Η περίοδος από τη ξηρά φάση μέχρι την έναρξη της γαλακτοπαραγωγής είναι ίσως η πιο ευαίσθητη στιγμή στον κύκλο μιας αγελάδας. Σε αυτά τα λίγα, αλλά κρίσιμα εβδομάδια, διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για μια παραγωγή χωρίς προβλήματα υγείας και μεταβολικές διαταραχές. Η διατροφή δεν είναι απλώς καθημερινή πρακτική· είναι ο παράγοντας που καθορίζει την απόδοση και τη σταθερότητα μιας εκμετάλλευσης.
Η κοιλία της αγελάδας λειτουργεί σαν ένα «βαρέλι ζύμωσης», όπου ο μικροβιακός πληθυσμός μετατρέπει τις ζωοτροφές σε ενέργεια και πρωτεΐνη. Όπως ο οινοποιός διατηρεί σταθερές συνθήκες για καλό κρασί, έτσι και ο κτηνοτρόφος χρειάζεται να προσφέρει ισορροπία και σωστά θρεπτικά συστατικά. Η εμπειρία δείχνει ότι, ακόμη και με τις ίδιες πρώτες ύλες, τα αποτελέσματα διαφέρουν: εκείνος που παρατηρεί, προσαρμόζει και αντιδρά έγκαιρα είναι και αυτός που εξασφαλίζει σταθερά υψηλή παραγωγή.
Η πρόκληση των πρώτων 100 ημερών
Κατά τις πρώτες εκατό ημέρες μετά τον τοκετό, οι διατροφικές ανάγκες της αγελάδας αυξάνονται εντυπωσιακά, καθώς η παραγωγή γάλακτος μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 40–50 λίτρα την ημέρα. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από έντονη ενεργειακή πίεση, και οποιαδήποτε αδυναμία στη σωστή προετοιμασία της μετάβασης μπορεί να οδηγήσει το ζώο σε σοβαρές μεταβολικές διαταραχές, όπως κέτωση, κατάρρευση, σύνδρομο παχιών αγελάδων, μετατόπιση του ηνύστρου ή κατακράτηση πλακούντα. Για αυτό και οι ειδικοί τονίζουν ότι οι 42 ημέρες γύρω από τον τοκετό – οι 21 πριν και οι 21 μετά – αποτελούν το κρίσιμο διάστημα που καθορίζει την απόδοση και το κέρδος μιας γαλακτοπαραγωγικής εκμετάλλευσης. Αν αυτή η μεταβατική φάση δεν υποστηριχθεί σωστά, τότε ολόκληρη η γαλακτική περίοδος επηρεάζεται αρνητικά, περιορίζοντας τόσο τη συνολική παραγωγή όσο και τη δυνατότητα του ζώου να εκφράσει το γενετικό του δυναμικό.
Ξηρά περίοδος: η βάση για όσα θα ακολουθήσουν
Η ξηρά περίοδος αποτελεί το θεμέλιο της επόμενης γαλακτικής φάσης, καθώς δεν στοχεύει στην παραγωγή, αλλά στη σωστή προετοιμασία της αγελάδας. Σε αυτό το διάστημα το ζώο χρειάζεται να διατηρήσει έναν καλό Δείκτη Θρεπτικής Κατάστασης, να εξασφαλίσει την ομαλή ανάπτυξη του εμβρύου, να κρατήσει ενεργό το πεπτικό του σύστημα και να προετοιμάσει τον μαστό, ενώ παράλληλα πρέπει να αποφεύγονται τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, κάλιο και νάτριο. Ιδιαίτερα οι πρώτες τριάντα ημέρες αποτελούν μια πραγματική περίοδο ανάπαυσης, όπου δεν απαιτούνται πρόσθετες διατροφικές παρεμβάσεις, πέρα από την εξασφάλιση κατανάλωσης τουλάχιστον δώδεκα κιλών ξηράς ουσίας την ημέρα. Η ομαλή αυτή εκκίνηση δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια μετάβαση χωρίς προβλήματα και για μια γαλακτική περίοδο που μπορεί να αποδώσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του ζώου.
