επίπεδο.

Χωρίς γεωπόνους – τοµεάρχες ξεκίνησε, από τα μέσα Ιουνίου, η δακοκτονία στα Χανιά και αυτό γιατί η σχετική διαδικασία δεν προχώρησε γρήγορα από µεριάς του Υπουργείου ΑΑΤ. Σε ότι αφορά τους εργολάβους ψεκασµού είναι η τρίτη χρονιά που παραµένουν οι ίδιοι, αφού τον επόμενο χρόνο θα γίνει πάλι ο διαγωνισµός. Ένα ακόμη πρόβλημα που ανέφερε η προϊσταµένη της ∆ιεύθυνσης Αγροτικής Οικονοµίας της Π.Ε. Χανίων κ. Μάνια Μυλωνάκη, είναι ότι τα φάρμακα το ΥπΑΑΤ τα δίνει τέλος του έτους όταν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία.

Από τις 23 Ιουνίου 2025 έχει ξεκινήσει ο πρώτος ψεκασμός κατά του δάκου, αναφέρει η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Αλιείας Λέσβου. Ειδικά για φέτος, αν και το ποσοστό καρποφορίας είναι χαμηλό, ο πληθυσμός του δάκου κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα για την εποχή εξαιτίας του ήπιου χειμώνα, της παρατεταμένης συγκομιδής και του μη συλλεχθέντος ελαιόκαρπου.   

Ελληνικές φράουλες βρέθηκαν στην αγορά της Βουλγαρίας με υψηλά ποσοστά φυτοφαρμάκων.

Για σοβαρό κίνδυνο ενημέρωσε η Βουλγαρία το Ευρωπαϊκό Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης για τα Τρόφιμα και τις Ζωοτροφές (RASFF), στην ανακοίνωση που εξέδωσε στις 2 Ιουνίου 2025. Η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε στις 15 Μαΐου 2025.

Οι ελληνικές φράουλες εντοπίστηκαν μετά από έλεγχο των βουλγαρικών Αρχών στην αγορά.

Σύμφωνα με το RASFF βρέθηκαν υψηλά ποσοστά φυτοφαρμάκων Formetanate (0.563±0.282 mg/kg με μέγιστο όριο 0.01 mg/kg - ppm) και Etoxazole (0.137±0.069 mg/kg - ppm με μέγιστο όριο 0.01 mg/kg - ppm).

Στην ανακοίνωση του RASFF δεν υπάρχουν περισσότερες λεπτομέρειες, ωστόσο η ειδοποίηση είναι στα χέρια των ελληνικών αρχών για περαιτέρω ενέργειες. Οι φράουλες αποσύρθηκαν ήδη από τα ράφια της Βουλγαρίας.

Σύμφωνα με πληροφορίες του ΑγροΤύπου, βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα για το αν είναι ελληνικές φράουλες ή είχε γίνει εισαγωγή του φορτίου, από γειτονική χώρα, ελληνοποίηση και στην συνέχεια επανεξαγωγή.

Ιδιαίτερα παραγωγική η πρόσφατη συνάντηση του Προέδρου του ΕΒΙΟΦ (Ένωση Βιολογικής και Οικολιγικής Φυτοπροστασίας) Γιώργου Κομιανού (Andermatt-Anthesis) και του Ταμία ΕΒΙΟΦ Γιώργου Αγγελή (Koppert Hellas) με τον Γ.Γ. ΥπΑΑΤ κ. Δημήτρη Παπαγιαννίδη και τον Διευθυντή της Διαχειριστικής κ. Νίκο Μανέτα, όπου συζητήσαμε τα πολλαπλά οφέλη που έχουν οι παραγωγοί από την ένταξη των μακρο-οργανισμών και των κομφούζιων στα Οικολογικά Σχήματα και την ΣΣΚΑΠ.

Ο Γ.Γ. τόνισε ότι η επιτυχία των συγκεκριμένων μέτρων είναι πολύ σημαντική και θα πρέπει να εξαπλωθεί και να προβληθεί περαιτέρω μέσα από μια συζήτηση που θα οργανώσει από κοινού ο Υπουργός, ο ΕΛΓΟ Δημητρα και ο ΕΒΙΟΦ (επίσημος εθνικός εκπρόσωπος της IBMA) στα πλαίσια της Agrotica 2026.

Επιπλέον, υπήρξε η δέσμευση από την πλευρά της διαχειριστικής για συμμετοχή του ΕΒΙΟΦ στην επιτροπή συζήτησης για τη νέα ΣΣ ΚΑΠ.

Τέλος, ζητήσαμε να αξιολογηθούν οι αποτελεσματικότητες και τα πλεονεκτήματα που έχουν τα αγροκτήματα που ακολουθούν αυτές τις δράσεις από επίσημους επιστημονικούς φορείς.

Δημοσιεύθηκε η εγκύκλιος εφαρμογής προγράμματος Γεωργικών Προειδοποιήσεων Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας για την παρακολούθηση του επιβλαβούς οργανισμού Diabrotica virgifera Le Conte της καλλιέργειας του αραβοσίτου, για την καλλιεργητική περίοδο 2025.

Περιοχή εφαρμογής προγράμματος:
Οι Περιφερειακές Ενότητες της χώρας που καλλιεργείται ο αραβόσιτος και έχει επιβεβαιωθεί η παρουσία του εντόμου και οι όμορές τους, όπου η παρουσία του δεν έχει επιβεβαιωθεί κατά τις παρατηρήσεις του προηγούμενου έτους.

Σκοπός - Στόχοι:
1 Η παρακολούθηση του επιβλαβούς οργανισμού Diabrotica Virgifera Le Conte μέσα από δίκτυο παγίδων.
2 Η ενημέρωση και η υποστήριξη των καλλιεργητών αραβοσίτου με οδηγίες για την παρακολούθηση των καλλιεργειών τους, και τις μεθόδους αντιμετώπισης του επιβλαβούς οργανισμού που θα πρέπει να προτιμούνται αντί για τις μεθόδους με χημικά μέσα.
3 Η συλλογή και η επεξεργασία στοιχείων με σκοπό τον ορισμό τιμών κατωτάτων ορίων επέμβασης για τους πληθυσμούς του Diabrotica Virgifera Le Conte στην καλλιέργεια του αραβοσίτου στην Ελλάδα.

Φορείς εφαρμογής:
α) Φορέας εφαρμογής ανά Περιφερειακή Ενότητα (Π.Ε.) είναι η αρμόδια Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ).
β) Περιφερειακός συντονιστής και φορέας ενημέρωσης μέσω των Δελτίων Γεωργικών Προειδοποιήσεων είναι το αρμόδιο Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου (Π.Κ.Π.Φ.Π & Φ.Ε).
γ) Κεντρικός συντονιστής του Προγράμματος της Χώρας είναι η Δ/νση Προστασίας Φυτικής Παραγωγής της Γενικής Δ/νσης Γεωργίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Το γενικό σύνολο της δαπάνης του προγράμματος για τις ΔΑΟΚ και τα Π.Κ.Π.Φ.Π & ΦΕ ανέρχεται στο ποσό των δύο χιλιάδων εννιακοσίων ευρώ (2.900 ευρώ) και περιλαμβάνει αποκλειστικά δαπάνες για εντός και εκτός έδρας μετακινήσεις των επιθεωρητών των φορέων.

Δείτε την εγκύκλιο (εδώ)