Από τις τελευταίες ημέρες πριν τον τοκετό μέχρι την έναρξη της γαλακτοπαραγωγής
Λίγες ημέρες πριν από τον τοκετό, η αγελάδα περνά το πιο ευαίσθητο στάδιο της μετάβασης. Η ενέργειά της δεν αρκεί, ο μεταβολισμός αλλάζει και ο οργανισμός προετοιμάζεται για την έντονη παραγωγή που ακολουθεί. Σε αυτή τη φάση χρειάζεται σταδιακή αύξηση της ενέργειας, σωστή διαχείριση της πρωτεΐνης, χαμηλό κάλιο και κατανάλωση τουλάχιστον δέκα κιλών ξηράς ουσίας καθημερινά. Όσο πιο ομαλά ανταποκρίνεται το ζώο, τόσο καλύτερη εκκίνηση θα έχει μετά τον τοκετό.
Με την αρχή της γαλακτοπαραγωγής, οι απαιτήσεις εκτοξεύονται. Η αγελάδα πρέπει μέσα σε λίγες ημέρες να καλύψει υψηλές θρεπτικές ανάγκες και να παράγει γάλα καλής ποιότητας, την ώρα που το ενεργειακό της κενό μεγαλώνει. Το σιτηρέσιο πρέπει να στηρίζει αυτή τη φάση χωρίς να επιβαρύνει τον οργανισμό, προσφέροντας ενέργεια, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες. Οι πρώτοι δύο με τρεις μήνες είναι καθοριστικοί: τότε διαμορφώνεται τόσο η συνολική παραγωγή όσο και η δυνατότητα της αγελάδας να μείνει ξανά έγκυος, καθώς η έλλειψη ενέργειας μπορεί να οδηγήσει σε κέτωση, οξέωση ή καθυστερήσεις στην αναπαραγωγή.
Η σημασία ενός ισορροπημένου σιτηρεσίου και η μετάβαση
Το σιτηρέσιο που φτάνει τελικά στην αγελάδα είναι αποτέλεσμα της πρακτικής διαχείρισης μέσα στη μονάδα και όχι μόνο όσων καταγράφονται σε ένα χαρτί. Για να λειτουργεί σωστά, πρέπει να εξασφαλίζει επαρκή πρόσληψη ξηράς ουσίας, να παρέχει την απαραίτητη ενέργεια και τους υδατάνθρακες, να διατηρεί ισορροπία ανάμεσα στις μορφές πρωτεΐνης και να καλύπτει πλήρως τα μακροστοιχεία και ιχνοστοιχεία που στηρίζουν την υγεία και τη γαλακτοπαραγωγή. Παρότι κάθε εκμετάλλευση αξιοποιεί διαφορετικές πρώτες ύλες, ο στόχος παραμένει κοινός: το σιτηρέσιο να καλύπτει τις ανάγκες για διατήρηση, παραγωγή, ανάπτυξη και γονιμότητα.
Στην πράξη, όμως, πολλά προβλήματα δεν λύνονται με μια απλή αλλαγή τροφών. Η κρίσιμη παράμετρος είναι η επένδυση χρόνου και η συστηματική φροντίδα της μεταβατικής περιόδου, που αποτελεί το θεμέλιο για να εκφράσει η αγελάδα το πραγματικό της δυναμικό. Η μετάβαση δεν είναι πολυτέλεια· είναι η βάση για υγιή ζώα, καθαρούς οίστρους, εύκολες εγκυμοσύνες και μια σταθερή γαλακτοπαραγωγή που αποδίδει.
Η φροντίδα που προηγείται της παραγωγής
Τελικά, όλη η επιτυχία στη γαλακτοπαραγωγή ξεκινά πολύ πριν φτάσει η αγελάδα στην αίθουσα άρμεξης. Η μεταβατική περίοδος καθορίζει την υγεία, τη συμπεριφορά και τη δύναμη του ζώου, και γι’ αυτό η προσοχή που δίνει ο κτηνοτρόφος σε αυτό το στάδιο αποτυπώνεται αργότερα στο γάλα, στην ευκολία των οίστρων και στη σταθερότητα της εκμετάλλευσης. Ο παραγωγός που παρατηρεί καθημερινά, προλαβαίνει αλλαγές και προσαρμόζει το σιτηρέσιο στις ανάγκες της αγελάδας, κερδίζει όχι μόνο σε λίτρα, αλλά και σε υγεία ζώων, σε οικονομία και σε ησυχία μέσα στο στάβλο. Γιατί η γαλακτοπαραγωγή δεν αρχίζει από την άρμεξη∙ αρχίζει από μια μετάβαση που σχεδιάστηκε σωστά και εφαρμόστηκε με φροντίδα
Πηγή:
Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 6/2008, «Διατροφή γαλακτοπαραγωγών αγελάδων», Γ. Κλιάμπας, σελ. 78–81.